Entrevista a Fernando Vázquez: «Pactaría coa afección para que ou 60% do primeiro equipo de Celta e Dépor sexan canteiráns»

Fernando Vázquez Pena (Castrofeito, 1953) leva tempo apartado dos medios por vontade propia. Concede a entrevista cunha única condición: que se faga e publique en galego. «Negar a lingua en que naciches, na que che ensinaron, a dos teus pais... é vivir nun mundo irreal. Oio que o castelán está en perigo; vaia estupidez baleira! Todos os galegos entenden o castelán e o saben falar. A lingua somos nós e o galego sufriu moito historicamente e sobrevive. Antes transmitíase de forma oral. Nas aldeas e nas cidades. Viña dos teus pais e dos teus avós, que en moitos casos tiñan problema para falar castelán. Eu sufrino. Cando eu estiven interno dez anos na escola, ao meu pai obrigábano a falar castelán comigo. E sempre digo que a orixe da miña postura radical neste tema está aí. Agora, as novas xeracións teñen formación, e a liberdade de elixir lingua, e en moitos casos elixen o castelán, nas casas fálase castelán. Antes, non, porque os pais non tiñan formación. Tentar destruír a fala é como pensar en destruír toda a literatura en galego, ou, a nivel cultural, como querer destruír a catedral de Santiago. Non. É peor. A lingua galega é moito máis importante cá catedral de Santiago. Con todo, a xente que se escandalizaría se alguén quixese destruír a catedral, non se escandaliza cando atacan a nosa lingua. Escoito os nenos cando saen da escola, e entre eles xa case todos falan en castelán. A min, iso asústame».

—Poucas persoas tan asociadas a un lugar: o técnico de Castrofeito. Como era a vida alí? A que se dedicaba o seu pai?

—Era legoeiro. Sabes que é un legoeiro?

—Non.

—Un peón de camiños dos de antes. Chamábanse legoeiro porque tiñan unha legua de estrada para o seu mantemento. No seu caso, era algo menos, uns dous quilómetros da estrada Santiago-Curtis, que ía por diante da nosa casa en Castrofeito. Tiña que limpar as cunetas, tapar as fochancas... Logo, ao ter tantos fillos, pois xa eramos os fillos os que faciamos eses traballos. Pagáballe a Deputación un soldo mensual.

—E a súa nai?

—A miña nai era unha escrava. Non sei que outra palabra podería definilo, pero coidaba de once nenos. Tivo trece e vivimos once. Imaxina. Once fillos cunha diferenza de ano e medio ou dous entre eles. Sen auga nin baño na casa. E, aínda por riba, tiñamos unhas pequenas leiras e ela era quen se encargaba de sementar, sachar, ir buscar a herba... Ao meu pai nunca o vin traballando a terra. Sen tempo para ela mesma nin para nada máis. Unha escravitude.

—Once fillos. Que número era?

—O quinto máis novo.

—Estudaron todos?

—A maior estudou para mestra, aínda que nunca exerceu. Outro, restauración; outro, agraria... O universitario da casa fun eu.

—Un investimento familiar, porque sacar adiante once fillos...

—Eu tiña dúas bolsas na escola. A do Estado e a do Bispado. E non chegaban. O seminario foi a saída para que moitos galegos daquela época puidesen estudar. E na universidade, tiven unha bolsa salario, xa grande, que lles daban aos fillos para axudar a toda a familia. Cobrábaa o meu pai. Eran 20.000 pesetas das de principios dos setenta. Con ese diñeiro, o meu pai tivo a ben comprar un coche. Eu necesitábao para ir á facultade. Un 127. Con el, eu tamén levaba o meu pai a Arzúa os días da festa, porque el era de alí. Creo que foi cando mais relación tiven co meu pai. Nesas viaxes podiamos falar de temas como a guerra, dos que a el non lle gustaba falar.

—Era unha casa grande para tanta familia?

—De dous cuartos. Durmiamos catro en cada cama.

—E como xurdiu aí a relación co fútbol?

—Eu non teño moito recordo da miña infancia, pero si conservo algúns flashes. Como estar a pelexar pola radio para escoitar o Carrusel cunha irmá e outro irmán, que tamén eran moi futboleiros. Eu era moi do Dépor, porque, daquela, na escola, ensinábanche: «Castrofeito, concello do Pino, partido xudicial de Arzúa, provincia da Coruña», e xa entón creábanche un sentimento de pertenza. E, logo, lembro estar a escoitar o Mundial de Chile e que dixesen que había xente vendo o partido na tele. Non o podía nin imaxinar. Pensaba que sería como estar a mirar o campo desde arriba, por un buraco moi grande. Máis tarde empecei a xogar no campionato de parroquias.

