Alba tiene 25 años y es ganadera: «Meu tío morreu e quedei coas súas vacas, non quería vendelas»
GANDERÍA
Tomar as rendas dunha explotación gandeira non é doado. Aínda que vinga de familia. O programa de titorías da Consellería do Medio Rural axuda, con asesoramento, a quen, como Alba e José, apostan polo campo
17 dic 2025 . Actualizado á 13:50 h.De pequena, Alba Paz gozaba pasando moitas das súas tardes entre as vacas da explotación gandeira do seu tío. «Sempre andaba no medio delas, encantábanme», relata o mozo, que acaba de cumprir 25 anos. Estudou o ciclo medio de Xestión Forestal e do Medio Natural e expúxose preparar unha oposición tras acabalo, pero hai dous anos tomou unha decisión transcendental. O seu tío, ese que lle ensinou a entender as necesidades dos animais, faleceu. «E meus pais xa tiñan cada un o seu traballo e só había dúas opcións: ou vender as vacas ou quedar con elas», comenta. Pero non llo pensou moito e decidiu dar o paso: «Dixen: “A ver que pasa”, e collín as vacas».
Colleu a substitución do seu familiar e agora dedícase ao 100% á súa explotación extensiva de vacún na Pastoriza (Lugo). «O que máis me gusta é estar cos animais. Eu vou todos os días xunto delas e son bastante mansiñas; hai dúas que sempre acaricio e xa veñen cara a min, teslle que dar as súas fregas e elas son felices», relata. Alba está convencida de que o seu futuro está na gandería, pero admite que non foi do todo doado emprender no sector: «Eu metinme soa, e claro, traballar con elas é outro mundo, porque tes que coñecelas, saber cando van parir... É bastante complexo».
A pesar de que a experiencia familiar xogou un papel importante, eran moitas as dúbidas que roldaban a cabeza de Alba antes de emprender a cargo da súa explotación. Porque dedicarse á gandería non é só preocuparse do coidado dos animais. Como en calquera outro negocio, a documentación, as facturas e os cálculos forman unha parte indispensable da súa día a día. Esa parte burocrática era precisamente a que máis lle asustaba, e por iso decidiu pasarse pola Oficina Rural de Meira, onde a animaron a unirse ao programa de titorías e asesoramento da Xunta para facilitar a substitución xeracional no sector primario.
Tras informarse ben, Alba comezou a formar parte do programa e coñeceu a Amparo, a súa titora. «Os primeiros meses morréronme varias vacas e eu xa dubidaba, pero Amparo díxome que tiña que arriscar. Fixo todo o posible para animarme a seguir», rememora. O programa de titorías, que beneficiou no 2024 a máis de medio milleiro de galegos, facilita a incorporación de mozos e novos gandeiros que buscan sumarse ou porse a cargo do negocio familiar.
Para facelo posible e garantir que os seus obxectivos profesionais chegan a bo porto, o Goberno autonómico pon ao dispor dos beneficiarios un titor que está dispoñible para resolver dúbidas en todo momento, e tamén ofrece cursos —250 horas son obrigatorias, se non se ten formación previa— e outras actividades para profesionalizar a carreira destes gandeiros. Todo, ligado a unha axuda mínima de 30.000 euros que os candidatos reciben coa condición de desenvolver un plan empresarial e de investimentos que garanta a viabilidade do proxecto a longo prazo.
«Empecei con 14 vacas, pero fóronme morrendo e quedei con sete. Este ano comprei outras sete e agora, entre xatos e bois, teño 22 cabezas», explica, resaltando que sen a subvención que recibiu non podería aumentar a dimensión da súa explotación «tan de súpeto». E de cara ao futuro, márcase como obxectivo acadar as 30 vacas.
Como para moitos mozos e novos gandeiros na comunidade, o proceso de tutorización foi clave para Alba, que apostou por manter o modelo de gando extensivo do seu tío. «Eu con Amparo [su tutora], xenial, sempre me chamaba para informarme e para avisarme de titorías, de charlas que ían saíndo, viñeron aquí para ver que todo estaba ben, e tamén me falaban das axudas. Non me podo queixar, porque me resolveron todo o que necesitei», engade, comentando que a maior aprendizaxe está «non día a día».
Desde o outro lado, Amparo Rivas, enxeñeira técnica-agrícola e titora na Oficina Rural de Meira, explica como funcionan estas titorías. «Hai unha primeira entrevista para entrar en contacto con eles e comezar a guialos», precisa. Despois, os titores e outros técnicos visitan a explotación e os mozos —ou novos gandeiros, que poden unirse ao programa ata os 55 anos— explícanlles que gustaríalles facer. Finalmente, resolven dúbidas burocráticas e económicas e se enlista aos candidatos nos cursos necesarios.
Para Amparo, que titorizou a uns 15 mozos ao longo da súa traxectoria profesional, o traballo resulta moi gratificante. «Acompañas os mozos, e tes un vínculo con eles, porque estás aí para que che pregunten e para axudalos a que cumpran os requisitos e os prazos para darse de alta como autónomos e como agricultor profesional, para a declaración da renda...», comenta, explicando como tamén se pon en contacto aos mozos con xestorías e asesores externos para guialos en todos os trámites.
Calquera tipo de perfil e calquera tipo de explotación son compatibles co programa de titores para facilitar a substitución xeracional. «O tema da explotación xa o vivín no día a día durante toda a vida, pero o do papeleo xa era máis difícil. Tiña o práctico, pero faltábame aprobar o teórico», di entre risos José Pedro Castro, un gandeiro de 38 anos que tamén se uniu á iniciativa da Consellería do Medio Rural para porse a cargo da explotación familiar de gando vacún de carne en Ordes. Recibiu asesoramento e en xaneiro empezará en Monforte o curso obrigatorio de capacitación agrícola.
MELLORAR A EXPLOTACIÓN
«Sempre me gustou, e sempre vin na gandería o meu traballo do futuro», comenta, explicando que decidiu coller a substitución do seu pai, que acaba de xubilarse, tras 18 anos traballando noutro sector. Tras porse en contacto coa Oficina Rural da súa localidade, tivo unha primeira reunión coa súa titora e fórono guiando en todo o proceso, que lle permitiu ampliar a súa explotación. «Estou incorporando máis animais, agora hai 30 que xa herdei do meu pai e teño agora 14 tenreiras máis en recría para que sexan futuras nais», abunda.
Pero José Pedro non só ampliou a dimensión do seu negocio. As axudas dos plans de mellora que solicitou coa subvención vinculada ás titorías permitíronlle mellorar as súas instalacións. «Mellorei en varios espazos, nos paritorios, por exemplo, e o meu obxectivo agora é mellorar o manexo dos animais e seguir medrando», revela. Como Alba, este gandeiro recentemente incorporado á profesión asegura que si podería pensar en ampliar a explotación sen o programa de titorías, pero cre que «non sería tan fácil, porque aquí tes unha persoa que te aconsella en calquera momento do día e con calquera dúbida que xurda».
Durante o proceso, os candidatos deben comprometerse a manter as explotacións durante cinco anos. «Tenche que gustar, porque se non, déixalo unha vez cumpres os compromisos», recomenda Rafa Muíños, xefe de área das oficinas rurais de Ordes, Arzúa e Melide. Concorda con iso José Pedro: «É un oficio sacrificado, pero traballar cos animais está moi ben».