A maior retrospectiva da pintora galega mostra a brillantez, a innovación e a variedade da obra da grande artista do século XX español
08 oct 2025 . Actualizado á 10:05 h.Transgresora, icona da xeración do 27, libre, moderna, moi adiantada ao seu tempo, rebelde, cosmopolita, diferente, inclasificable, heteroxénea e a grande artista do século XX español. Maruja Mallo foi, ademais, a representante máis importante do grupo de artistas que presentaron colectivamente unha cosmovisión feminina desde unha perspectiva tamén inédita, a da muller moderna, activa, libre e profesional. Segundo dixo este martes Bárbara Rodríguez Muñoz, directora de exposicións e coleccións do Centro Botín, foi a artista «máis singular, fascinante e heteroxénea do século XX español». En palabras de Manuel Segade, director do Centro de Arte Reina Sofía, «tería un lugar garantido na historia por ser a artista capaz de dotar de imaxinario visual á Xeración do 27, pero ademais foi unha personalidade moi avanzada ao seu tempo, pola súa preocupación pola dignidade do traballo da muller, polas súas teorías sobre a importancia da creación popular, pola súa capacidade para performar a súa propia imaxe e pola súa innovadora invención dunha cultura visual para a ciencia ficción».
Maruja Mallo: Máscara e compás, organizada polo Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía e a Fundación Botín, que se poderá ver ata o 16 de marzo do 2026, redescubre á artista galega, cuxo nome verdadeiro era Ana María Gómez González (Viveiro, Lugo, 1902-Madrid, 1995). Preto de duascentas pezas, entre elas un centenar de pinturas, uns setenta debuxos, ademais de fotografías, documentos e textos escritos por ela, serven para percorrer a brillante e sorprendente traxectoria artística e vital dunha das figuras máis emblemáticas, innovadoras e polifacéticas das vangardas. É unha exposición máis ampla incluso que a que se mostrou recentemente no Centro Botín de Santander, porque inclúe estudos, bosquexos, manuscritos que son vitais para saber como traballaba, entre eles os debuxos do Caderno de Galicia (1936-37).
Segundo explicou a La Voz a comisaria da mostra, a historiadora da arte Patricia Molins, «é a exposición máis completa de Maruja Mallo e a primeira que a mira máis de preto desde a actualidade, é un momento moi oportuno, porque moitos dos seus intereses están presentes hoxe, por exemplo o seu traballo pódese considerar pioneiro do que chamamos hoxe o ecofeminismo, que ve a evolución non de acordo á lei do máis forte, senón da cooperación mutua, por exemplo nas escenas dos pescadores galegos».
Maruja Mallo tivo un vínculo de amizade e colaboración con artistas como Salvador Dalí, Federico García Lorca, Pablo Picasso, Joan Miró, Pablo Neruda e Rafael Alberti, con quen tivo unha relación amorosa de cinco anos.
A mostra empeza na propia rúa, á entrada do museo, onde o público se atopa cunha espectacular e colorida alfombra realizada con cunchas moídas de berberechos, mexillóns e zamburiñas, coas que se compón un deseño inspirado na obra e a personalidade de Maruja Mallo. Realizouna a Asociación Cunchas e Flores de Bueu con apoio da Xunta.
Xa no edificio Sabatini, a exposición preséntase de forma cronolóxica ao longo de once salas temáticas. Na número 1 pódense ver xuntas por primeira vez en case un século as súas cinco Verbenas que formaron parte da mostra organizada por Ortega e Gasset en 1928 na Revista de Occidente e que a deu a coñecer. Ata o punto de que ningúns dos máis avanzados escritores e críticos de arte do momento como Antonio Espina, Ramón Gómez da Serna, Melchor Fernández Almagro e Federico García Lorca «reflectiron a súa sorpresa por unhas pinturas nas que vían unha proposta nova, sensual, vital e imaxinativa», segundo destaca Molins no catálogo. Destacan as verbenas O Mago/Pim Pam Pum (1926), do Art Institute of Chicago, e Kermesse (1928), do Centre Georges Pompidou.
Nas seguintes salas obsérvase claramente a evolución, profundidade e heteroxeneidade da súa obra, que pasou por varias etapas en consonancia con diferentes momentos da súa vida. Ao principio, Maruja Mallo apostou pola arte popular a través do realismo máxico, que combina vangarda e tradición; logo evolucionou cara ao surrealismo e finalmente emprendeu un novo camiño cos seus debuxos xeométricos e fantásticos nos que trata de conciliar a visión do macrocosmos e o microcosmos. Tamén hai que destacar o seu compromiso social coa xustiza, a igualdade e a súa profunda curiosidade por todo o que a rodeaba. O seu notorio compromiso coa renovación e o progreso que significaron a Segunda República levou a exiliarse. Tras varios intentos errados regresou a España en 1965.
Son moi notables os traballos que fixo ao redor do rostro, a representación e a identidade, un dos eixos centrais da súa obra. A mostra ofrece tamén a oportunidade de acceder ao seu interese polo teatro e polo que chama «plástica escenográfica», que se reflicte nunha serie de fotografías dela mesma en diversos escenarios desde os que propón unha revisión transgresora da identidade de xénero, clase, artística e política.
Grazas á concienzuda labor de investigación realizada, pódense ver obras ata o de agora inéditas como Arquitectura fósil I, que constaba como desaparecida no catálogo razoado da autora luguesa, e un debuxo de 1933 que non se coñecía. Tamén se expón óbraa Mozo negro (1948), recentemente adquirida polo Museo Reina Sofía, e O espantallo, que lle comprou André Breton en París e que mantivo na súa colección ata a súa morte.