Do ciberacoso ao botellón: esta unidade realiza catro mil intervencións ao ano na provincia para protexer os menores

A Unidade de Violencia Intrafamiliar e Menores da Policía Autonómica colabora con diferentes administracións, colectivos e entidades para protexer os nenos e adolescentes de situacións de risco como o abandono familiar, o consumo de alcol, a mendicidade, o absentismo escolar ou a ludopatía. O seu traballo é intenso e o ano pasado realizáronse máis de catro mil intervencións na provincia da Coruña, intervencións que van desde a localización e o reintegro de menores fuxidos dos domicilios ou de centros, ao control dos salóns recreativos para que os mozos que non chegan á maioría de idade non accedan a estas instalacións.

Segundo os datos facilitados pola Consellería de Presidencia, da que depende esta entidade, a cifra mantívose estable nos últimos anos coa excepción, loxicamente, dos anos máis duros da pandemia. Entre o 2022 e o 2024 o número de actuacións ao ano superou sempre as catro mil —no 2021 non chegouse ao 3.000 pero aínda había importantes restricións relacionadas co coronavirus— aínda que cun lixeiro descenso. De feito, o 2024 foi o de menor actividade para estes profesionais desde antes da pandemia.

Pero, de que ocúpanse os membros desta unidade? As súas tarefas son múltiples e todas teñen un obxectivo: protexer os menores ou incluso, en caso de delitos, detelos e realizar traslados. No caso de nenos pequenos, o fin é detectar situacións de desamparo, abandono ou malos tratos, co contacto fluído con docentes de centros educativos, escolas infantís, familiares ou veciños de familias en risco. Tamén a prevención da mendicidade pero, afortunadamente, trátase dunha actividade, «practicamente erradicada na nosa comunidade debido á constante vixilancia á que foi sometida nos últimos anos».

Outra das accións principais diríxese á prevención e o control do absentismo escolar, o consumo de alcol, tabaco e outras substancias estupefacientes, e tamén do xogo e outras apostas con diñeiro. Para o primeiro dos fins a unidade vixía durante o horario de clase establecementos e zonas de lecer e contacta cos directores dos centros escolares para detectar aos menores absentistas. O mesmo ocorre cos salóns recreativos e de máquinas de apostas deportivas.

A policía actúa tamén nas mesmas contornas para controlar a venda e o consumo de alcol, de tabaco ou outras substancias. 

Delitos cometidos por eles

Dentro da protección do menor enmárcase a necesidade de actuar no caso de que sexan os propios adolescentes quen comete o delito. Esta unidade encárgase de detelos por orde da Fiscalía ou o xulgado correspondente, dos traslados entre centros ou aos xulgados, e da localización ou reintegro de menores fuxidos.

As accións que levan a cabo en cada concello organízanse en función das necesidades e da colaboración con outros corpos de seguridade. Por exemplo, en Santiago levaron a cabo o ano pasado 438 intervencións relacionadas con alcol, tabaco e drogas, ben sexa a interposición de denuncias (9), dispositivos (141) ou inspeccións (288).

Con todo, nas outras dúas cidades da provincia, A Coruña e Ferrol, «a unidade non realizou nos últimos anos dispositivos e inspección de prevención de consumo de alcohol, estando centrados noutras tarefas», sinalan desde Presidencia. Estas foron maioritariamente os traslados de menores, o absentismo escolar ou a prevención do xogo. Non quere dicir que non actúen no caso de que se produza unha denuncia, ou que todas estas tarefas preventivas e de control sobre a venda e o consumo de substancias non leven a cabo, pero por parte das policías locais ou doutros corpos e forzas de seguridade.

