Noa Laguna: «Hai que investigar máis a presenza de mulleres nos ensaios clínicos»
VIGO CIUDAD
É autora dunha tese na que apreciaron máis efectos secundarios nelas. En xaneiro irase a Bruxelas para combater o desabastecementos de fármacos esenciais na UE
30 nov 2025 . Actualizado á 02:18 h.A participación de mulleres nos ensaios clínicos é obrigatoria desde 1993. Máis de trinta anos despois, a representación de homes e mulleres nos estudos previos á comercialización de medicamentos segue sendo motivo de controversia. Noa Laguna Goya (Vigo, 1977) dedicou varios anos da súa carreira para analizar se existía un risco de xénero no proceso de autorización de novos fármacos. «Puidemos coñecer que no 80% dos rexistros que estudamos había mulleres participantes, pero só no 18% deles valorábase explicitamente a poboación en función do sexo e só no 4% presentábanse datos desagregados de homes e mulleres», explica a investigadora do Instituto de Saúde Carlos III de Madrid.
O traxecto que segue un medicamento ata que se comercializa está supervisado polas axencias nacional e europea que, ademais de aprobar a saída ao mercado, seguen controlando a eficacia, seguridade e calidade do fármaco durante a vida do produto. Existen unhas guías que determinan que a mostra de pacientes participantes nos ensaios debe ser representativa da sociedade. Ata aí, sen máis precisión. Con esta referencia, as empresas e laboratorios farmacéuticos seleccionan os pacientes e, unha vez rematan os estudos, presentan resultados.
«A Axencia Europea (EMA) fixo un traballo de revisión que non é público que di que non existe infrarrepresentación en mulleres nos ensaios clínicos, pero si recoñece a EMA que hai colectivos nos que se detectou que non hai investigación. Son as embarazadas e mulleres en período de lactación», puntualiza a experta. Pola contra, hai grupos de investigación que analizaron esta cuestión e apuntan a unha menor representación delas nos ensaios. «Sería bo que houbese máis información pública desde a Axencia», recomenda.
Laguna Goya exporá estes datos o vindeiro xoves 4 de decembro nun simposio do Observatorio da Muller do Ministerio de Sanidade no que detallará as principais conclusións da súa tese doutoral, dirixida por Fernando de Andrés e publicada en 2013. Analizou 600 Informes públicos de avaliación dispoñibles nas axencias reguladoras, xa que os ensaios non están publicados. Entre as conclusións figura que cando se detallaban reaccións adversas por sexo, o 83% destes efectos dábanse en mulleres. «Non puidemos corroborar o nesgo de xénero, pero tampouco descartalo. Hai que investigar máis». No seminario do próximo xoves participará tamén o investigador de Vigo, Pablo Juan Salvadores, do Instituto de Investigación Sanitaria Galicia Sur, que dirixe proxectos sobre o nesgo de xénero na detección de infartos.
De Vigo e con acento andaluz
Noa Laguna Goya naceu en Vigo, aínda que viviu a maior parte da súa vida entre Andalucía e Madrid. Os seus pais recalaron na cidade olívica cando eran residentes de Medicina no antigo hospital Xeral. Creceu en Saiáns. «Cando nacín publicouse o libro do Pai Seixas 400 nomes galegos pra homes e abrandases e de aí sacaron o meu nome. O seu segundo nome, Catarina, débese á canción Chamava-se Catarina Ou Alentejo, de José Afonso.
Con acento do sur e nome galego e portugués, Laguna Goya é unha das grandes referencias a nivel nacional no ámbito do medicamento. Nai de tres fillos, presume de poder facer carreira como funcionaria pública con familia numerosa para o que «son importantes apoios como ter centro de Educación Infantil no traballo e flexibilidade laboral».
Participou na decisión do Ministerio de Sanidade de financiar medicamentos Car-T, tratamentos avanzados que modifican os linfocitos do paciente para que o seu propio sistema inmunitario ataque as células canceríxenas. En Galicia, o Sergas destinou 20 millóns de euros ao tratamento de 138 persoas desde que se aprobaron, no ano 2018. «Foi un dos momentos máis satisfactorios e complicados da miña carreira profesional. Recuperaron a pacientes que estaban desafiuzados con leucemia e linfoma». Séguese avanzando en investigación de enfermidades autoinmunes e bacterias resistentes a antibióticos.
Foi representante na Comisión Interministerial de Prezos de Medicamentos, encargada de negociar prezos coas empresas farmacéuticas. O seu novo reto está en Bruxelas. A partir de xaneiro formará parte da Comisión da Dirección Xeral de Saúde e Seguridade Alimentaria da Comisión Europea que deseñará unha liña estratéxica para que Europa se autoabastezca e fabrique fármacos prioritarios. «Trátase de que existan subministradores de cada principio activo para que non rompa a cadea. Hai unha listaxe de medicamentos esenciais, como os antibióticos». O desafío é importante nun escenario no que esta escaseza converteuse nunha ameaza para a saúde pública.
A súa canción favorita
«Terra», de Xoel López. «Esta canción escóitoa moito en familia. Gústame tamén por que Xoel López é de Galicia, a terra onde nacín. Hai outra canción que é especial para min, Chamava-se Catarina Ou Alentejo, de José Afonso. O meu segundo nome, Catarina, os meus pais puxéronmo por este tema portugués».