Sanidade activará 15 días antes o plan para lidar con temperaturas extremas
SOCIEDADE
O protocolo implica pór en alerta aos sanitarios e os servizos sociais
28 abr 2023 . Actualizado ás 05:00 h.O Ministerio de Sanidade propúxolle onte ás comunidades a través da comisión de saúde pública do Consello Interterritorial adiantar a activación do «Plan nacional de actuacións preventivas dos efectos do exceso de temperaturas sobre a saúde» que implica unha serie de medidas para informar á poboación e darlle ferramentas para que se protexa. Habitualmente esténdese entre 1 e o 15 de setembro, pero por segundo ano consecutivo —no 2022 as circunstancias eran parecidas aínda que non tan acusadas— vaise pór en marcha a mediados de maio. Concretamente o día 15 neste caso.
O plan fixa distintos niveis con números e cores que se asignan atendendo á cantidade de días que tanto as temperaturas máximas como as mínimas superan un limiar determinado que se establece como referencia. Se non hai ningún día no que se pasen eses valores o nivel é 0 e represéntase coa cor verde. Se se pasa o limiar durante un ou dous días o risco é de nivel 1 ou amarelo, se son tres ou catro días sobe a nivel 2 ou laranxa. A partir de cinco ou máis días considérase unha situación de alto risco, de nivel 3 ou vermello.
Coa activación do plan, automaticamente a Axencia Española de Meteoroloxía ten que emitir partes diarios coas temperaturas máximas e mínimas desagregadas por capital de provincia e por zona isotérmica, ademais de prognósticos a cinco días vista.
Este protocolo, se se atende ao do ano pasado que é o que está publicado, implica informar á poboación sobre os efectos da calor excesiva e as medidas a adoptar, desenvolver o sistema de vixilancia da mortalidade (os índices MoMo e Kairós do Instituto de Saúde Carlos III), ter sobre aviso aos sanitarios e aos servizos sociais, identificar os grupos de riscos e que as administracións se coordinen entre elas. Con todo, e aínda que participan os ministerios de Interior, Transición Ecolóxica, Dereitos Sociais, Política Territorial e Sanidade, en realidade son as comunidades e os concellos os que corren coa aplicación real das medidas. Andalucía, por exemplo, expuxo adiantar mesmo máis as datas, ata principios de maio, nalgunhas zonas da comunidade. E o Concello de Madrid apresurouse a anunciar as súas propias accións. Adianta ao próximo día 13 a apertura das piscinas e da praia artificial de Madrid Río. A área de Benestar Social incrementará os servizos a disposición dos maiores como a teleasistencia, refórzanse as prestacións para as persoas sen fogar ou se instalan nebulizadores en determinados parques, ademais de adiantar as rozas contra os incendios.
En Galicia ata o momento a Xunta non informou de que se vaia a tomar ningunha medida específica.
Científicos do ISGlobal aseguran que a temperatura por si soa non é suficiente para determinar cal é o risco
Unha das medidas do plan para lidar co exceso de calor é que a Axencia Española de Meteoroloxía (AEMET) ten que proporcionar a diario datos de temperaturas máximas e mínimas por provincias. Un dato importante pero que por si só non chega para determinar cal é o risco. Máis ben ao contrario. Podería transmitir impresións falsas tal e como demostran científicos do ISGlobal de Cataluña e da Escola de Hixiene e Medicina Tropical de Londres nun estudo publicado onte.
«Basearse unicamente nas temperaturas previstas para comunicar condicións perigosas en ondas de calor pode ser insuficiente para informar á poboación sobre os verdadeiros riscos para a saúde», explican os especialistas que piden «un maior uso dos chamados índices de estrés térmico». Isto é a temperatura ambiente, pero combinada con «a humidade do aire circundante, as condicións de vento reinantes, a exposición ao sol directo en lugar de estar á sombra e, para rematar, a duración total da exposición a tales condicións», sinala Malcolm Mistry, investigador en universidades de Londres e Venecia e un dos autores do estudo.
Entre os métodos que recomendan estes científicos e que xa se aplican noutros países destacan o Humidex (Hu), a temperatura aparente (AT), a temperatura de bulbo húmido (WBGT), o índice de calor (HI) e o índice universal de clima térmico (UTCI). Consideran que son ferramentas moito máis adecuadas para prever as «ondas de calor húmida», que se prevén cada vez máis frecuentes a consecuencia do cambio climático, e instan a chegar a un consenso para ver cal sería máis adecuado para informar á poboación.
Para demostrar e ilustrar o que din, estes investigadores hanse fixado en fenómenos extremos, como a onda de calor que afectou a India e Paquistán en maio do ano pasado ou a que castigou Europa en xuño e xullo do 2019. Se se observan unicamente os datos de temperatura parecería que Aragón e Castela-A Mancha serían as zonas máis castigadas. Con todo, atendendo ao Humidex ou ao WBGT vese con claridade que a peor parte leváronlla o centro de Francia, Bélxica e Países Baixos. Analizando as cifras de mortalidade pódese comprobar que foron estes países os que presentaron un maior exceso, con ao redor de 2.500 falecementos máis dos previstos.