—De que?

—Sempre de mediocentro. O que agora sería un box to box. E goleador. Tiña un bo salto de cabeza, e iso que non era alto. Poñíanme a pelexar polos balóns cando saïamos en longo.

—E acabou de adestrador

—Iso foi porque tiven que deixar de xogar cando me romperon a tripa nun partido en Betanzos. Un porteiro que saíu co xeonllo por diante. Eu xogaba no Escarabote, e aquel día fora ao partido coa miña moza. O club desentendeuse, pensaron que finxira a lesión. Logo xa non podía nin moverme. Operáronme, casei, con 25, e, como xa non quería xogar nese equipo, propuxéronme fundar outro en Loxos, nunha parroquia de Touro. Entón, mentres traballaba no ensino, xogaba e adestraba. Decidín formarme e saquei os títulos. Coñeceume Julio Díaz e levoume para Lalín, a fundar unha escola. Así empezou todo.

—Sempre di que, entón, o difícil era formarse.

—A información que había era sobre preparación física. A maioría da literatura era sobre balonmán ou sobre baloncesto. Ata que fichei polo Racing de Ferrol, que escoitei a Manuel Pombo nunha charla e propúxenlle traballar comigo: eu era o adestrador e o preparador físico. Agora é moi distinto. Pódese ver calquera partido, hai todo tipo de literatura... Eu gravaba partidos de Toshack e de Cruyff e estudábaos. Tiven que xogar fases de ascenso a Segunda B case sen coñecer o rival. E, para fichar, o mesmo. Hoxe podes ver case a calquera xogador, de calquera país, sen saír do sofá.

—Vai volver adestrar?

—Sinceramente, véxoo difícil. Chegas a certa idade e o fútbol vaite deixando. É un capital formado e ben formado que se está perdendo. Pero non é algo contra o que poidamos loitar; só teño o consolo parvo de ver que lle pasa a todo o mundo. Todo o mundo sabe que a min me gustaría retirarme no Deportivo, pero retiráronme. Por iso, o dano que sufrín cos meus despedimentos lévoo no corazón. Non perdín as ganas de adestrar nin deixei de verme como adestrador, a pesar de que xa non teño a necesidade vital de adestrar.

—Hai pouco tivo un infarto. Iso podería engadir dificultade ao posible retorno?

—Estaba na bicicleta, facendo rodete, e empeceime a sentir mal. Chamei o doutor Lariño [entón, médico do Deportivo] e recomendoume contactar co 112. En 15 minutos tiña unha ambulancia na porta. Aquí quero dicir que me parece incrible que pouco se valora dispoñer dun servizo público coma ese no noso país. Cheguei ao hospital e xa me atopaba ben, pero, aínda así, tivéronme cinco días en observación. As probas sinalaron que tiven un infarto, pero ningún dano neurolóxico. A partir de aí, o problema é máis mental; a dúbida de se podería volver suceder. E ese é un club ao que é duro pertencer.

«A nivel educativo, o equipo paréceme máis importante cá escola»

 

«Se lle tivese que dar un consello a un adestrador novo que quere ser profesional é que elixa un bo asesor. Eu cheguei a Primeira sen representante, e un día escoitei que tal persoa levaba a Fran e pedinlle que me levase a min. Equivoqueime», admite quen pasou polos bancos dos principais equipos galegos. Doce clubs entre o seu debut no Lalín, en 1986, e a súa saída do Dépor, en xaneiro do 2021.

—Na Coruña ascendeu cun equipo cheo de canteiráns. A idea de moda nos clubs galegos.

