O Thyssen mostra a través de 90 vestidos e 50 cadros a pegada da arte nas creacións do modista
18 jun 2019 . Actualizado á 12:09 h.A presenza da inspiración española na obra de Cristóbal Balenciaga foi sempre tan evidente como singular a súa lectura dunha boa parte da historia da arte. Este é o fondo argumental da exposición Balenciaga e a Pintura Española, coa que o Museo Thyssen-Bornemisza expón en sete salas un peculiar diálogo entre a obra do modista e un período da arte española que comprende preto de catro séculos. O comisario da exposición, Eloy Martínez da Pera, intenta resolver ao principio do percorrido o vello enigma sobre un creador de orixe humilde e cunha formación inicial máis ben rudimentaria, que con todo foi capaz das maiores sutilezas ou dunha alta sofisticación no seu proceso creativo que lle levou da expresividade ao minimalismo.
Todo empezou, na súa opinión, coa proximidade de Balenciaga aos marqueses de Casa Torres no Palacio Aldamar de Guetaria e coa contemplación nos seus armarios dos modelos de Worth ou Paquin ou das obras de Velázquez, O Greco, Pantoja da Cruz e Goya que probablemente alí albergábanse. Isto explica que en o arranque da mostra resáltese o preliminar contacto de Balenciaga coa pintura antiga española e a súa inicial inspiración na obra dO Greco. Do primeiro pódense ver tres cadros que pertenceron á colección dos marqueses de Casa Torres: Cabeza de apóstolo de Velázquez, San Sebastián dO Greco e O cardeal Luis María de Borbón e Vallábriga de Goya, cuxo retrato está en clara sintonía cromática e formal cun conxunto de vestido e chaqueta en satén vermello realizado en 1960. Á falta dalgún outro cadro de Velázquez, a vestido Infanta co que Balenciaga iniciou en 1939 a súa serie historicista representa a interpretación da muller hierática e case inaccesible do pintor sevillano. Doutro lado, tres anunciaciones dO Greco figuran como exemplo das intensas cores rosas, amarelos, verdes e azuis traspasados a varios vestidos de noite dos anos 50 e 60, nos que se pode apreciar a similitude en formas e volumes cheos de movemento.
Da corte aos bodegóns
O negro, que tamén constitúe unha cor permanente nas paredes e nos fondos dun percorrido cronolóxico e temático ten un protagonismo especial na sala consagrada á pintura española de corte. Porque negro foi a cor que puxo de moda a corte de Felipe II, o mesmo que predomina no retrato de dona Juana de Austria realizado por Sánchez Coello -prestado polas Belas Artes de Bilbao- ou no da condesa de Miranda, unha obra de Pantoja da Cruz cedida pola Casa de Alba; e tamén negros son un vestido de noite en satén de 1966 que inclúe formas xeométricas en cor marfil -un dos 27 que proceden do museo de Guetaria- ou un abrigo en otomán de seda de 1939 prestado por Hamish Bowles, o coñecido editor de Vogue. Como contraste cromático a esta sintonía entre a moda e os retratos de corte, no percorrido tamén se reflicte con vivas cores a relación entre os bodegóns florais e a gran riqueza ornamental dos bordados nas creacións de Balenciaga, onde se fai patente o seu gusto polas estampaxes florais, os brocados finos e os tecidos pesados. Se dun lado os bodegóns de Arellano ou as ofrendas de Van der Hamen dialogan cun fastoso abrigo de noite en organza de 1964 e cunha colorida chaqueta de tul bordada con rafia e fíos de seda de 1959 que pertenceron a Mona Bismarck e que tamén están hoxe no museo de Guetaria, por outro varios suntuosos vestidos e abrigos de noite reflicten a súa relación cos retratos de detallismo renacentista que pintaron Antonio Moro e Sánchez Coello, entre outros.
O modista tomou de Zurbarán a austeridade monástica, as cores marróns, o xogo de grises e negros, os brancos cegadores e o xogo caravaggiesco da sombra e a luz, todo o cal se pode ver nunha sala onde as pinturas de monxes e santas vincúlanse coa simplicidade formal dalgúns vestidos ou cos drapeados, os plisados, os bordados en trenza e os brocados finos que tamén locen, por exemplo, os vestidos de noiva da raíña Fabiola de Bélxica (1960), de Carmen Martínez Bordiú (1972) ou de Bibiñe Belausteguigoitia, este último vindo do Palacio de Zubieta en Lequeitio.
O tramo final da mostra penétrase na relación de Balenciaga con Goya e co costumismo dos séculos XIX e XX. Do primeiro dan testemuño a lixeireza das muselinas, a transparencia dos encaixes e os movementos das pezas. Os soados retratos goyescos de Cayetana de Alba e da marquesa de Lazán, ambos os cedidos polo Palacio de Liria, emparéllanse cun vestido de noite con muselina, perlas e abelorios ou con outro de seda salvaxe e encaixe glacé de 1958, prestado polo Museo do Deseño de Barcelona.
Os boleros de veludo de seda ou con cordóns de pasamanería que se sitúan onda un retrato costumista de Ramón Casas e o espectacular vestido vermello de tafetán con corpo entallado e saia abullonada do museo de Guetaria que se emprazou xunto ao retrato da duquesa de Alba pintado por Ignacio Zuloaga en 1921 tamén evidencian, para rematar, a xenial interpretación da identidade española que realizou na súa obra Cristóbal Balenciaga.