La Voz de Galicia

En Galicia son máis de 200.000 os traballadores por conta propia que ven ao bordo do abismo. Creen que as medidas foron só un respiro e reclaman solucións de calado. A maioría dedícase ao sector servizos, un dos grandes prexudicados por peches e restricións horarias

Gladys Vázquez
Xornalista de La Voz de Galicia. Convencida de que sempre hai máis que contar

Senten que as medidas tomadas polo Goberno aliviáronlles durante un suspiro. E ese suspiro foi a explosión da pandemia. Hoxe en día síntanse ao bordo do abismo. Todo iso sendo o gran colectivo laboral do país. España ten 3,2 millóns de traballadores autónomos —1,9 se só se suma a quen non pertencen a sociedades, cooperativas ou son colaboradores—. Trátase dunha alta porcentaxe de traballadores tendo en conta que son 33 millóns en toda a Unión Europea. En Galicia, lvos datos de agosto sitúanos en 208.000. «Aféctanos todo. O ano está a ser malo e pinta mal: polo covid, por suposto, pero tamén por todos os efectos da pandemia. O peche de todo tipo de empresas está a afectarnos». Así ve a situación Jesús Antonio Sánchez, transportista «de toda a vida» e directivo de Tradime , a Asociación de Empresarios de Transporte Discrecional de Mercancías da provincia de Lugo. Jesús Antonio transporta, entre outras mercancías, formigón ou madeira. «Estivemos moito tempo parados e agora o produto non se vende como antes. Por exemplo, Ence baixou o prezo da pasta de papel e cada vez hai menos transportes. Por non falar de Alcoa ». Dio desde a perspectiva dun autónomo con sete traballadores ao seu cargo. «Só vexo habladurías por parte dos políticos. Este tempo demostrou que, á hora da verdade, teschas que arranxar ti».

As nóminas deses sete traballadores preocupan a Jesús Antonio, aínda que o seu non é o caso máis habitual: 1,5 millóns de autónomos en España non teñen asalariados ao seu cargo. Son esas miniempresas dunha persoa que loitan máis que nunca por chegar a final de mes. E é que ser autónomo en España adoita significar autoemprego. No caso de Galicia falamos ademais dun perfil no que a maioría son homes, 40.000 máis, cuxa idade adoita pasar dos 40 anos, sendo o grupo máis numeroso o dos autónomos entre os 45 e os 54 anos.

«Estivemos moito tempo parados: os produtos non se venden e hai menos transportes»

Medidas, útiles?

Unha das primeiras medidas adoptadas polo Executivo tivo que ver coa famosa cota de autónomos. Ata setembro tiveron exoneradas as cotizacións, pero ese respiro rematou. Instauráronse as axudas por cesamento de actividade, á que se acolleron catro de cada dez autónomos galegos durante o estado de alarma, pero despois endureceuse o acceso ás axudas. «A cota hai que pagala si ou si, traballes ou non. Xa se pensas en dar a empresa en quebra para que che dean o paro, iso é imposible», di Jesús Antonio. Case o 85% dos traballadores por conta propia españois cotiza pola base mínima: pagan pouco máis de 280 euros ao mes.

Outra das saídas desesperadas ás que se viron abocados foi a de pedir as liñas de crédito ICO para poder así manterse. «As medidas serviron cando nos deron a axuda por cesamento de actividade, pero estamos temendo a declaración da renda. Vánnola a devolver, pero ben. É unha mazá envelenada. Doucha, pero despois cóbroche todo. Co ICO pasou algo parecido. O crédito hai que pagalo. Non hai nada que nos quitou un peso de amais ». Sandra Ferro representa á Asociación Comercio Vivo de Ourense formada por trintena de comerciantes, sobre todo de moda e calzado. Para ela só se puxeron parches. E é que, aínda que a actividade se recuperou por momentos, non o fixo ao mesmo nivel o consumo. Ela representa a unha das actividades con maior número de autónomos na comunidade. En Galicia, estes profesionais dedícanse sobre todo ao sector servizos, máis de 140.000, seguidos daqueles que se dedican á agricultura e pesca, á construción e á industria. Dentro do sector servizos, os comerciantes son os máis numerosos. «No verán fomos tirando porque a xente tiña ganas de consumir, pero cando empezou setembro, a cousa baixou unha chea. A xente non ten ganas de comprar nada e imaxínache na nosa zona. Coas restricións que hai en Ourense, non hai nin xente pola rúa». A isto hai que sumarlle o custo do local, os gastos de subministracións, a cota ou o IVE. Os autónomos creen que se non hai consumo, pouco van poder facer. «Que non haxa un alivio en nada é incrible. No caso do téxtil, as tendas reduciron os seus pedidos para comprar a colección de inverno. Non podes ter a mercancía paga na tenda sen saber se a vas poder vender».