—Disto fálase desde hai moitos anos. Eu xa o discutía con Horacio Gómez no Celta. Sigo pensando que aquí é preciso un entendemento entre clubs, porque en Galicia hai moito talento e non poden permitirse que se vaia fóra. Todos os bos deben quedar. E, a partir de aí, os dous grandes clubs teñen que apostar por formalos. Para iso necesitan estruturas profesionais, investimentos importantes, porque é onde está a base real do posible crecemento. E é unha aposta cara, pero rendible. Todo pasa, ademais, por unha política de club estable. Fixar algo sólido, que non dependa de que adestrador estea no primeiro equipo nin do momento que se atravese. Aí está o Athletic, que mesmo lles fixo unha consulta aos seus socios estando en zona de descenso sobre se debería fichar. E saíu que non, claro. Doutro xeito, todo vai estar condicionado polos resultados: se ganas, os canteiráns son fenomenais; se perdes, son unha merda. Vivín asubíos a canteiráns en Riazor e en Balaídos. Pero, se ti estableciches un compromiso, un pacto coa afección, e fixaches unha cota mínima de canteiráns, que pode empezar por un 30% ata chegar a un 60%, o adestrador que chega sabe o que ten. Ninguén ficha polo Athletic ou pola Real pensando en cambiar a súa filosofía. A partir de aí, xa se preocupará o adestrador de coñecer ben a canteira e de sacarlle partido, pola conta que lle ten.

—Ve factible o acordo entre clubs?

—Quizais non sexa preciso. Eu creo que, en canto un dese o paso, o outro seguiría, porque a súa afección llo esixiría. O Celta agora está a facer un bo traballo; sobre todo, a través de Claudio [Giráldez]. Pero tamén podo dicir que, aínda que soe raro, é máis fácil facer esa aposta desde Primeira ca desde Segunda. A urxencia dun ascenso fai máis difícil un plan a longo prazo. Aínda así, se o Deportivo conseguise implantar un proxecto dese tipo, elevaría o orgullo dos seus seareiros. Sería algo indescritible. E tamén faría que saísen mellores xogadores de Galicia e axudaría a fixalos aquí. Porque, salvo excepcións, os rapaces van ter que esperar para ser profesionais, aínda que só sexa por unha cuestión física, e é fundamental que non perdan a ilusión e saiban que é realmente posible chegar. Un canteirán do Real Madrid, unha vez que chega ao equipo xuvenil, ten na súa cabeza que vai ser profesional. Por que un xuvenil do Deportivo non ten esa mesma certeza? Un está convencido de que o seu mínimo estará en Primeira RFEF, e o outro ve esa posibilidade como moi afastada, e en moitos casos búscaa fóra. Pero, se sabe que un 60 % do equipo vai saír da canteira, entón a actitude será outra. Claro que isto tamén hai que saber comunicalo. A min paréceme que neste aspecto o Celta está a ir por diante, e que antes non era así. Creo que a presidenta é a primeira que puxo interese en abandeirar a idea de Galicia, e estano facendo desde a comunicación. Apostar por Galicia, polo talento galego, facer país, é sumar, nunca restar. Pese a que logo aínda haberá quen diga que fas política.

—É que é unha forma de facer política. De significarte e fortalecer unha identidade. Non ten por que ter unha connotación negativa.

—Política deportiva, en todo caso. Non vexo nada excluínte aí. Non creo que esixas que ninguén se defina como galego ou antigalego. Evidentemente, xeras unha identidade, pero é un vínculo co club. Que oxalá fose a nivel país, e non caendo na trampa do localismo, que si ten un interese político. Esa rivalidade creada entre Vigo e A Coruña. Esa pelexa de agora entre universidades, por exemplo. Esa idea de «eu goberno para os meus». Pero se os teus son os galegos... Falta idea de comunidade e é algo que está estudado a nivel político. Cando falo da canteira do Deportivo ou do Celta, nunca pode ser desde un punto de vista excluínte. E, logo, tes que facer, efectivamente ese investimento en estruturas e en organización. De nada serve ese compromiso de ter un 60 % de xogadores da casa se non vai acompañado do traballo adecuado para que os xogadores cheguen en condicións; estás a condenarte. De novo, é clave darlles importancia aos adestradores. E moitos clubs non llela dan, téñenos malvivindo. Se realmente cres en que o teu proxecto debe virar arredor diso, necesitas poñer todos os recursos. Fichar é sempre moito máis fácil ca investir en canteira, porque o un dá resultado inmediato e o outro é a longo prazo.

—O problema moitas veces vén ao protexer ese investimento.

—Claro! É que non pode ser que haxa clubs que se dediquen a facer captación indo ás seleccións inferiores, ou ás autonómicas, e levando os mellores. Que o seu scouting sexa ese, e que lles saia así de barato. E, logo, se hai traspaso, páganche os dereitos formativos e listo. Como vas investir en formar un mozo ata os 15 anos e que veña o Real Madrid e o leve case gratis. Hai que buscar a fórmula para que isto non suceda e non se poidan buscar trucos para saltala. Probablemente, establecer pagos mínimos. Algúns, vinculados á carreira do propio mozo.

