Os últimos avances en neurociencia a nivel mundial preséntanse nun congreso en Sanxenxo
26 abr 2016 . Actualizado á 13:11 h.Imaxínese que se pode mover unha cadeira de rodas coa mente, ou controlar un robot, ou escribir nun computador co pensamento ou implantar un chip no cerebro que permita aos cegos recuperar unha forma de visión. Non fai falta que llo imaxine. Xa non é ciencia-ficción. É simplemente ciencia baseada en tecnoloxías de última xeración que se están desenvolvendo en laboratorios de todo o mundo, ningúns deles españois, e que nalgúns casos xa están en disposición de poder aplicarse. Son avances sobre os que expertos de todo o mundo debaten desde onte e ata mañá na novena edición da Cajal Winter Conference que se celebra en Sanxenxo, unha conferencia bianual organizada polas universidades da Coruña e Vigo e pola Sociedade Española de Neurociencia.
«Abordaremos os avances máis importantes en investigación básica sobre a comprensión do cerebro; as aplicacións deste coñecemento en áreas como a implantación de microchips para controlar brazos robóticos e como podemos explicar o noso comportamento grazas á neurociencia», apunta Casto Rivadulla, investigador da UDC e membro do comité organizador.
A cuestión é: Algún día poderase chegar a desenvolver un exoesqueleto que se integre no cerebro e emule o noso sistema nervioso e musculoesquelético? «Estou convencido de que o conseguiremos, pero o que non se sabe aínda é cando», responde o investigador José do R. Millán, da Politécnica de Lausanne.
«As neuroprótesis poden ser unha estratexia terapéutica para a cegueira»
Actuar directamente na zona do cerebro que procesa a visión, mediante un microchip, para axudar ás persoas cegas a recuperar a súa autonomía. Esta é a innovadora estratexia da neuroprótesis visual que está a desenvolver a Unidade de Neuroprótesis e Rehabilitación Visual de da Universidade Miguel Hernández de Alacante, que dirixe Eduardo Fernández. É tecnoloxía punteira xurdida en España, que se diferencia doutras máis convencionais que actúan exclusivamente sobre a retina ou o nervio óptico.
-En que fase se atopa a neuroprótesis visual?
-Estamos a falar aínda de investigación. Queremos probar que esta tecnoloxía é segura e efectiva e probámolo nunha fase preclínica en animais, aínda que xa empezamos a probala de forma puntual nalgúns pacientes humanos.
-En que diferénciase doutras neuroprótesis que xa se están lanzando ao mercado?
-As que hai son só para a retina e enfermidades neurodegenerativas da retina. Pero se a retina está moi mal, se existe unha gran dexeneración nas súas capas, non hai nada que facer. E o que hai que ter en conta é que non vemos co ollo, vemos co cerebro.
-Con que tipo de pacientes traballan entón?
-Traballamos con pacientes cegos con malformacións moi graves da retina e con cegueiras derivadas doutras patoloxías, como o glaucoma, a retinopatía diabética, lesións do nervio óptico, traumatismos oculares ou alteracións nas vías visuais que se presentan tras algúns problemas cerebrais.
-Os cegos poderán recuperar a visión?
-Non se trata de recuperar a visión como tal, senón de recuperar unha certa percepción da contorna, suficiente como para movernos, para saber con quen falamos, poder ler caracteres... ter unha certa orientación, mobilidade e autonomía. Os cegos non van poder recuperar a visión, pero si podemos axudalos.
-En todo caso trataríase dun avance importante.
-Si, moi importante. Pero hai que sinalar que estamos aínda nunha fase moi preliminar, non debemos crear falsas expectativas. Aínda temos anos de traballo por diante.
-Pero pode chegar a converterse nunha estratexia terapéutica para persoas cegas?
-Cremos que si, que pode ser unha estratexia terapéutica moi útil en pacientes cegos. Os resultados preliminares que temos son moi prometedores.
-Como funciona?
-Son eléctrodos, microcorrientes eléctricas que estimulan a parte do cerebro que procesa a visión. A nosa experiencia demostra que funciona con poucos eléctrodos. Agora queremos saber se utilizando moitos poderemos lograr unha maior resolución e conseguir máis detalles da contorna que axuden ás persoas cegas.
«Os discapacitados poden mover as cadeiras de rodas coa mente»
De José do R. Millán podería dicirse que é o home que conseguiu mover as máquinas co pensamento. Pioneiro na investigación da interface cerebro-máquina e un dos grandes referentes mundiais na especialidade, este científico da Escola Politécnica Federal de Lausanne (Suíza), coordinador de varios proxectos europeos na área, está convencido de que máis pronto que tarde se verán as súas aplicacións.
-Hai 20 anos vostede propuxo que os sinais cerebrais podían decodificarse para mover unha máquina. Parecía ciencia-ficción. Éo agora?
-Agora sen dúbida que é ciencia, xa non é unha ficción.
-Hai seis anos conseguiu por primeira vez que unha persoa con parálise cerebral movese a súa cadeira de rodas coa mente. Como vai a investigación?
-Si. É unha máis das aplicacións que desenvolvemos, pero hoxe en día xa non é na que máis traballamos. Probámola en persoas con discapacidade motora.
-E cales son os resultados? -Os resultados demostran que, efectivamente, as persoas con discapacidade motora poden controlar a cadeira de rodas coa mente cunha certa prestancia e, coa interface cerebral, incluso mellor que as que non son discapacitados.
-A tecnoloxía está en disposición de comercializarse?
-Si. O problema é que a comercialización non depende de nós. Quen vai pagar esta tecnoloxía? Obviamente non vai ser a persoa individual. Tería que formar parte do sistema da Seguridade Social e, para iso, téñense que implicar tamén as autoridades.
-Xa, pero polo menos poderían beneficiarse quen puidese pagar por iso.
-Fariamos un fraco favor á sociedade se só fóra para os millonarios. A nosa investigación depende de fondos públicos e debémonos á sociedade.
-Tamén traballan nos robots de telequinesia. Que son?
-Están dirixidos a persoas cunha discapacidade motora moi forte, que non poden saír de casa, pero que queren relacionarse. Conéctanse cos nosos robots en Suíza e poden movelos, ver a través deles. Por exemplo, se o robot está nun museo ou nunha reunión social eles poden interactuar a través do robot. Estas persoas están recluídas nas súas casas, pero para eles é moi importante ter unha experiencia fóra. A nivel científico e tecnolóxico vemos que é posible facelo.
-Outro dos seus proxectos consiste en mover as mans coa mente en pacientes con ictus.
-Si. Temos aplicacións para restituír a capacidade para mover a man en pacientes que sufriron un ictus. O sistema consiste nunha ortosis, unha estrutura que se pon sobre a man, como unha luva robotizado, que está axustado a uns eléctrodos conectados aos movementos da man.