«Tememos a declaración da renda. As axudas son unha mazá envelenada»

Os autónomos da hostalería conforman outro dos grupos máis numerosos e son os máis condicionados polas restricións horarias e de capacidades. «A situación resúmese de forma doado. Estamos moi amolados», di César Sánchez Ballesteros, presidente da Federación de Empresarios da Hostalería de Pontevedra. «Sigo sen entender por que a figura do autónomo é o patito feo, o esquecido. Isto normalmente é un autoemprego para sacarche un pequeno soldo, pero non compensa, non chegas a fin de mes», explica. «Estás obrigado a pechar por lei, pero segues tendo todos os gastos. Todas as taxas e impostos están pensados para unha facturación normal, pero cunha caída do mercado desta magnitude, é imposible». César remarca ademais os problemas que está sufrindo o lecer nocturno, moitos extensibles a calquera local. «Tes o pagamento do alugueiro, non hai normas para que o propietario che faga un desconto, moitos teñen incluído por contrato pagar o IBI e levan cinco meses pechados. O único que se lles ocorre cando os contagios dispáranse é reducir capacidades e horarios, parece que non hai outra solución. Non hai estudos que avalen esta medida. Estase demonizando ao sector. Que se consegue? Que se fagan festas en casa», sentenza.

«Isto normalmente é un autoemprego para sacarche un pequeno soldo, pero non compensa»

A todo este tecido lle afecta ademais que os sectores teñan case un efecto transversal. Que uns funcionen, que haxa vida nas rúas, que se normalice o consumo, afecta a todos. Da hostalería, ten unha gran dependencia, por exemplo, o sector do taxi. «Sen dúbida, cos rebrotes nótase unha gran oscilación no traballo. Un dos grandes problemas é que se perdeu a noite. Quedan as viaxes a hospitais por algunha urxencia, pero son casos concretos. Antes a xente movíase de noite, pero agora nada. Imaxina isto se son dous compañeiros os que traballan un taxi, que pasa co compañeiro que fai a noite», di Manuel Sánchez Quindimil, presidente da Federación Galega de Autónomos do Taxi.

Contas que non dan

Segundo os datos do Barómetro ATA do mes de agosto, o 80% dos autónomos españois han visto reducida a súa facturación. A maioría por amais do 60%. Ademais, a metade dos que tiñan traballadores tiveron que acollerse aos ERTE, agora estendidos ata o mes de xaneiro do 2021, ademais da extensión da prestación extraordinaria de cesamento de actividade, aínda que con cambios substanciais respecto da da primeira fase da pandemia. «Tomáronse solucións puntuais pensando que esta crise ía durar menos e que todo ía arrincar con continuidade. Iso en moitos sectores non pasou. Hai autónomos con problemas para reincorporar aos seus traballadores dos ERTE, e dentro duns meses, creemos que a xente vai ter moitos problemas para devolver o financiamento que pediron para subsistir». Miguel Miragaya ten unha visión xeral dos problemas reais dos autónomos desde a súa posición como presidente da Asociación de Novos Empresarios da Provincia da Coruña. «Os nosos asociados de hostalería, axencias de viaxes, negocios relacionados con espectáculos ou eventos, non rematan de arrincar. Non hai traballo e todo son gastos: desde locais a termos fixos de potencia. Hai quen tivo que seguir pagando a cota á SGAE cando non tiña actividade. Algún asociado que se dedica á hostalería e o lecer nocturno díxonos que facturou un 80% menos», explica.

«Algún asociado que se dedica á hostalería facturou un 80 % menos»

Quen son

Con todas estas circunstancias en contra, os datos de afiliacións non acusaron aínda a caída. Os expertos apuntan ás medidas de continxencia destes meses como causa, pero agárdase que os datos se precipiten nas próximas semanas. En Galicia había en decembro do 2019 209.113 autónomos — no 2015 eran 8.000 máis —O pasado agosto, segundo o último dato dispoñible no IGE, eran uns 700 menos. Nese momento, aínda tiña o respiro de non ter que pagar a súa cota de autónomos, unha das medidas que volve estar sobre a mesa do Goberno. Sería unha solución que os autónomos pagasen en función da súa facturación? A proposta do Executivo é agora un sistema de retribución flexible. Segundo a Axencia Tributaria, dos 2,2 millóns de autónomos con rendementos de actividades económicas, máis da metade declaran unha facturación que non acada o salario mínimo (13.300 euros brutos ao ano). Co novo sistema, estes traballadores pasarían a pagar unha cota inferior. Só a partir dos 25.000 euros de ingresos anuais incrementaríanse as cotizacións. «Todas estas medidas dependen dos servizos que che ofrezan. Que pasa cando che xubiles? E se necesitas unha baixa? Terían que baixar impostos, intereses, financiamento cero. No noso caso, liberar as estradas. Así poderiamos aguantar máis, pero non están polo labor. Vénche agora o IVE, o trimestre e imos e pagamos. Se tes empregados, e quérelos mandar a casa, mira que teñas con que pagarlles», conclúe Jesús Antonio Sánchez, de Tradime.

