Catro mil personas cantan, tocan e bailan durante tres días nunha sorte de catarsis colectiva e de celebración do noso
10 dic 2025 . Actualizado a las 17:38 h.
A música éncheo todo. Resoa nas rúas, invade ás prazas, case se pode mascar entre a calor e a densidade nas tascas e tabernas, báilase nas beirarrúas e nos improvisados torreiros, retumba no escenario. Durante tres días, coas súas tres noites, na Fonsagrada o seu sentir é omnipresente e o seu pálpito alcanza a todos. As gaitas non cesan, as pandeiretas sangran, redobran os tambores e álzanse as voces nun cantar común, case místico. A da Fonsagrada é a nai de todas as foliadas, o olimpo da música tradicional galega, un transo comunitario sen ningún tipo de xerarquía nin barreiras xeracionais. Unha sorte de rave tradi que como en Sirât, a película de Oliver Laxe, convértese nunha celebración do sentido (ou do absurdo) da vida. Unha celebración allea ás imposicións do oficial. Coa montaña por escenario, en lugar do deserto. Coas músicas de raíz como mantra, en lugar do tecno. E con final feliz.
Catro mil persoas cantan, tocan e baila durante tres días e tres noites. Por puro gozo. Aínda que no seu transfondo xubxacen tamén certas reivindiccións. A dunha identidade, unha cultura, un territorio e unhas raíces. Esas que a cada paso, a cada punto de baile, a cada copla e a cada acorde afloran por todos os recunchos da Fonsagrada. Nos pequenos orfeóns que se improvisan en cada tasca, na rodas de bailadores que se abren oco entre a clientela ou en plena rúa, desafiando ao tráfico, nas sinfonías de gaitas que aquí e alá solapan o bulicio do persoal. Do foráneo e do local, que estes días conviven confundidos uns con outros en exemplar harmonía. As tribos dilúense e os folkis de vella escola e clásica indumentaria tocan e bailan coa rapazada de estéticas imposibles que atoparon no neotradi un dos seus sinais de expresión e identidade.
Reivindicación do rural
Hai ademais na Foliada dá Fonsagrada unha sobresaínte programación de actividades, froito do heroico esforzo dun colectivo de mozos e mozas da asociación Petapouco e a Destempo, empeñados en demostrar que o rural galego é un espazo merecedor de ser dinamizado e repoboado porque nel acontecen cousas tan marabillosas e únicas que semellan incribles. Durante os tres días da Foliada sucédense obradoiros de percusión e de baile, proxeccións, presentacións de libros e unha oferta musical á altura dun gran festival. Un festival que, na noite do venres, abriron Unto Vello para deixar paso despois a dúas propostas tan valentes como atinadas. A Foliada acolleu os concertos de dous grupos casteláns.
Unha ousadía? Sen dúbida. Unha herexía? Para nada. Os burgaleses El Nido racharon en dous minutos con calquera tipo de prexuízo que o persoal puidese ter —e non faltaba quen o tiña— respecto a a súa condición de casteláns e as connotacións pexorativas que derivan desa procedencia e desa lingua. El Nido deixaron patente co seu inapelable discurso que o compromiso coas raíces, cos pobos e coas súas xentes nada ten que ver coa súa procedencia ou o seu idioma. E musicalmente demostraron, ademais de forma absolutamente orgánica, que están nun nivel estratosférico. Tras os burgaleses, o trío valisoletano Delameseta evidenciou que a electrónica tamén marida ben cos charros, as jotas, as rondas e con certo petardeo.
Co persoal aínda a medio despreguizar, a sesión vermú do sábado convocou a Parbo, o virtuoso dúo que conforman Begoña Riobó e Anxo Pintos, e a Tona, o novo proxecto de Miguel Cernadas, Migui, tras as disolución de Terbutalina. Había ganas e curiosidade por escoitar unha proposta na que conflúen o blues, o rock e a música e as coplas tradicionais de Galicia. E Tona impuxéronse claramente á preguiza e á resaca.
Xa pola noite, no ano dedicado ás cantareiras e ás pandeireteiras, Os Melidaos reivindicaron con paixón e criterio o papel que os orfeóns masculinos desenvolven tamén na recuperación e perdura da nosa música tradicional. De Ninghures xogaban na casa e iso notábase no torreiro. O septeto demostrou que ten un repertorio imbatible que adquire unha dimensión case sobrenatural grazas á súa capacidade para conectar co público. O de Baiuca xa é doutro mundo. Arroupado por Lilaina, Xosé Lois Romero, Antía Muíño e adornado cos visuais de Adrián Canoura, o músico de Catoira propiciou unha éxtase colectiva sobredimensionada polo xeneroso dispendio de decibeis. Con máis de tres horas de músicas diversas 100% en galego, A Duendeneta acreditou que as sesións de Dj’s tamén teñen sentido e xustificación nunha foliada, se se seleccionan con respecto, variedade, gusto e criterio. E iso foi o que fixeron.
E nisto chegou o terceiro día, o dos reenganches, as apertas, as vontades renovadas e as despedidas, entre cantos de taberna e unha revitalizante butelada. E de novo, os ritos e a colectividade como refuxio. E a música e o baile, sempre improvisados, como desafogo emocional fronte ao cansanzo e como identidade e memoria compartida. Porque, de novo, do mesmo xeito que en Sirât, na Foliada dá Fonsagrada hai quen busca e quen se perde, quen chega e quen fuxe, quen quere e quen se deixa querer, quen se agacha entre a multitude e quen atopa inverosímiles complicidades alá onde menos o espera. Tamén hai quen non agarda nada, quen xoga coa bondade do factor sorpresa, sempre presente, e quen se deixa levar e formar parte, sen máis, do ritual colectivo. Sempre coa música e o baile como elemento vertebrador, sanador e transformador. Ninguén sae do cine despois de ver Sirât igual que entrou. Tampouco ninguén se vai da Fonsagrada igual que chegou. Ninguén marcha sen antes deixar no alma e no ar uns cuantos «vémonos o ano que vén» como inapelable e innegociable ladaíña. Pode haber final máis feliz?