Eduardo Irastorza, profesor Business School: «De súpeto, está a sacarse máis diñeiro dos caixeiros para pagar en negro»

Non é por augar as festas a ninguén, nin moitísimo menos. Pero veñen curvas na nosa economía, sobre todo, na que nos afecta ao peto. Polo menos, iso é o que cree Eduardo Irastorza, profesor Executive MBA de OBS Business School e consultor de planificación estratéxica, que fai unha radiografía detallada da crise de prezos que estamos a vivir e do que nos agarda nos próximos anos.

—É escandalosa a subida de prezos na cesta da compra. Hai produtos que subiron moito máis que o IPC, como o aceite de oliva.

—No caso do aceite de oliva tivo a peor colleita en moitos anos. Entón, ía subir si ou si, independentemente da crise. Pero ademais, trasládase en camións e aí repercute o custo da gasolina, o packaging das botellas... Hai habido unha escaseza de vidro brutal en España... Iso tamén inflúe.

—A crise é xeneralizada en toda Europa.

—Europa só creceu no último cuadrimestre un 0,2%; e agarda que entre en crecemento negativo no seguinte cuadrimestre. Se ti tes un crecemento da economía nulo ou negativo, todo reséntese. E se amais encarece moitísimo o custo das materias primas e o da enerxía... pois iso, repercute en absolutamente todo.

—E como saímos desta lea?

—Hai que pensar creativamente e iso require solucións valentes e personalizadas. Isto non é café para todos. É verdadeiramente complexo. Se tes unha inflación do 8 ou do 9%, como en Alemaña, que é un país ao que lle aterroriza a inflación, a economía non crece, o prezo da enerxía encarece, Europa condena a Rusia como nación terrorista e a partir de decembro xa nin sequera compra o gas a Rusia, iso significa que hai menos para máis xente. Ademais, hai países poderosos como Chinesa, a India, Sudáfrica, Brasil, etcétera, que están en mellores condicións de negociar acordos cos produtores. Vímolo no Mundial. Custou 220.000 millóns. O máis caro ata entón fora o do Brasil, con 15.000 millóns. O que non che contan é que Francia a cambio de conseguir que Catar fose sede do Mundial conseguiu vender avións de última xeración de combate. Italia tamén vendeu compoñentes. E grazas a iso teñen o gas de Catar, cun acordo preferente. Entón, incluso dentro de Europa, cada un vai ao seu.

—Volvendo ao que nos rasca o peto, non hai certa especulación con alimentos básicos? Porque as patacas de aquí ao lado, tamén soben moito máis que o IPC.

—O que pasa é que ti non compras directamente a pataca ao produtor, que che dirá que está a perder diñeiro. Igual que o transportista. É que ten que gañar o que compra a pataca, o que a traslada, o que a envasa, o que a vende ao gran distribuidor e o gran distribuidor. É dicir, a intermediación supón un incremento dese custo.

—Pero esa intermediación sempre existiu. Non é só de agora.

—Si, pero non cunha inflación tan brutal. E iso incrementa moito o prezo. Que hai grandes superficies ou marcas que especulan? Tómoche a palabra. Sempre o hai habido. Pero a verdade é que agora hai máis controis que nunca. Ademais, están as redes sociais onde a xente pode denunciar as cousas de xeito inmediato. E iso failles un dano brutal ás marcas. E estanse gastando moitísimo diñeiro en saber que opinan delas nas redes sociais. O que si están a facer é aproveitar a ocasión para consolidar a parte máis rendible do seu negocio, que son as marcas propias. Canto máis vendan estes supermercados coa súa marca, máis marxe de beneficio teñen. E é un modo de pór de xeonllos ás marcas convencionais. Non soamente aos produtores. E ningúns o aproveitan.

—A gasolina, capítulo aparte tamén.

—Si, pero por cada litro de gasolina, o 56% son impostos. Batemos marca de recadación histórico de Facenda. Nin nos mellores tempos en España habíase recadado tanto a tanta xente, en tan pouco tempo e cunha crise tan grande. É un paradoxo, pero é así. Entón, o primeiro que non se queixa de que suba a enerxía é o Goberno porque é unha fonte de financiamento infinito para el.

—Nesta crise gaña o Goberno, as empresas enerxéticas e as cadeas alimentarias?

—Eu poría dos últimos ás eléctricas porque chega un momento no que o prezo da súa oferta está por amais da demanda e perden diñeiro. A eles viríalles mellor vender menos, a condición de que non levase a parte mollar o Goberno cos impostos.

—Entón, é Facenda e as cadeas alimentarias os que se están facendo de ouro?

