Como comunicar sen idadismo: «A sociedade non ten un problema porque envellezamos, o problema é o paradigma negativo da vellez»
SOCIEDADE
Afundación, HelpAge e a cátedra de Idadismo da Universidade de Vigo presentan un documento que quere dar pautas para loitar contra a discriminación por razón de idade, moi oculta socialmente
22 may 2024 . Actualizado á 17:33 h.Profundamente arraigada no imaxinario social, historicamente oculta, condescendente, fóra da axenda política e das administracións públicas e con consecuencias moi negativas para quen a sofre. É o idadismo ou o que é o mesmo, a discriminación por razón de idade, un fenómeno que empezou a facerse visible fundamentalmente desde a pandemia e que funciona mediante grandes mecanismos —como a exclusión dos protocolos sanitarios pola idade— pero tamén mediante microedadismos, preguntas e expresións aparentemente inocuas que encerran discriminación laboral (é que non vas xubilarte nunca?), social (non es demasiado maior para poñerte iso?) e mesmo condescendencia con expresións como os nosos maiores.
Para contribuír a formar á poboación no que é o idadismo e axudar a combatelo, Afundación e HelpAge, coa colaboración da Universidade de Vigo e a Universitat d'Alacant, presentaron este mércores en Santiago unha guía para comunicar sen idadismo, que pretende explicar en que consiste o fenómeno, poñer de manifesto os tópicos e mitos errados que se asocian ás persoas maiores e promover un xornalismo sen idadismo.
«As persoas maiores non se sinten identificadas cos roles que se lles asignan», explicaba Gloria Rodríguez, coordinadora de comunicación de Afundación, durante a presentación da Guía para unha comunicación libre de idadismo de cara ás persoas maiores. Porque no imaxinario colectivo, envellecer asóciase a cuestións negativas, como a enfermidade, a dependencia, a deterioración cognitiva ou a soidade non desexada. E as persoas maiores nin son monolíticas nin todas sofren esas problemáticas.
Isabel Martínez Lozano, presidenta de HelpAge International España, deixaba claro durante a presentación que non existe o maior, senón que hai persoas con diferentes idades e que «somos diversas cando envellecemos, igual que cando eramos novas. Todas somos únicas, irrepetibles e diferentes».
A discriminación por razón de idade está presente en toda a sociedade. «Todos somos idadistas, moitas veces con boa intención e non só contra os maiores», explicaba Anabel Fernández, directora da cátedra Afaga-Atendo de Idadismo da Universidade de Vigo. Esa boa intención dedúcese, por exemplo, de que a partir dos 70 anos unha persoa non pode formar parte dunha mesa electoral. E iso é, simple e sinxelamente, desposuír dun dereito político pasivo a unha parte da poboación, aclaraba a presidenta de HelpAge.
Expresións proteccionistas como «os nosos maiores» contribúen a apontoar unha imaxe estereotipada que non reflicte a realidade. Por isto, entre as recomendacións da guía está a necesidade ofrecer imaxes de maiores que aparezan en contextos interxeracionais, en actividades deportivas ou utilizando tecnoloxía, cousas cotiás para as persoas maiores pero que quedan borradas dos medios de comunicación, máis centrados no discurso do problema demográfico: «A sociedade non ten un problema porque envellezamos. O problema é o idadismo, é ese paradigma negativo do envellecemento», subliñaba Martínez Lozano.
«A linguaxe importa», resaltaba Anabel Fernández durante a presentación. Por iso, a guía recomenda sacar do discurso termos negativos como vello, ancián, xubilado, pensionista ou avoa, que contribúen a modelar unha realidade que non é a das persoas maiores. Ese capítulo xunto ao das imaxes é de especial relevancia, aclaraba a directora da cátedra de Idadismo da Universidade de Vigo, que coincidiu coa presidenta de HelpAge en que tamén é necesario levar ao ámbito da administración pública o traballo de loita contra a discriminación idadista: «Esta guía serve para que vaiamos creando conciencia e chegue aos políticos», porque «a dependencia e as pensións non son as únicas políticas públicas que teñen que ter en conta a lonxevidade».
Que este sexa «o século dos cen», tal e como o definía Isabel Martínez, significa que a lonxevidade impacta en moitos outros ámbitos, como o da cultura, a aprendizaxe, o lecer e tempo libre e mesmo o urbanismo. «Todas as políticas públicas teñen que adaptarse a eses novos ciclos de vida e aínda temos normas idadistas que teñen que ir cambiándose», do mesmo xeito que se foi avanzando en políticas contra o racismo e tamén contra o sexismo.