A granxa rexenerativa de José: sesenta vacas en cincuenta hectáreas de terra
GANDERÍA
Este gandeiro de Lalín cambiou o sistema de produción da súa explotación hai dez anos
07 abr 2025 . Actualizado á 10:32 h.José Lorenzo é un dos moitos gandeiros galegos que herdou a explotación láctea dos seus pais. E, do mesmo xeito que moitos deles, tamén tiña claro que era necesario darlle un xiro á forma de producir para que esta seguise sendo rendible. Pero o seu plan non pasaba por facer máis investimentos para aumentar capacidade. Todo o contrario. Na súa granxa de Lalín decidiu apostar por un sistema de produción rexenerativo, máis respectuoso co medio ambiente, pero tamén máis acorde coas súas necesidades e a súa forma de traballar. Hoxe, a súa explotación A Casa do Carril é un exemplo deste sistema e por iso a Fundación Juana de Vega usouna como exemplo no curso sobre agricultura e gandería rexenerativas que está a impartir en colaboración con Cataluña e que está subvencionado polo Ministerio de Agricultura.
«Para seguir en convencional, as instalacións que tiñamos non se adaptaban ás necesidades dese sistema e a min tirábame o ecolóxico, aínda que non tiña claro se podería certificarme no consello regulador», conta José. O primeiro que fixo foi formarse, «facer cursos e saín de Galicia para estudar», con ningúns dos máximos representantes do movemento da agricultura e a gandería rexenerativa, como Roger Rabés, cuxa axuda considera fundamental no éxito do proceso. Incluso estivo nunha granxa experimental de Francia. Con toda esa formación descubriu que «había un modelo que estaba imposto polas grandes multinacionais, que consistía en poñer diñeiro e investir para producir. Pero descubrín que había outro, o rexenerativo, que cos seus coñecementos podías producir tanto ou máis que en convencional e que se o facías, deixabas de traballar para os intereses das multinacionais e pasabas a traballar para ti mesmo», explica.
Certo é que ese novo sistema non lle ía a permitir producir volumes máis grandes, pero tampouco lle ía a requirir de grandes investimentos. Coa gandería rexenerativa «pouco a pouco vas adaptándote. Hai que facer un reseteo, ver o que tes e ir conformando o teu proxecto», engade. El, por exemplo, comezou por deixar de arar a terra, «para traballar o solo coma se fose un ser vivo. Para producir limpo tes que acumular a vida do solo e cada vez que metes o arado volves a empezar», explica. O seguinte foi cambiar o manexo dos animais, «agora saen a fóra noite e día no verán e no inverno os estabulo de noite polo manexo das pradeiras», engade.
Separar o xurro
Tampouco se utilizan xa nesta explotación os fertilizantes ou os abonos químicos. «Facemos moita materia orgánica», conta. Para iso aproveitan tanto o xurro como as camas dos animais. «Este era un establo convencional, no que fixemos unha cama en madeira, que permite filtrar o líquido, mentres que o sólido se queda aquí e o barremos para fóra. Con iso imos pastoreando e abonando», afirma. Tamén aproveitan a parte líquida do xurro, «porque é nitroxenado e se vexo que unha pradeira precisa nitróxeno bótollo», engade.
Outra cousa que cambiou é o manexo das súas praderías. Agora, fai unha curta na primavera para alimentar ás vacas e, despois, déixaas cubertas de herba durante todo o verán «para que o sol non oxide a terra». A segundo curta faia en setembro, cando a calor pasou, e usa esa herba para facer palla, que utiliza nos cortellos para a cama dos animais.
Porque a outra achega de materia orgánica desta granxa vén de aí. De feito, acaba de habilitar outra parte do cortello «cun sistema libre con cornadiza e funciona xenial», asegura. Alí, no inverno van acumulando a palla na que descansan a vacas «para facer un compostaxe boísimo, que en verán baleiramos con máis frecuencia por medo aos patóxenos», engade. O chan está lixeiramente inclinado cara a un lado, para que os líquidos se vaian baleirando día a día cara ao desaugadoiro, a parte que limpan a diario. Ao mesmo tempo van engadindo palla e, ao rematar o inverno, limpan todo para sacar esa materia orgánica.
