A favor
Hospitalidade e acollida
O encontro celebrado en Santiago sobre hospitalidade e acollida non puido ocultar a tensión vivida —sen que o sangue chegase ao río— pola absoluta incomprensión inicial do Ministerio de Cultura sobre que é e que significa a rede pública de albergues da que presume Galicia.
Nunha previa manobra torticera orquestrada fose de Pedrafita e non precisamente cara ao sur, por parte da FICS (Federación Internacional do Camino de Santiago; non se presentou en Santiago, aínda que figuraba no programa) e unha entidade que xurdiu no Camiño Francés e que tivo a virtude de enfrontar a asociacións e municipios, intentouse marxinar á rede galega, cuxo modelo foi copiado en varios países e envexado en moitos máis.
Ese primeiro intento fracasou en toda liña grazas á insistencia do Xacobeo, que presentou ante o Ministerio de Cultura unha gran cantidade de emendas razoadas para frear o seu proxecto de declarar a acollida tradicional (ninguén sabe realmente que é isto) como patrimonio cultural inmaterial. O texto ao final foi freado tras ser cualificado polo Comité Internacional de Expertos do Camino de Santiago —formado por expertos de dez países— de «limitado e excluínte», xa que só figuraban naquel os albergues de donativo. E iso é un mundo, nalgúns casos, gris.
O golpe para Galicia sería moi duro porque detrás hai desde hai tempo outro proxecto —e cabe preguntarse se o ministerio é convidado de pedra ou cómplice— para que só se recoñeza como peregrino a quen faga 300 quilómetros, como ben figura na web da FICS, que parece ter unha obsesión ata enfermiza por borrar a Sarria do mapa. De novo emerxe a figura (ou figuras, algunhas unidas por lazos familiares) de Castela e León. Para o anecdotario quedan invencións que si constaban no vello texto (resolución do 26 de decembro do 2023 da Dirección Xeral de Patrimonio Cultural e Belas Artes) como que hai que dar un abrazo ao hospitalero cando se entra no albergue. Sen comentarios.
Para os camiños que non fosen o Francés, todo iso significaría unha puñalada trapera que os enviaría ao baúl dos recordos. O Inglés, sen dúbida, estaría morto. O Portugués, practicamente tres cuartos do mesmo, porque nin saíndo de Porto cumpriríase o dos 300 quilómetros. E quen quere levar por diante a rede galega de albergues (iso si é hospitalidade e acollida), fregándose as mans.
O seguinte paso é incoar un novo expediente desde Madrid, suponse que recollendo as achegas desde a comunidade máis afectada, que non é outra que Galicia. Porque que os ataques ao Camino procedan de persoas ligadas a el é o último que se podía agardar. E quizais sexa bo momento para que expoñan alto e claro as súas intencións finais. E, como este é un país libre, se teñen o valor suficiente que vaian falar cos hostaleiros de Ferrol, Tui ou Sarria a dicirlles que, a partir de agora, non son peregrinos quen pasa por alí.
En contra
Galicia non necesita albergues públicos
O recente informe do Consello de Contas sobre a rede pública de albergues do Xacobeo debería abrir un debate definitivo: ten sentido manter un formato que custa diñeiro ao contribuínte e apenas deixa valor no territorio? A resposta é clara: non.
Os números son incontestables. Cada noite nun albergue público costa de media 27 euros extras con cargo aos nosos impostos, e en casos extremos, como o de Sandiás (Ourense), o gasto dispárase ata os 932 euros por persoa e pernoita. Ningún negocio privado podería soster semellante ineficiencia. Pero aquí non falamos dun negocio, senón de Xacobeo S.A., unha sociedade pública que actúa como competidor desleal fronte ao tecido turístico galego, o mesmo que inviste, arrisca, contrata e paga impostos.
Alguén podería alegar que «nalgúns tramos non hai iniciativa privada suficiente». É un argumento débil. Pensemos en Roma: millóns de visitantes chegan ao Vaticano, pero ninguén dorme na praza de San Pedro nin nun suposto albergue público. O mesmo en Xerusalén: existen guest houses privadas ou xestionadas por ordes relixiosas, nunca con fondos públicos. Se esas cidades tan peregrinas e relixiosas non sosteñen albergues públicos, por que Galicia si? Esa comparación non é ornamental: é lóxica.
Outro argumento habitual é que os albergues públicos atenden a «outro tipo de público», diferente de quen vai a un hotel ou a unha casa rural. Tampouco é certo. Todos os viaxeiros son consumidores turísticos, e se non existise a rede pública, quen hoxe alternan noites de albergue con noites de hotel acabarían aloxándose no sector privado. O turismo non se mide por etiquetas, senón pola súa capacidade de xerar valor no territorio. E o que non deixa valor, o que custa diñeiro ao contribuínte, non é turismo: é subsidio.
A realidade é que non fai falta durmir exactamente amais do Camino. A contorna galega dispón dunha oferta de aloxamento moi por amais da media. Basta lembrar que só na comarca do Salnés existen no verán máis prazas que en todo o País Vasco. A cobertura está garantida, e ademais reparte mellor a renda no territorio, porque os viaxeiros gastan en hoteis, casas rurais, restaurantes, bares, farmacias e comercios locais. Esa é a verdadeira riqueza que deixa o Camiño, non unha cama subvencionada que consome recursos públicos sen retorno.
Convén subliñar outra evidencia: a maioría de quen percorre o Camiño hoxe non son peregrinos no sentido relixioso estrito. Son persoas que elixen esta ruta como forma de turismo cultural, deportivo ou de natureza. Nada que obxectar: é lexítimo e positivo. Pero xusto por iso non ten sentido manter unha infraestrutura pública pensada para outro tempo, cando o Camiño necesitaba un impulso inicial e carecía de oferta privada suficiente. Hoxe o sector está liberalizado e responde con axilidade á demanda.
Outro risco estrutural é o efecto chamada: os albergues públicos subvencionados compiten con prezos irrisorios fronte a quen inviste en aloxamentos de calidade. O resultado non é máis riqueza, senón unha dependencia orzamentaria crónica: cada ano xustifícase mantelos abertos, aínda que sexan ruinosos, porque politicamente custa pechalos. Así, o sistema convértese nun pozo sen fondo que engole recursos que poderían destinarse a servizos verdadeiramente esenciais.
Porque aí está a clave: priorizar o esencial. Resulta un contrasenso que haxa recursos para manter albergues abertos con apenas uso, mentres un servizo público como Renfe deixa a cidadáns en terra por falta de prazas, incluso en situacións de urxencia para chegar a un hospital ou atender un imprevisto familiar. Aínda que sexan Administracións distintas, o principio debería ser o mesmo: dar servizo onde fai falta de verdade. E o que Galicia necesita non é aloxamento público —xa o ofrece dabondo a iniciativa privada—, senón mobilidade, sanidade e servizos sociais que respondan os cidadáns.
O propio Consello de Contas déixao claro: para que a rede se autofinanciara coa tarifa actual, necesitaría unha ocupación do 76%. Unha cifra imposible en moitos tramos. Non se trata de reformar nin de maquillar, trátase de pechar. O Camiño seguirá vivo, porque o que atrae non é unha cama pública subvencionada, senón a experiencia, a cultura, a natureza e a hospitalidade privada que funciona en calquera outra parte do mundo.
O turismo é unha actividade económica. A súa misión é deixar valor no territorio, non custarlle diñeiro ao contribuínte. Por iso, despois deste informe, non queda marxe para dúbidas: Galicia debe pechar dunha vez por todas o formato de albergue público.
Comentarios