Rubén Francisco Fernández, integrante del grupo de menores de la Policía Autonómica: «Nótase baixada nos botellóns, pero hai que destacar a nova conflitividade por mor das redes sociais» 

Rubén Francisco Fernández é un dos 18 axentes que forman parte da unidade de menores, aínda que determinadas tarefas, como traslados ou custodias, poden realizarse por parte doutro persoal ou incrementarse os efectivos para dispositivos que o requiran. A unidade naceu oficialmente no ano 1997 e traballa tanto en cidades como en zonas menos urbanas, «por exemplo no 2024 desde a xefatura de Santiago realizáronse dispositivos especiais no festival O Son do Camiño ou nas festas da Guadalupe, en Rianxo, en colaboración coa policía local», asegura.

Cada urbe ten as súas necesidades polo que así como na capital galega fanse dispositivos e inspeccións relacionados co consumo e venda de alcol ou tabaco, na Coruña realizan un número elevado de traslados e custodias, «debido aos centros de menores da cidade e do seu entorno». Por iso é polo que os efectivos se centren nesas tarefas, «o que non significa que se hai unha denuncia non se actúe».

O comportamento dos menores cambiou nos últimos anos e estes profesionais son testemuñas diso, «nótase unha baixada no número de botellóns e nos participantes, e tamén nos establecementos hostaleiros, que en xeral cumpren de forma máis rigorosa coa normativa». Pero, lamenta o axente, «destaca a nova conflitividade entre menores de idade por mor das redes sociais, como por exemplo o ciberacoso ou o sexting». A colaboración con outras forzas de seguridade e con centros educativos é constante. Por exemplo, cando se atopa a un menor nunha situación de absentismo escolar lévalle ao centro, «e pídenselle os datos, pero sería dito centro o encargado de comunicar a incidencia á familia». Tamén, apunta Rubén Francisco Fernández, vixíanse centros recreativos e de hostalería en cumprimento da normativa. 

Sancións

«Pola nosa parte unicamente se fan propostas de denuncias ou informes sobre os feitos acontecidos que puideran ser constitutivos de sanción», sinala o policía, pero é o organismo encargado de tramitala quen decide no seu caso impor unha sanción. Por exemplo, se se refire ao consumo de alcol na vía pública, debe ser o concello quen tramite o expediente.

Isabel Ruso, directora do instituto Eusebio dá Guarda: «Os casos complicados creceron» 

Isabel Ruso, directora do IES Eusebio dá Guarda da Coruña e presidenta da Asociación de Directivos de IES de Galicia, asegura que os problemas cos que traballan nos centros educativos cambiaron ao longo dos anos. O absentismo, por exemplo, é en xeral menor, «creo que a sociedade entendeu que ata os 16 anos os mozos teñen que estar escolarizados, e efectivamente vaise reducindo aínda que segue habendo casos».

A colaboración das familias é fundamental nestas situacións, xa que cando hai implicación por parte dos pais ou titores, «normalmente resólvese antes». Cando non é así, hai que analizar por que a familia non responde, «xa que adoita haber un abano de circunstancias ou de condicións especiais que ás veces son difíciles de resolver», explica Ruso.

Aínda que o absentismo e incluso outros fenómenos como o botellón nas rúas están máis controlados, os menores atópanse agora con outros riscos non menores, «é certo que casos complicados que nos chegan creceron de forma exponencial, e non especialmente de absentismo, pero si doutras situacións». 

Axente titor

A colaboración coa policía, di esta directora, «é inestimable, témolos aí para todo e sálvannos a vida». É fluída con todas as forzas de seguridade pero Isabel Ruso fai fincapé no programa Axente titor, da Policía Local, no que unha serie de efectivos dedícanse exclusivamente a tratar de liquidar os conflitos que se xeran ao redor deste colectivo, «implícanse dun xeito extremo, incluso de forma persoal. Tivemos algún caso moi grave no que eles excederon o seu horario de traballo e regálannos o seu tempo».

Para os docentes esta colaboración é fundamental. Son profesores e hai situacións conflitivas entre menores do propio centro, con outros institutos, ou incluso entre alumnos e os seus familiares que loxicamente lles exceden, «nalgunha situación atópaste desprotexida porque ao final somos docentes, pero temos a súa axuda incondicional e é moi de agradecer», conclúe Ruso.

---

---

---