Con este sistema José cría a 60 vacas, entre leite e carne que, ademais, contan co certificado do consello regulador dá Agricultura Ecolóxica (Craega). O lácteo é a súa actividade principal, pero tamén está a traballar para atopar «razas de carne que engorden so con pasto», conta. As estranxeiras, como Angus ou Hereford, son as que mellor están a funcionar. Todos estes animais dispoñen de 50 hectáreas de terreo. E aínda precisaría algunha máis para poder facer máis cousas e que a súa explotación fose aínda máis rexenerativa.
Un silo de pila que cheira a panadería e unha explotación cunha pegada de carbono negativa
Para José, o sistema rexenerativo «é máis produtivo» que o convencional. Porque ten menos gastos e precisa de menos investimento. Pero é que, ao mesmo tempo, é moito máis respectuoso co medio ambiente, porque aquí non hai lugar para os químicos, sexan fitosanitarios ou fertilizantes, nin para os antibióticos das vacas. «Somos unha explotación na que pegada de carbono é negativa porque temos verde todo o ano. O contido de dióxido de carbono que absorbemos é moito maior ca o que emitimos», engade.
Unha das máxima da agricultura e a gandería rexenerativa é o desperdicio cero. Na granxa de José, ademais de producir unha boa parte dos insumos que precisa, todo ten unha segunda vida. «Non investimos en antibióticos nin abonos e so lles fago un pequeno aporte de millo aos animais, non os quince quilos de concentrado. As vacas producen menos, pero están máis sans», afirma.
Coa herba que curta elabora un silo de pila, que non é algo moi frecuente nas explotacións galegas, pero que a el funciónalle ben. «O segredo está en pisalo moi ben para que non quede aire e en que non teña nunca unha humidade maior do 30 %. O silo cheira a panadería, porque así cheira a fermentación natural», conta. E é certo, a herba do seu silo non desprende un cheiro desagradable, todo o contrario. Fariña de ovo, sal común ou cinza de leña son ningunhas das materias que utiliza para suplementar ás súas vacas ou para tratar doenzas e parasitos. Para controlar a estes últimos, asegura, o segredo está en facer un bo pastoreo. «Teñen que pasar corenta días entre que os animais volven a unha finca despois de estar pastando nela. As nosas pradeiras descansa 120 días en inverno», conclúe.
Necesidade de priorizar o uso agrícola da terra e de máis investigación
Promover a agricultura rexenerativa é un dos obxectivos que se marcou a Fundación Juana de Vega, que leva xa un tempo impartindo cursos e charlas sobre estes novos sistemas de produción. Actualmente ten en marcha un programa, en colaboración con Cataluña, no que está a formar a unha serie de agricultores e gandeiros que estarían interesados en pór en práctica este sistema. Estes alumnos visitaron a pasada semana a granxa de José, para coñecer como se traballa nesta explotación.
«O primeiro que ten que facer a xente que queira apostar por este sistema é formarse. Despois, analizar moi ben a situación de cada granxa e darlle unha volta a todo o que lle conten porque non hai unha receita única», explica este gandeiro de Lalín. Na súa opinión, producir en rexenerativo é o mellor sistema, pero recoñece que non está exento de problemas. Un deles é a falta de investimento. Porque en convencional, as grandes empresas contan con moitos recursos económicos para atopar as mellores sementes ou os mellores sistemas de produción. «Nós temos que traballar a base de proba erro e iso leva un tempo, no momento no que se poida investir en investigación os cambios serán máis rápidos», argumenta.
Pasa, por exemplo, con seméntaa directa, unha das medidas que se prima na PAC. «Quen ten coñecemento dese sistema e que máquinas hai para facela?», pregúntase. Na súa explotación, por exemplo, están a traballar cun prototipo que eles mesmos tiveron que adaptar. Outra cuestión, tamén queren planta cereal «e levamos tres anos sen conseguilo, se esa investigación tivera fondos seguro que se faría en moitos menos tempo», engade.
Pero o principal problema que hai actualmente é a falta de terra que sofren as explotacións galegas. El, por exemplo, conseguiu reunir 50 hectáreas de terreo, «grazas aos veciños que teño». Porque de toda esa extensión, só cinco hectáreas son en propiedade e o resto é alugado ou cedido. Considera que se debería priorizar o uso agrícola dos terreos que rodean ás explotacións. «Eu preciso mercar cama de polo porque non teño fincas nas que podería instalar un galiñeiro portátil e sacar de aí o que preciso. Creo que a terra ten que estar ao servizo do que produce», asegura. Só así as explotacións poderán ser cada vez máis sostibles.