As mulleres que respiran altas concentracións de micropartículas desenvolven ata un 28% máis o tumor que as de áreas rurais.
19 oct 2023 . Actualizado á 15:57 h.As altas concentracións de micropartículas en suspensión, algo habitual no aire que respiramos nas cidades, elevan de forma considerable o risco de desenvolver un cancro de mama. Así o desvela unha das investigacións máis rechamantes presentadas no congreso da Sociedade Europea de Oncoloxía Médica (ESMO), que entre esta semana e a próxima reúne en Madrid a decenas de prestixiosos especialistas en cancro de todo o continente.
As micropartículas, denominadas PM2,5, son corpúsculos cun diámetro unhas cen veces máis pequeno que o dun pelo que flotan na atmosfera e que teñen como principal orixe a actividade humana, sobre todos os escapes dos vehículos diéseis e as calefaccións e chemineas de vivendas, fábricas e centrais eléctricas que queiman madeira e combustibles fósiis.
As PM2,5 están consideradas como o elemento máis letal da contaminación que envolve as cidades, pois, polas súas dimensións mínimas, penetran con facilidade en pulmóns e alvéolos e pasan á rega sanguínea xerando ou agravando enfermidades respiratorias como bronquites, asma ou EPOC e aumentando a posibilidade de padecer ictus ou infartos. Achácanselles cada ano decenas de miles de urxencias e hospitalizacións, sobre todo de nenos e anciáns, e miles de mortes só en España.
Agora xa hai certeza científica de que na súa lista de graves danos á saúde hai que engadir o cancro. As investigacións concluídas o ano pasado por Charles Swanton, do Instituto Francis Crick de Londres, demostraron que a respiración excesiva de micropartículas desencadeaba cancro de pulmón en poboación non fumadora. O estudo desvelado agora, liderado por Béatrice Fervers, investigadora do Centro León Bérard para o Cancro (Francia), outorga ás PM2,5 o mesmo papel de factor de risco relevante, pero para os tumores de mama.
O traballo de Fervers consistiu en comparar ao longo de 21 anos, entre 1990 e 2011, a exposición a contaminantes atmosféricos tanto no fogar como no lugar de traballo de case 2.500 mulleres diagnosticadas de cancro de mama coa doutras case 3.000 francesas que non padecen a enfermidade. O traballo conclúe que o risco de desenvolver este tipo de tumor elévase un 28% cando a exposición a micropartículas en suspensión aumenta en 10 microgramos por metro cúbico, que é aproximadamente a diferenza entre a concentración media de PM2,5 que hai nun núcleo urbano ou nunha contorna rural. Os investigadores tamén detectaron elevacións do risco, pero bastante menores, en mulleres expostas a partículas en suspensión máis grandes -PM10- ou ao dióxido de nitróxeno que lanzan os tubos de escape. De feito, o equipo científico quere agora completar a análise dos danos da contaminación atmosférica sobre o desenvolvemento deste tumor co estudo da exposición a estes tóxicos durante os desprazamentos ao traballo, ante a sospeita de que poida esconder un elevado aumento do risco.
Charles Swanton outorga gran relevancia aos resultados desta investigación e cre moi importante estudar se a polución permite que as células do tecido mamario con mutacións preexistentes promovan o crecemento de tumores, «probablemente por procesos inflamatorios similares ás nosas observacións en non fumadores con cancro de pulmón».
Jean-Yves Blay, director de Políticas Públicas de ESMO, subliña a relevancia dos achados de ambos os especialistas e reclama ás autoridades sanitarias actuar en consecuencia. «Agora hai evidencias epidemiolóxicas e biolóxicas sólidas do vínculo entre a exposición a partículas PM2.5 e o cancro, polo que contamos con bos motivos clínicos e económicos para reducir a contaminación para previr o cancro».
De feito, os oncólogos fixeron, de forma oficial, un «chamamento urxente» á Unión Europea para que, ante a evidencia do alto perigo para a saúde das micropartículas en suspensión, rebaixe ata a unha quinta parte do actual o límite legal máximo de concentración de PM2,5 que permite nas cidades dos 27 estados membro.
Negociación europea ESMO alíase coa maioría do Parlamento Europeo e coa Organización Mundial da Saúde nas negociacións en marcha co resto de institucións europeas para pactar a reforma das directivas sobre calidade do aire. A Eurocámara trata de convencer a Comisión e Consello europeos para que acepten reducir o límite máximo de concentración media anual de PM2,5 dos 25 microgramos por metro cúbico actuais a 5. Un obxectivo moito máis ambicioso que a proposta inicial da Comisión Europea, que aspira a reducir o limiar máximo legal de micropartículas nas cidades de 25 microgramos a 10 antes de 2030.
«Temos a responsabilidade de impulsar ese cambio non só pola xente de Europa senón de todo o mundo, onde hai grandes variacións na contaminación», indicou Blay, quen considera que «apoiando a nosa petición con evidencia científica sólida estamos a ofrecer unha nova dimensión á política de saúde pública». «O traballo non rematou e o cambio non se vai a producir dun día para outro, pero imos na dirección correcta», asegurou o representante dos oncólogos europeos.