O castro de Castriño é o primeiro espazo poboacional coñecido deste barrio vigués
21 sep 2025 . Actualizado á 02:09 h.A revisión dunha das ortofotos realizadas en 1956/57 polo coñecido como voo americano axuda a comprender o cambio experimentado pola parroquia de Coia nos últimos sesenta anos. Pasou de ser unha zona eminentemente rural, con numerosos campos e zonas de cultivo familiar, a unha sucesión de edificios planificados dunha forma racional para acoller a explosión demográfica vivida pola cidade a partir de finais dos anos sesenta. Nese tempo tamén foi minguada na súa condición territorial, ata o punto de que actualmente, desde o punto de vista administrativo municipal, foi incluída na denominación Vigo Centro.
Coia é un espazo que historicamente abarcaba unha enorme extensión. Ía desde a contorna do Auditorio Mar de Vigo ata Teixugueiras, e desde o mar ata o río de Lagares, nunha correcta denominación segundo explica Iván Sestay, no seu libro de toponimia da parroquia editado polo Concello de Vigo. Nese espazo agrúpanse moitos séculos de historia evidenciada por achados illados e elementos poboacionais. Entre os primeiros destacan o bifaz achado en 1973 en Ou Rocío, ou Resío, ou uns gravado en forma de concavidades situados na Primeira Travesía dá Cordoeira, como sinala o arqueólogo Eduardo Rodríguez Saiz, no seu documentado libro As lembranzas soterradas. Unha lectura arqueolóxica da Coia histórica (Instituto de Estudos Vigueses, 2012).
O primeiro espazo poboacional da parroquia é o castro de Castriño, situado xusto amais da curva de San Gregorio. É un poboado que estivo activo entre os séculos IV e II a. C. e que se despobló polo auxe do castro de Vigo, do mesmo xeito que lle pasou a outros poboados da Idade de Hierro.
De época romana, a Coia tradicional presenta desde o xacemento situado en Marqués de Valterra-Juan Ramón Jiménez ata a contorna de San Gregorio, pasando pola antiga igrexa de San Martiño. No seu libro sobre a parroquia histórica, Eduardo Rodríguez Saiz alude a materiais arqueolóxicos subacuáticos localizados hai anos en San Gregorio.
Este mesmo arqueólogo explica que na zona houbo un modesto centro templario que, aínda que aínda non se atoparon restos materiais, si aparece documentado.
Da Idade Media aínda se pode ver unha peza descontextualizada nunha casa da rúa Cordoeira. Trátase dun ronsel funerario en forma de disco. Nesa contorna localizáronse varios restos arqueolóxicos de distintas épocas, entre eles, un sartego. Está moi próximo á igrexa parroquial, cuxo edificio orixinal, levantado no século XVI, foi demolido nos anos sesenta do pasado século. Si se conserva a súa espadana ante a nova igrexa, pero xa como elemento decorativo. De orixe medieval tamén é a ponte de Balaídos, que hoxe en día xa non serve para cruzar o Lagares porque a súa canle foi desviado.
Volvendo ao ámbito relixioso, Coia ten dous petos de ánimas na rúa dAs Ánimas, que foron construídos sobre o edificio racionalista proxectado por Francisco Castro para acoller Conservas Ribas. Vense afeados pola presenza dunha máquina expendedora entre ambos. Así mesmo, existen cruceiros, de realización moderna. O máis rechamante foi realizado polo escultor Raúl Comesaña e está situado na praza do Emigrante. Este mesmo ano inaugurábase outro cruceiro, realizado pola Escola de Cantería de Poia ante a igrexa de San Martiño, que xa tiña outro na súa fachada.
Celta e tranvías
Coia achega dous elementos fundamentais na conformación do colectivo social vigués. Por unha banda está o Real Club Celta, que tivo no antigo campo de Coia o seu primeiro domicilio deportivo, que trasladou posteriormente a Balaídos. E por outro, a presenza do tranvía. Na zona estivo a cocheira daquel transporte que articulou Vigo e a área metropolitana entre 1914 e 1968. Tamén alí viron os vigueses e viguesas da época como se desfacían aqueles vehículos. Hoxe en día lémbrase aquela época cun tranvía situado na avenida de Castelao, aínda que non é un modelo que operase na cidade.
Desde a planificación da Coia moderna foron xurdindo numerosos exemplos da arquitectura contemporánea. Desde os edificios de catro plantas proxectados por Desiderio Pernas para A Caixa de Aforros; o edificio cooperativo San Xosé de Bar Boo; ou a gardería infantil que Desiderio Pernas creou na rúa da Estrada.
A creación de novas parroquias en Coia tras o Concilio Vaticano II xurdiron varios templos de factura contemporánea. Aí están os exemplos de San Martiño, de Arturo Fraga; Ou Rocío, de Desiderio Pernas; Perpetuo Socorro, de Yáñez Ulloa e Pérez-Lorente; ou Cristo da Victoria, de Francisco Coello de Portugal. Con outra finalidade proxectou Antonio Cominges o Fogar San Rafael no mesmo sitio onde noutra época levantouse o pazo de Figueirido.
Atendéndonos á Coia histórica pódense destacar os edificios académicos da Escola Universitaria de Enxeñería Industrial, de Jenaro de la Fuente Álvarez, mesmo arquitecto que proxectou o edificio racionalista da antiga Escola de Comercio, aínda que anos despois foi modificado por Emilio Bugallo Orozco.
E en escultura urbana, Coia presenta unha das grandes obras de Silverio Rivas, a Porta do Atlántico, aínda que ben podería chamarse a porta de entrada a Coia polo lugar que ocupa. Ramón Conde tamén esculpió un dos seus característicos gordos para o Centro Comercial Camelias. Anos antes, Camilo Nogueira despedíase da súa arte co Monumento ao emigrante, na praza do mesmo nome.
Un paseo por Coia é unha boa ocasión para realizar descubrimentos continuos de elementos patrimoniais.