A homenaxe aos maiores de dúas pequenas aldeas de Teo que mantiveron viva a tradición
SANTIAGO
A avoa María, Edelmira dá Revolta e Antonia de Banzas son figuras que A Regionalista recoñece en vida, xunto con outros veciños xa falecidos dos lugares de Penelas e Tras do Eixo
22 mares 2024 . Actualizado ás 05:00 h.Esta fin de semana renderase unha homenaxe en vida a María Barreiro Giao (a avoa María ou María de Andrés), Edelmira dá Revolta e Antonia de Banzas. Son tres das persoas ás que recoñece o colectivo cultural da Regionalista de Teo nun libro-cedé chamado Son da miña aldea, así como a outros veciños xa falecidos dos lugares de Penelas e Tras do Eixo que axudaron a manter viva a tradición. Estes dous pequenos núcleos da parroquia de Cacheiras, que non chegan a sumar 200 habitantes entre ambos, son especialmente ricos a nivel cultural e tiveron gardiáns do saber popular que o transmitiron ás novas xeracións para que non se perda no buraco negro do desinterese.
Tras varias décadas de traballo de campo, «percorrendo o país, de norte a sur e de leste a oeste, máis aló das fronteiras políticas», A Regionalista decidiu pór o foco nesta área xeográfica «polo noso vínculo afectivo» e porque en apenas 1,5 quilómetros cadrados concentrábanse cinco gaiteiros, dous acordeonistas, tres pandeireteiras e varias cantadoras, entre outros transmisores de contos, cantos e melodías. «Era unha débeda histórica, que salvamos despois de moito tempo», di Julia Mª Pozo Méndez, presidenta da asociación veciñal Trinxidoiro e coautora de Son dá miña aldea xunto a José María Cebeiro e Xosé Francisco Noia.
Pero o proxecto non só quedou nunha publicación autoeditada que inmortaliza no tempo a contribucións dunha ducia e media de persoas, senón que ademais se instalaron uns códigos QR na porta das casas de cada un deles que permiten coñecer as súas achegas e acceder á música interpretada. Andrés Barreiro, José Iglesias, Josefa Cacho, Antonio Sánchez Ramos, Jesús Villar, Manuel Fernández Seoane, Sabino Franqueiro, Victoria Midón, Manuela e Maximino Teo son distinguidos a título póstumo nos capítulos da publicación da Regionalista, a cal se presentará nun acto público este domingo ás 18.00 horas no Cuberto de Cebeiro, en Penelas (un dos cubertos e quinteiros que a asociación ha ir recuperando en Teo para convertelos en espazos culturais).
A el está previsto que asistan «voces do territorio» en vida, como Edelmira Fernández Airís e Antonia Banzas, así como María Barreiro, veciña da aldea que cumprirá os 100 anos en setembro, quen non só deu a coñecer receitas tradicionais en perigo de extinción -como o pandelo- senón que tamén conserva un curioso instrumento ideado polo seu pai (Andrés Barreiro) coñecido como bruador, unha evolución dun aparello que imitaba a chamada dos bois co que se anunciaba o inicio da foliada na casa de Horacio.
O instrumento inventado por Andrés Ou zoqueiro
«Un dos trebellos sonoros máis curiosos que atopamos no noso percorrido polas diferentes aldeas do país foi sen dúbida o bruador de Penelas. Todo comezou, co relato simpático da Chamada dos Bois, que tiñamos escoitado na aldea. Andrés, o zoqueiro, tiña un aparato que imitaba á perfección a chamada dos bois. A primeira vez que o fixo soar, na foliada da casa de Horacio do Cruseiro, a xente botou a andar polos camiños e corredoiras na procura dos bois de Muxico. Nunca tantas risas provocou na aldea. Dende aquela, o bruador exerceu de fonte sonora para indicar que daba comezo a foliada/xunta na casa de Horacio. Este instrumento foi ideado por don Andrés Barreiro Ayube (1902- 1955), na década do 30, antes da Guerra civil española, no lugar de Penelas. Segundo relata a súa filla, a avoa María (99 anos). O primeiro prototipo fíxoo cunha cazola vella de barro ao que lle puxo un coiro tapando a boca desta, ben atado e tenso. Por el corría un cordón dos zocos con pez. O movemento, de fricción de ida-volta, emitía un son que era amplificado pola propia cazola. Vendo as posibilidades deste, fixo outro modelo máis lixeiro e práctico, cun corpo de madeira, a modo de peneira e pel de cabrito que el mesmo curtira. Sabemos que estivo activo ata a década dos cincuenta, na que as xuntas en Penelas foron a menos. A morte repentina do señor Andrés, nunha malla na Barcia, paralizou para sempre o bruador. A día de hoxe, non sabemos que o motivou a realizar este trebello, como lle chaman no lugar, ou que fonte o puido inspirar», explica o libro Son da miña aldea. O seu autor José María Cebeiro, con domicilio familiar en Penelas, explica que desde a asociación cultural arranxouse o instrumento orixinal que conservaba a súa filla e fíxose unha réplica do mesmo para asegurar a súa pervivencia no tempo.