César Sánchez Ballesteros móstrase «partidario dun tipo máis variable», pero pide solucións de maior calado: «Necesitamos un cambio de modelo, este non funciona. Creo que é bo reducir a cota porque creo que cotizaría máis xente. Polo demais, pedimos facilidades», di desde a Federación de Hostalería de Pontevedra.

Desde AJE, ven unha posible melloría na redución de gastos e no financiamento flexible. «Sen dúbida, as fórmulas deben ser distintas en función do sector. Unha das máis útiles podería ser a flexibilización á hora de reincorporar aos traballadores dun ERTE en determinados sectores. Por exemplo, na hostalería: recuperas aos traballadores, vénche un rebrote e que feixes. Hai que flexibilizar sen que os traballadores perdan os seus dereitos», di Miguel Miragaya.

«Todo sigue como cando facturabas normal. Que facemos coa cota ou os seguros?»

«Necesitamos solucións e axudas. E que sexan rápidas», engade Manuel Sánchez Quindimil desde o punto de vista do taxi. Vivimos ao día e a Administración non consegue responder. Nós gastamos menos combustible pero, e a cota, os empregados, os salarios ou seguros? Todo é como cando facturabas de forma normal», sentenza.

O covid engorda a listaxe histórica de demandas dos autónomos

Os emprendedores hanse visto especialmente golpeados pola urxencia sanitaria: caída de ingresos e peches forzosos marcan as reivindicacións das organizacións do sector, que reclaman que se prolonguen as axudas

Ana Balseiro

As redes sociais están alagadas de chistes e memes sobre os autónomos, uns «superheroes» que dormen sen deixar de facer números e que xamais se van un mes de vacacións nin enferman -ou, se o fan, non deixan de traballar por iso-. O colectivo, que ao peche de setembro integraban 3.255.283 afiliados ao RETA (Réxime Especial de Traballadores Autónomos), 207.556 en Galicia, afronta o futuro con máis incerteza da que para eles xa é habitual. E é que a crise sanitaria que estalou en marzo, e que ameaza con non dar tregua tampouco este outono, pon en perigo a súa capacidade para manterse á boia. Por iso, recentemente pactado co Executivo a prolongación ata o 31 de xaneiro dunha batería de medidas de apoio, que inclúe, entre outras, prestacións ordinarias e extraordinarias por cesamento de actividade ou peche obrigado, as organizacións do sector non baixan os brazos e insisten en facer máis tupida a rede de protección. Así, a súa listaxe histórica de demandas para deixar de ser un traballadores «de segunda» ampliouse agora con novas preocupacións para as que reclaman resposta ao Executivo. A continuación analízanse as principais:

 A prestación por cesamento de actividade, o salvavidas

As asociacións de autónomos coinciden ao sinalar a importancia que tivo para a supervivencia do colectivo a posta en marcha de medidas extraordinarias tras a eclosión da pandemia. «Máis aló de que a conxuntura asoma un horizonte de urxencia económica, entendemos que, tal e como se precipitou esta crise, di moito da situación de fondo, estrutural, do colectivo de autónomos. Non nos demos conta do importante que é contar cunha rede de protección social. Ata agora», resume desde a Unión de Asociacións de Traballadores Autónomos e Emprendedores (UATAE), o seu portavoz, Curro García Corrales , pondo en valor a importancia da prestación -tanto ordinaria como extraordinaria- por cesamento de actividade.

A axuda extraordinaria, vixente ata o 30 de xuño e logo substituída por reducións nas cotas, foi clave, xa que chegou practicamente ao 50 % do colectivo (1,6 millóns de traballadores), como lembran desde a Federación Nacional de Asociacións de Traballadores Autónomos (ATA). Tras o acordo acadado en setembro entre o sector e o Executivo, prorróganse ata o 31 de xaneiro os mecanismos de soporte aos emprendedores. De feito, agora poderán acceder á prestación por cesamento de actividade tamén os autónomos en pluriactividad ou os acollidos á tarifa plana, que ata o 30 de setembro quedaban fóra das axudas, ademais de haber salvavidas tamén para os autónomos estacionais.

