Galicia aplicará o programa YAM, do Instituto Karolinska, para previr o suicidio entre os mozos
SOCIEDADE
A Xunta pon en marcha un protocolo no ámbito educativo e sanitario e incorpora a primeira vía rápida de derivación en saúde mental
18 may 2023 . Actualizado á 18:36 h.«Non podemos evitar as ondas, hai que aprender a surfealas». Esta é a filosofía do novo Protocolo de prevención e actuación nos ámbitos sanitario e educativo ante o risco suicida infanto-xuvenil, que presentou este luns a Xunta con novidades para previr e actuar fronte ás condutas suicidas entre os menores. Alejandro García Caballero, coordinador de programas de prevención de saúde mental do Sergas, lembrou que entre os mozos, o suicidio e os intentos autolíticos obedecen a riscos «que non somos capaces de controlar», polo que hai que dar ás menores ferramentas e mellorar a súa capacidade para resistir ao estrés, «hai que aprender aos nosos nenos a surfear as ondas», insistiu.
Este protocolo recolle novidades importantes na prevención, como o programa YAM, do instituto Karolinska. Os investigadores deste centro compararon tres programas para mellorar a saúde mental dos mozos e este demostrou ser o único efectivo, cunha redución dun 50% nos novos intentos de suicidio nun ano. E en que consiste? O YAM (Youth Aware of Mental health), é dicir, mozos conscientes da súa saúde mental, céntrase en traballos grupais para debater como resolver problemas da vida diaria e situacións estresantes. Baseándose nun xogo de roles, represéntanse situacións complicadas e vías de solución. O Karolinska adapta este programa ao contexto de quen o implanta, polo que primeiro deberán adaptalo á contorna galega e despois formar a un instrutor que se encargará á súa vez de difundir esta formación. Comezará no 2023-2024 no primeiro curso da ESO dalgúns institutos seleccionados, durante cinco sesións distribuídas en tres semanas.
Se se confirman os resultados, o programa ampliarase a toda a poboación da ESO (12-16 anos). Xunto a esta medida a Xunta porá en marcha no mesmo curso enquisas de saúde mental, catro mil —dúas mil de control e outras dúas mil de participantes no programa—, unha cifra que chegará ás 20.000 no ano 2026.
Unha das características deste protocolo é a coordinación entre os servizos sanitarios e educativos. Así, créase unha vía rápida pola que se se detecta a un menor con risco moderado de suicidio (se é alto derivarase a urxencias) que non está en seguimento, remítase ao pediatra ou médico de familia. Este terá que valorar a súa inclusión nunha vía rápida na que se atenderá ao adolescente antes de sete días nunha unidade de saúde mental infanto xuvenil se ten menos de 16 anos, ou de adultos se ten máis. Para esta valoración aplicarase a enquisa Mini, validada a nivel internacional.
Ademais, o programa Alerta escolar do 061, que conta cun censo de menores con patoloxías crónicas que se poden descompensar dando lugar a unha situación de urxencia (crises alérxicas, crises diabéticas...) incluirá o Código Agarimo, no que se recollerán os casos de risco suicida, achegando os informes dos profesionais de saúde mental con recomendacións de actuación en caso de urxencia.
O protocolo, dirixido a expertos de diferentes ámbitos, tamén pensa na volta ao centro educativo. A acollida ao menor que tivo un intento autolítico farase con conversacións nas titorías ou círculos de diálogo, co fin de que haxa unha cohesión no grupo, «así lograremos que teñan confianza entre eles», apunta Ana María Alzate, do servizo de orientación da Consellería de Educación. Calquera verbalización ou ideación suicida debe ser comunicada á dirección do centro. Se o menor colabora o departamento de orientación fará unha valoración urxente, e se non o fai e acompáñase de condutas de axitación avisarase ao 061.
A todo isto súmase información crave sobre factores de risco ou sinais de alarma, e recomendacións para a intervención urxente, a acollida, a familia ou os profesionais de atención primaria. Entre os sinais de alarma, frases de agradecementos ou despedida: sei que fixestes o posible; de falta de pertenza ao grupo: a ninguén lle importa; ou de visión negativa sobre un mesmo: non vallo para nada. Pero tamén se desterran mitos, como pensar que quen fala do suicidio non o realiza.