—Son os que van conseguir sobrevivir, porque tarde ou cedo lles acadará. Chegará un momento no que a economía mergullada dispararase. A partir de certa cantidade de presión impositiva, recorren ao mercado negro. «Facer isto e págollo en negro e sen factura». E vai provocar que haxa moito máis diñeiro negro. De feito, xa estabamos a nos acostumar ao cartón e, de súpeto, está a sacarse máis diñeiro dos caixeiros porque se paga en negro. Ao final, está a potenciarse isto dalgún xeito.

—Poderíase pór un tope ás subidas en alimentos básicos?

—Iso implica unha programación económica e un novo modelo de Estado. Ao final, un mercado xestiónase a si mesmo. Ten que estar onde se cruza a oferta e a demanda. Non podes alteralo gratuitamente.

—Pero poderíase regular para que non subise máis que o IPC?

—É que esa é a mala noticia que ninguén quere dar. Eu non podo fixar os prezos de acordo ao IPC porque multiplico a inflación. Se ti dis: «A partir de agora este é o prezo», o produtor dirá: «Pois eu non podo producir porque isto non o para ninguén. Ti obrigáchesme a parar, pero o sistema non me permite parar». Ou, por exemplo, fíxase o prezo de gasolina a un euro o litro. Vale, perfecto. Pero é que mañá Putin está a cobralo a tres. É que non podes.

—Entón que habería que facer?

—Pois se cadra ver que compañas poden comprometerse a unha serie de produtos a determinado prezo. E que o Estado lles corresponda con determinadas vantaxes fiscais. Pero logo hai que entender outra cousa, que non existe o concepto de progreso indefinido. Non necesitamos progresar indefinidamente, senón manter o equilibrio. E iso significa que a seguinte xeración non poida vivir como esta. Sento dicir que temos unha competencia no estranxeiro que non nos permite manter este tren de vida.Esiximos cambiar o coche cada catro anos, ter unhas vacacións na costa, e na India unha persoa está disposta a traballar 16 horas ao día ou a cambiar a súa bicicleta unha vez na vida. Non podes competir con iso.

—Os nosos fillos vivirán peor?

—Os que vaian vivir ben vivirán mellor que nunca, pero van ser poucos. E os que van vivir peor van ser máis que agora. En economía, o índice de Gini establece a diferenza que hai en ingresos entre a xente rica e a máis pobre. Por exemplo, en Estado Unidos na época de Reagan, o 20% da poboación tiña o 80% do diñeiro. Pero hoxe en día, o índice de Gini diche que o 10% dos americanos máis ricos concentran o 90% do diñeiro. E así en todos os países.

—Ata cando van seguir subindo os prezos?

—Oxalá se limite ao 2023. Xa todos os analistas sinalan que sairemos da crise no 2024 ou o 2025. Fíxate que a Unión Europea, que é especialmente optimista nos seus balances, dixo que España vai crecer un 1,5%, mentres que Chinesa vai crecer un 10%, a India, un 14%, e Alemaña un 1%. O mapa está a cambiar. Somos poucos e vellos en Occidente. Imaxínate que dis: «Vou montar unha fábrica de coches». Onde a equitacións aquí ou na China que hai 500 millóns de persoas de clase media? É o dobre da poboación de toda Europa. Como podes competir con iso?

—E que podemos facer como consumidores?

—En primeiro lugar, asumir que veñen mal dadas. Saber priorizar. Que hai cousas que nos podemos permitir e outras non. E facer unha provisión de fondo para o que poida pasar. Ter moi claro que proporción de gasto teño que facer en cada unha das partidas. E logo, cousas moi sinxelas e moi concretas. Non saírche da lista da compra. Nada de comprar por impulso como antes. Cinguirte ás necesidades prioritarias. E comparar os prezos, como nas gasolineiras. Hai aplicacións para iso.

—Toca mirar moito o euro outra vez?

—Ata dentro de dous anos toca apertarse o cinto. Como dicía Winston Churchill cando acabou a guerra: «Cabaleiros! Cinto e sabañones».

—Pero se cae o consumo, iso non é a pixota que se morde a cola?

—Si, é un círculo vicioso. Esta mesma situación viviuna Xapón hai anos e a xente empezou a gardarse o diñeiro, a aforrar ao besta. Se non gastas, non se move a economía, se non se move a economía soben os prezos, se soben os prezos non gastas e aforras. Ao final, Xapón tivo que sacar diñeiro con data de caducidade. Eu doucho, pero soamente válete para esta data.

—Vaia depresión.

—Mira, agora fixen un informe sobre o black friday e empeza cunha frase de Churchil que di: «O chumbo é pesado, o chumbo é gris, o chumbo é velenoso. Non estou a falar mal do chumbo, limítome a expor os feitos».

---

---

---