Pero o medo persiste e os rebrotes agudízano. Temen atoparse sos o 1 de febreiro. «Vemos que hai un millón de emprendedores que están na corda frouxa, porque, no mellor dos casos, están a vender un 60 % menos que o ano pasado, e non saben canto poderán aguantar. Un, dous, tres meses. Logo superaranlles os gastos fixos», explica o secretario xeral de ATA, José Luis Perea.

Por iso defenden a necesidade de prolongar durante máis tempo as medidas de soporte, sendo conscientes -como admite Perea- de que «as arcas do Estado dan para o que dan». Respecto diso, desde UATAE apuntan que haberá que «focalizar os estímulos nalgúns sectores, os máis afectados», porque é evidente que a recuperación vai ser «máis lenta e máis asimétrica», tanto por territorios como por sectores, do previsto inicialmente. «Nun ano hanse perdido 15.000 autónomos en comercio e máis de 4.800 en hostalería», lembra García Morales , salientando que «pasar desta rede de protección excepcional á nada non será posible». Prognostica, por iso, que autónomos e Goberno terán que volver sentarse: «Oxalá non fose necesario, pero todo indica que o será».

Ampliar a carencia das LIÑAS ICO

É a preocupación máis perentoria. No decálogo de medidas urxentes que ATA remitiu ao Executivo o mes pasado, a organización reclamaba estender as liñas ICO de liquidez ata o 1 de abril do 2021, así como prolongar o período de carencia ata 24 meses. «Ata agora o que se está pagando son os intereses, pero o período de carencia vence en marzo e en abril, tal e como están as circunstancias, a maioría dos negocios non vai estar en condicións de comezar a devolver os créditos, porque a actividade non se recuperou o suficiente», explica Perea.

É vital -engade- porque «se un autónomo entra en moura, ten un problema el, a administración e o banco», por iso defende como «máis razoable» chegar a solucións conveniadas coas entidades financeiras e a administración para alongar os prazos. Polo risco que unha morosidade disparada suporía para a banca, as outras dúas asociacións do sector, UPTA e UATAE, comparten o optimismo de ATA sobre acadar unha acordo.

«As liñas ICO, pensadas como parte da solución, non poden ser máis asfixia e parte do problema», engade García Morales , pondo o acento na necesidade de facer unha reflexión» sobre o papel da banca privada «e a falta de banca pública que axude a quen soportan sobre as súas costas o peso da maltreita actividade económica».

Baixar o IVE en sectores castigados

Estimular o consumo, agora retraído pola falta de confianza, é outro dos retos que as organizacións sinalan. Como facelo? ATA avoga por unha redución temporal do IVE (de ata o 50 % do tipo) para os sectores máis afectados, como hostalería, turismo, cultura, barbería ou ximnasios. Destacan que iso precisamente é o que fixeron outros países europeos para estimular o consumo. «Parécennos interesantes tamén iniciativas como a da Junta de Andalucía, cun desconto do 25 % a todos os andaluces que estean tres noites de hotel de outubro a maio», propón Perea.

Desde UATAE matizan que, aínda que o IVE é un imposto «profundamente inxusto», porque grava o consumo e non a capacidade económica, consideran que é «importante» estudalo para algúns sectores, pero que acompañándoo doutras medidas fiscais, «porque non pode ser que un zapateiro de barrio tribute máis que Amazon». Apostan por unha reforma máis xeral do marco fiscal.

?Segunda oportunidade

Outra das cuestións que preocupa é a situación na que quedarán os autónomos que sucumban ante esta crise. «É importante asumir que haberá un número elevado de negocios que non sobrevivirán. No noso último barómetro sete de cada dez autónomos dicía que non poderían soportar un segundo confinamento. Por iso é importante que, chegada esa situación, ese peche non se converta nunha ruína para sempre. Hai que facilitar apoio xurídico para os procesos concursais», advirten desde ATA, que tamén reclama a creación dunha rede de mentores empresariais para a prevención das quebras e a reorientación dos negocios, mediante a súa dixitalización.

Cotizar polos ingresos reais

É unha reclamación histórica das organizacións de autónomos e esta mesma semana comezaron a negociar a reforma do sistema co Ministerio de Seguridade Social. Adecuar as cotizacións aos rendementos reais do negocio permitirá -argumentan- acceder a pensións e prestacións sociais (desde a baixa por enfermidade á de maternidade ou paternidade) dignas. Queren deixar de ser traballadores de segunda e saír do cuarto traseiro da precariedade, din.