Montse Ortiz, coordinadora de transplantes en Lugo: «Aínda que por lei todos somos doantes, sempre respectamos a vontade da familia»
LUGO
Na provincia hai 35 persoas en lista de espera e a media de doantes cada ano oscila entre 7 e 11: «Se o doante é multiorgánico podes salvar seis vidas»
14 oct 2022 . Actualizado á 10:51 h.Catro pacientes foron doantes de órganos no que vai de ano na Área Sanitaria de Lugo, A Mariña e Monforte de Lemos, unha cifra que se afasta dos 11 que houbo en 2021 e que se parece máis aos sete do 2020, ano marcado pola pandemia de coronavirus. Así o explica a coordinadora de transplantes do HULA, a intensivista Montserrat Ortiz, que traballa xunto a Diego Pastor e Miguel Ángel Fernández, e que tamén precisa que o centro sanitario lucense funciona como doador, pero os transplantes realízanse en Santiago e A Coruña.
12% de negativas familiares
No Día Mundial da Doazón de Órganos, Tecidos e Transplantes que se celebra este 14 de outubro, Ortiz resalta o 12% de negativas familiares que perciben na provincia, unha porcentaxe que cualifica de «alto» en comparación co que rexistran outras comunidades autónomas. «Aquí non estamos moi concienciados. Nós temos que informar á familia do falecemento e, cando esta o asimila e se se cumpren determinados requirimentos, dicímoslles que existe a posibilidade de doar», explica a médica.
Mecanismo
Cando se detecta un posible doante, o primeiro que fan os responsables lucenses é chamar á Organización Nacional de Transplantes (ONT) para dar a coñecer o perfil do paciente, con datos como a súa idade, peso ou grupo sanguíneo. Entón, as analíticas e outras cuestións determinan directamente os órganos que se poderán aproveitar. «Chamamos a Madrid, e é alí onde nos falan das urxencias cero, porque a prioridade é o máis urxente. Os órganos de Lugo non van sempre para xente de Lugo», precisa Montserrat, que tamén explica que, de non haber prioridades de máximo nivel, os órganos van a Santiago ou á Coruña. «Se alí non os queren ou non hai receptores, nunca se perden porque os ofrecemos a través da ONT a outras zonas, polo que poden acabar en calquera punto de España xa que os enviamos nun transporte especializado ata onde sexa necesario», engade a intensivista.
Hai 35 lucenses en lista de espera
Na provincia de Lugo hai 35 paciente en lista de espera para recibir un órgano. Destes, 30 necesitan un ril; dous, un fígado; outros dous, un corazón e un, un dobre transplante de fígado e ril.
«Temos que concienciarnos de que hai moita xente agardando un órgano e cando alguén falece necesitamos ser solidarios porque podemos axudar a outras persoas», sentenza Ortiz.
| Ano | Nº doantes |
| 2020 | 7 |
| 2021 | 11 |
| 2022 | 4 |
As reaccións das familias: do «quero salvar vidas; isto reconfórtame» ao «non vou tomar eu unha decisión así»
Sobre as reaccións das familias, «hai de todo». Ningunhas malgastan xenerosidade e «reaccionan moi ben; pasan da tristeza para sentirse reconfortados ao comprobar que poderán salvar vidas». Pola contra, hai quen renega da responsabilidade de tomar unha decisión así ou que «se pecha en banda» e incluso «persoas que nos din que lles gustaría recibir un órgano, pero que non queren doar».
Para romper medos e tabús, Montserrat Ortiz céntrase tamén nun labor divulgativo acudindo a centros educativos para falar de transplantes e doazóns: «Nas casas, os mozos teñen que sacar o tema para que así se fale e, se se dá a situación, saber o que pensa a súa familia do asunto».
Vontades anticipadas
Por lei, en España todas as persoas son consideradas doantes se en vida non expresaron o contrario: «Nós sempre lle preguntamos á familia e respectamos a súa decisión», precisa Ortiz. Así mesmo, quen queira pode facer o que se coñece como vontades anticipadas, algo que depende da Consellería de Sanidade, nas que se inclúen instrucións sobre o destino do corpo e dos seus órganos unha vez falece. No caso de Lugo, é necesario pedir cita na Xefatura Territorial de Sanidade para proceder co escrito, realizando unha solicitude formal e cumprindo varios requisitos.
Quen pode doar?
Por outra banda, desde o HULA explican que non todo o mundo pode ser doante. «Teñen que ser pacientes que falecen na uci por un dano cerebral pero cuxos órganos funcionan ben. Son, por exemplo, traumatismos craniais ou ictus. Con todo, cada vez hai menos doazóns deste tipo porque se producen menos accidentes de tráfico, as ucis funcionan mellor... isto reduce o campo de doantes».
Novas fórmulas
Para suplir a falta de doantes, buscáronse novas fórmulas para compensar a escaseza de órganos para trasplantar e desde 2016, o HULA acolle doazóns en asistolia controlada, o que se traduce en utilizar órganos de pacientes con dano cerebral catastrófico, enfermidades neurodegenerativas, cardíacas ou respiratorias en fase terminal. «O que facemos é falar coa familia para deixar que o paciente evolucione de forma natural, quitándolle as medidas artificiais de xeito controlado», expresa Ortiz. O pasado 2021, houbo un doante en asistolia no HULA.
En terceiro lugar, están os doantes vivos, que xeralmente ofrecen un ril a algún familiar, pero cabe lembrar que tumores e determinadas enfermidades poden impedir a doazón.
Doazóns infantís
En canto ás doazóns infantís, polo momento non son habituais na provincia. «É complicado porque en nenos é moi importante a idade; ti podes ter 60 anos e recibir un fígado de alguén de 40, pero cando falamos de idades temperás é moito máis difícil e, aínda que o HULA ten uci pediátrica, polo momento non é habitual que haxa doantes infantís», precisan desde o centro sanitario.
Efectos dunha pandemia
Ademais, a pandemia de covid pasou factura ás doazóns, xa que os colapsos fixeron que moitos transplantes non se puidesen levar a cabo.
«Hai moita xente agardando un órgano e cando alguén falece necesitamos ser solidarios»
Perfil: De accidentes de tráfico a persoas de entre 50 e 70 anos
En canto ao perfil do doante en Lugo, Montserrat Ortiz asegura que antes se focalizaba nas persoas que falecían nun accidente de tráfico, de temperá idade e sas na súa maioría. Agora, a maior parte dos doantes son pacientes que perden a vida por hemorraxias cerebrais masivas, infartos cerebrais ou persoas que sofren un infarto fóra do hospital, pero que son reanimadas e evolucionan ata unha morte cerebral. «Polo que agora se trata de xente máis maior, de entre 50 e 70 anos, hipertensa e con factores de risco cardiovascular, que serven como doantes pero moitas veces non son multiorgánicos», subliña a coordinadora.
No caso de doantes multiorgánicos, nos que se aproveitan os pulmóns, riles, corazón e fígado, o resultado é que poden salvarse ata seis vidas.
