A Fundación Kaertor, baixo a dirección científica de Mabel Loza, coordina a quimioteca española, unha rede coa que buscar novas utilidades para moléculas que permanecían sen uso tras o seu desenvolvemento inicial
17 oct 2025 . Actualizado á 14:02 h.Ocorre que en ocasións, compostos químicos que se sintetizaron nos laboratorios quedan sen desenvolvemento inicial. E, con todo, poden ter unha segunda vida. Outros usos. Diso encárgase de Quimioteca Pública Española, unha iniciativa que pon ao servizo da comunidade científica eses compostos desenvolvidos en universidades e centros de investigación de todo o país.
A quimioteca é o equivalente molecular a unha biblioteca. O Centro de Investigación en Medicina Molecular e Enfermidades Crónicas (Cimus) da USC alberga nas súas instalacións unha librería que polo momento está formada por uns 700 compostos desenvolvidos por laboratorios de toda España. Uns 350 son de Galicia e o obxectivo é acadar a cifra de 10.000 moléculas dispoñibles no 2028. A iniciativa, coordinada desde Galicia pola Fundación Kaertor, e enmarcada no Plan Comentario de Biotecnoloxía Aplicada á Saúde (PCBAS) e a rede estratéxica É-OPENSCREEN ten aspiración inmediata acadar o milleiro de compostos.
«O que facemos é recoller os compostos que foron producidos e sintetizados por grupos españois, purificarlos e polos en funcionamento para buscar con eles novos fármacos», explica Mabel Loza, directora científica. É dicir, son custodios deses compostos que logo poden ensaiar en diferentes dianas terapéuticas. Ademais, o plan é conectar esta quimioteca coas librerías europeas e deste xeito sacar o máximo partido para proxectos de descubrimento de fármacos que poidan levar, con eses compostos como punto de partida, a acelerar novas terapias aos pacientes.
De feito, nos primeiros ensaios que se realizaron atopáronse compostos cun moi bo potencial para as resistencias microbianas, moléculas que «ninguén probaría porque incluso foran sintetizados con outros fins». O que custodia Galicia, ao final, é un novo arsenal terapéutico e orixinal, xa que non se probaran nunca para desenvolver novos fármacos.
A quimioteca recibe os compostos e caracterízaos. Nas instalacións do Cimus, un gran robot mantenos en condicións adecuadas, rexístraos e clasifica. Os grupos de investigación poden solicitar os compostos e desde a quimioteca envíanselles para que poidan realizar os ensaios. «Aí xérase unha colaboración entre os laboratorios químicos que no seu día os produciron e os laboratorios farmacolóxicos e biolóxicos que os están utilizando», aclara Mabel Loza.
«É ciencia aberta» e gratuíta. Non compran nin se venden os compostos, porque a quimioteca é de todos os grupos españois que colaboran con ela, remarca a directora científica. O primeiro paso é buscar unha diana terapéutica, é dicir, un mecanismo para curar no que actúan. Nese momento desenvólvese un proxecto colaborativo. «Do que se trata é de xerar programas conxuntos».
O obxectivo inicial é o descubrimento de novos fármacos, pero están a ter peticións de centros de investigación que solicitaron a posibilidade de usar os compostos para outras áreas de investigación, como por exemplo a agricultura. «É un exemplo de eficiencia», di Louza, porque hai moitos compostos que non están a ser desenvolvidos e moitas necesidades clínicas non cubertas. A quimioteca funciona como unha vía de comunicación para atopar sinerxías.
Participar na Quimioteca Pública é completamente gratuíto e o proceso está deseñado para asegurar a trazabilidade, a protección intelectual e a integración eficaz dos mesmos en campañas de cribado farmacolóxico.
O primeiro paso é enviar correo electrónico a quimioteca@biofarmagroup.es no que se manifeste o interese en participar e proporciónese unha descrición preliminar dos compostos que se desexan incorporar. A continuación, haberá que formalizar os acordos de transferencia de material coas institucións correspondentes. Garántese a conservación do control e da propiedade intelectual dos compostos.
Seis liñas para acelerar proxectos
O PCBAS agrupa a sete comunidades autónomas que destacan en bioteconología aplicada á saúde. Financiado tanto polo Goberno como polas autonomías, o obxectivo é seleccionar os proxectos e as oportunidades que permitan trasladar máis rápido ao paciente os avances en biotecnoloxía e en xeral en investigación de fármacos e xerar un ecosistema colaborativo.
Galicia participa en seis liñas dese programa e coordina a que está centrada no cribado de fármacos e desenvolvemento de novas terapias. «Tratamos de visibilizar e unir as capacidades de Galicia e xerar proxectos que unan a forza da investigación básica da Academia coa aplicada dos institutos de investigación hospitalaria». De momento, o plan logrou facer avanzar 18 proxectos desde estadios temperáns para chegar a uso en pacientes.