—En canto ao retorno do investimento, aí está o caso de Yeremay. E falamos de alguén que estivo preto de desaproveitarse deportivamente por cuestións de disciplina.

—Iso eu vivino varias veces. O caso máis rechamante para min quizais fose o de Joaquín no Betis. Tiven que ir falar con Lopera, o presidente, para que me deixase subilo ao primeiro equipo. O director deportivo deixou de dirixirme a palabra en agosto. E tiña trazos de indisciplina, claro. Un par de veces non chegou a un partido e tiven que chamar para que o trouxesen en taxi. Pero é que tecnicamente era un privilexiado, e fisicamente tamén. Había que facer un esforzo, claro. Tiña adestramentos personalizados con el, charlabamos moito no banco... Con Yeremay pasou un pouco algo así. Tíñano nun estado de hibernación por actos de indisciplina e valoraban botalo. Canto se perdeu! No fondo, é un tema social. En xeral, os pais miden o rendemento dos seus fillos na escola só en función das notas, preocúpanse moito menos do comportamento, e no fútbol pasa igual. Preocúpalles máis que o seu fillo teña recursos técnicos e un determinado físico e menos como é no vestiario. E aí está o labor do adestrador tamén. Na canteira deberían estar os mellores adestradores. Os grandes profesionais teñen que participar no proceso formativo, porque esa é a xestión máis importante. A nivel educativo, ademais, o equipo, o deporte colectivo, paréceme máis importante cá escola. E fun profesor e adestrador. Un mestre non ten as posibilidades de chegar ao neno que ten o seu adestrador.

Fernando Vázquez: «Non impido que a xente soñe, pero eu soño co Zaragoza»

Xurxo Fernández / Alexandre Centeno / Lois Balado

«Os clubs non teñen xente capacitada para elixir o seu adestrador, lle dan pouca importancia»

«Creo que o meu grande erro foi seguir no Celta un terceiro ano —subliña Vázquez—. Tíñame que ir cando, despois de ascendelo, o metín en Europa. Chamáronme do Betis, pero o meu representante convenceume para quedar, e equivoqueime. Foi quen se empeñou en que renovase cando eu non quería, porque non me daban o que pedía. Logo, na miña primeira etapa no Dépor, cesáronme despois de ascender, cuns números impecables. Cando me chamaron outra vez, pensei que as cousas cambiarían. Pero non. Gustaríame poder vivir unha etapa tranquila alí, cun plan sólido a longo prazo; na que non pasase nada por quedar no posto 15 de Segunda. Eu tiña un proxecto vital que incluía a retirada co Dépor en Primeira. E romperon a miña ilusión».

—Máis de 35 anos de profesión e varios éxitos innegables en distintos equipos, séntese recoñecido?

—É que eu considero que os adestradores non deben ser valorados polos resultados. Deben ter un valor obxectivo, e para iso é clave coñecelos. Desgraciadamente, non creo que os clubs lles dean aos adestradores a importancia que merecen, que haxa xente capacitada para a súa elección, que haxa un bo scouting. Só se miran os números: se gañou ou perdeu. Iso case nunca significa nada, porque moitas veces o traballo dun técnico que queda décimo é infinitamente superior ao dun que acaba primeiro. A min, por exemplo, fíchame Lopera para o Betis porque quedo sexto co Mallorca despois de collelo en descenso. Pero é que aquel Mallorca era un equipazo. Logo, quéreme recuperar cando meto o Celta en Europa. Só se miran os resultados. Se agora hai miles de adestradores boísimos no que era Segunda B ou Terceira! Están espectacularmente formados. O que pasa é que non se dedica o mesmo esforzo a esta análise ca á do futbolista. Non se lle dá a importancia que merece. Logo, nós tampouco nos axudamos. Tiven que escoitar que un adestrador só contribúe nun 10 % ao éxito do equipo... É que, aínda que fose así, un 10 % é moitísimo! Ninguén cuestiona a importancia do director nunha película ou unha obra de teatro. Ou nunha orquestra. O gran déficit dos clubs é saber a quen deben ir buscar para adestrar o seu equipo.

---

---

---