Os seus vaguadas ou meandros descendentes favorecen que se desenvolvan preto da Península
18 nov 2024 . Actualizado á 09:55 h.O clima da Terra pode entenderse como un quebracabezas no que todas as pezas están conectadas. Dá igual a distancia entre elas. Un quecemento da temperatura da auga no Pacífico pode alterar os patróns meteorolóxicos en zonas do hemisferio norte como, por exemplo, na Península. Por iso, entre os científicos que estudan o cambio climático hai unha máxima que se repite: «o que pasa no Ártico non queda no Ártico».
O polo norte é unha das rexións do planeta onde se percibe con máis intensidade os efectos do aumento da temperatura global. Un artigo publicado na revista Nature en agosto do 2022 recoñece que durante os últimos 43 anos, o Ártico estívose quentando case catro veces máis rápido que o resto do mundo. Ocorre debido a un fenómeno coñecido como amplificación.
A superficie branca do xeo reflicte case toda a radiación solar que lle chega, pero cando se derrete, a superficie mariña ou terrestre, máis escuras, absorben enerxía en lugar de rebotarla. Así, prodúcese un quecemento adicional.
O retroceso do xeo no extremo norte do mundo ten moitas consecuencias. Entre elas, un cambio nos patróns atmosféricos que inflúen na meteoroloxía do Atlántico norte. En concreto, sobre a circulación da corrente en chorro. Esta autoestrada de ventos que se despraza en altura a gran velocidade de oeste a leste separa o aire cálido que ascende desde a rexión tropical do frío que descende de polo norte.
A ciencia leva anos sinalando que o quecemento do planeta está a debilitar a corrente da mesma forma que ocorre cunha corda que se destensa. Isto favorece que actualmente se mova con máis frecuencia a través do hemisferio boreal creando grandes meandros.
As ondulaciones descendentes forman vaguadas e as ascendentes dorsais. As primeiras alimentan borrascas e os segundas anticiclóns. «A corrente en chorro estase curvando moito, tomando unha dirección máis meridional. Este fluxo representa o xerme dunha dana. Os descolgamentos illados da corrente son precisamente os que producen despois as depresións en altura», explica Raquel Nieto, investigadora do grupo de Ephyslab da Universidade de Vigo.
Nieto fixo a súa tese doutoral sobre os procesos físicos detrás dunha dana e tamén publicou varios artigos científicos sobre este tipo de sistemas meteorolóxicos. Un das súas investigacións revela que nos últimos anos observouse unha tendencia lixeiramente positiva durante o verán e o outono sobre a formación deste tipo de borrascas.
«Cunha configuración que tende a ser meridional o que agardarmos é que se formen con máis frecuencia este tipo de sistemas. Isto débese principalmente ao quecemento de latitudes altas. Cando temos unha situación cun polo máis frío e as zonas subtropicais con temperaturas normais a circulación é máis zonal, de oeste a este. Isto ocorre normalmente no inverno. Cando chega o verán, o polo se quenta con máis intensidade e temos unha circulación máis ondulada. Co quecemento global teremos esta situación máis habitualmente».
Cando unha ondulación descendente ou vaguada cobre o Atlántico norte pode propiciar dous escenarios. Un deles que o aire frío de orixe polar alimente a formación de ciclóns extratropicales de toda a vida. Outra posibilidade é que a vaguada comprímase e péchese na súa parte inferior e forme unha dana. «Teremos máis depresións illadas en niveis altos e tamén borrascas, aínda que sobre estas últimas as tendencias sinalan que se van a mover máis cara o norte».
Únete á nosa canle de WhatsApp
Galicia, que historicamente é territorio de borrascas que regan a comunidade xenerosamente cada ano con precipitacións de tipo frontal, espera no contexto de cambio climático un aumento de baixas presións que se descolgan e quedan illadas da circulación xeral. «A configuración meridional vai orixinar máis sistemas de dana», confirma Nieto.
O pasado 24 de outubro había dous ondulaciones ascendentes da corrente que alimentaban dorsais anticiclónicas, unha sobre o Atlántico e outra sobre o interior de Europa. Xusto no medio formouse un meandro descendente ou vaguada cuxa área de influencia abarca desde Groenlandia ao norte dos Azores. Esta vaguada empezou a comprimirse e o día 25 desprendeuse unha depresión illada en niveis altos. Catro días despois a dana estaba situada ao suroeste da Península. Desde aí xerou a circulación de ventos de levante que provocaron a catástrofe en Valencia.