O Museo Naval acollerá unha conferencia e mesa redonda o xoves día 11, ás 19.00 horas, a cargo de tres historiadores sobre a chegada ás Molucas
08 dic 2025 . Actualizado á 11:43 h.Fai xa máis de 500 anos, o 24 de xullo de 1525, saía do porto coruñés unha grande expedición marítima comandada por García Jofre de Loaysa cun obxectivo específico: chegar ás prezadas illas das especias, coñecidas na época como O Maluco ou illas do Maluco, hoxe arquipélago das illas Molucas, situadas na actual República de Indonesia, no océano Pacífico, cunha extensión de aproximadamente 75.000 quilómetros cadrados.
No século XVI denominoullas illas das Especias debido ao gran número de plantas aromáticas que crecían nelas, punto estratéxico do comercio das ricas especias, que se centraba principalmente na noz moscada, pementa, xenxibre, canela e cravo.
Eran tan prezadas como o ouro, polo que o control destas illas desencadeou unha gran disputa entre as dúas grandes potencias, España e Portugal.
O rei emperador Carlos I de España e V do Sacro Imperio Romano Xermánico, o monarca máis poderoso do seu tempo a nivel global, comprendeu o enorme valor do porto coruñés para instalar unha nova Casa de Contratación para organizar e centralizar o comercio das especias.
O arcebispo Juan Rodríguez de Fonseca e os nobres galegos pedíronlle ao rei durante unha asemblea celebrada en Melide o establecemento da Casa de Contratación da Especiería da Coruña, que foi aprobada en 1522 e que se mantivo ata 1529. Comezáronse os preparativos para crear flotas que chegasen ás Molucas, o que implicou grandes esforzos para construír os buques e abastecelos de todo o necesario, incluído persoal de múltiples oficios.
As destacadas
Das diferentes expedicións que saíron da Coruña, destaca a que foi liderada por dúas grandes personalidades: Loaysa e Elcano en 1525. A armada ou flota estaba composta por sete navíos (Santa María da Victoria, Sancti Spiritus, Anunciada, San Gabriel, Santa María do Parral, San Lesmes e Santiago) e 450 homes, comandados por Francisco José García Jofre de Loaysa (Ciudad Real, 1490-océano Pacífico, 1526), comendador da Orde de Malta, levando como segundo xefe da expedición a un navegante de lenda: Juan Sebastián de Elcano (Guetaria cara a 1486-océano Pacífico, 1526), que entre 1519-1522 culminara a Primeira Volta ao Mundo na famosa expedición de Magallanes-Elcano, e o cal atoparía a morte —como Loaysa— durante esta nova travesía.
Entre os valentes mariños atopábase tamén outro soado, Andrés de Urdaneta, descubridor anos despois do Tornaviaje, a ruta marítima de regreso desde Filipinas e a través do océano Pacífico ata o Virreinato de Nova España en América, actual México. Curiosamente, Urdaneta sería o primeiro en regresar a España despois de once anos desde a súa partida na expedición de Loaysa.
Sendo o obxectivo da expedición moi ambicioso, as inmensas dificultades da navegación naquela época supuxeron que só a nave capitá chegase ao seu destino, onde xa se instalaran os portugueses.
Moitos inconvenientes
Todos os inconvenientes que se sucederon durante as múltiples singraduras, que provocaron afundimentos, desercións, mortes e outras perdas irreparables e, sobre todo, a forte controversia xurídico-política sobre a posesión daqueles territorios, foron determinantes para que o rei Carlos I decidise renunciar e vender ao Reino de Portugal as prezadas illas Molucas en 1529 (Tratado de Zaragoza). Vendéronse por 350.000 ducados e incluíase unha cláusula de retroventa, que permitiría ao monarca anular a renuncia.
Novas rutas
Pero aquel grande esforzo non foi en balde pois tamén contribuíu como outras expedicións anteriores a abrir novas rutas marítimas no Pacífico, destacando entre elas a famosa do Galeón de Manila, que logrou finalmente conectar tres continentes, Asia, América e Europa, a través de dous océanos.
Como fito histórico de gran transcendencia, a denominada Expedición de Loaysa descubriu o paso do cabo de Hornos (Terra do Lume, actual Chile, mar de Fouces, hoxe coñecido como pasaxe ou paso de Drake), as illas Marshall, e supuxo a segundo circunnavegación á Terra pois a súa intención era precisamente seguir o mesmo traxecto descuberto polo propio Juan Sebastián Elcano no seu anterior e primeira viaxe de circunnavegación. Loaysa converteríase no gobernador dAs Molucas.
Ningún barco dos que saíron da Coruña conseguiría regresar, aínda que si o farían un puñado de homes da expedición pero noutros navíos, conseguindo por iso completar a que foi segundo circunnavegación ao mundo na historia.
Un dos barcos da expedición, a carabela San Lesmes, mandada primeiro por Francisco de Fouces (descubridor do Mar que leva o seu nome, paso ao sur do cabo de Hornos), e despois por Diego Alonso de Solís, perderíase para sempre en 1526 no sur do Pacífico, o que deu orixe a un gran misterio sobre o paradoiro dos seus tripulantes.
Cando chegaron outras expedicións a aqueles mesmos territorios 250 anos despois, atoparon indíxenas con marcados trazos físicos e culturais europeos, o que se entendeu como a fusión de homes brancos con mulleres polinesias.
*Jaime Antón Viscasillas é titulado superior de Administración (AGE), responsable do Servizo de Historia e Cultura Naval do Museo Naval.