O TSXG condena á Xunta e a Confederación Hidrográfica do Miño-Sil pola contaminación do encoro dAs Conchas
OURENSE
Considera que se vulneraron os dereitos fundamentais da vida dos veciños por non poder gozar dun medio ambiente saudable debido aos residuos das macrogranjas
11 jul 2025 . Actualizado á 20:11 h.O Tribunal Superior de Xustiza de Galicia (TSXG) sentenza que a Xunta de Galicia e a Confederación Hidrográfica do Miño-Sil vulneraron os dereitos fundamentais dos veciños dAs Conchas pola contaminación do encoro. A sala do contencioso-administrativo da Coruña condena a ambas as administracións para adoptar as medidas necesarias para que cesen os cheiros e a degradación ambiental e asegúrese o abastecemento de auga potable. Ademais, deberán indemnizar a sete demandantes con 30.000 euros. Desestimouse a demanda contra os concellos de Bande, Os Blancos, Trasmiras, Lobeiras e Muiños. Contra esta sentenza poderá interporse recurso de casación.
O fallo do TSXG é histórico por vincular a vulneración de dereitos fundamentais á contaminación ambiental, marca unha xurisprudencia pioneira. Os veciños dAs Conchas, un encoro situado no sur de Ourense na fronteira con Portugal, levan máis dunha década denunciando a mala calidade da auga debido aos residuos das macrogranjas situadas na conca do río Limia, tal e como defenderon no extenso informe ambiental elaborado por investigadores do CSIC (Centro Superior de Investigacións Científicas) no que se basea a demanda. A alta presenza de bacterias —contabilizaron ata 97 millóns— estaba a condicionar a calidade de vida dos habitantes, polo mal cheiro, a presenza de substancias tóxicas xa resistentes a antibióticos e a imposibilidade de utilizar o encoro, o lugar de lecer histórico da comarca.
Sete residentes da zona a título individual e a asociación local de veciños dAs Conchas presentaron unha demanda ante o Tribunal Superior de Xustiza de Galicia contra a Xunta, a Confederación Hidrográfica Miño-Sil e os Concellos de Bande, Muíños, Lobeira, Trasmiras e Os Blancos. Sumouse á querela a Federación de Consumidores e Usuarios CECU, co apoio de Amigas da Terra. A sala do contencioso-administrativo celebrou dúas vistas periciais para analizar os informes de ambas as partes e ditou sentenza este venres.
O TSXG estimo parte da demanda. O tribunal considera que si se produce unha vulneración dos dereitos fundamentais dereito á vida e na súa relación co dereito á intimidade e á inviolabilidade do domicilio, á propiedade vinculados ao goce da auga. Todos eles en relación co goce dun medio ambiente saudable e adecuado as necesidades das persoas. A sentenza recolle que dita vulneración está provocada pola inactividade das administracións públicas demandadas, Xunta e CHMS, que «a pesar de coñecer a situación e estar legalmente obrigadas a iso, non foron capaces de pór remedio ningún».
Por tanto, condenan á Xunta e á CHMS a adoptar as medidas necesarias para que cesen os cheiros e a degradación ambiental do encoro dAs Conchas e a súa contorna, devolvéndolles aos demandantes o pleno goce dos dereitos fundamentais. Tamén deben pór solución a garantir o abastecemento de auga potable, limpa, segura e libre de microorganismos e substancias químicas que constitúan unha ameaza para a saúde das persoas. Ademais, as dúas entidades están condenadas a indemnizar aos sete particulares cunha cantidade mensual de mil euros desde a data de presentación da reclamación inicial e ata un máximo de 30.000 euros. Só no caso dun dos demandantes será ata un máximo de 6.000 euros.
Con todo, o xurado desestimou a demanda fronte aos Concellos de Bande, Os Blancos, Trasmiras Lobeiras e Muiños. Contra esta sentenza poderá interporse recurso de casación ante a mesma sala ou ante o Tribunal Supremo.
A responsabilidade de cada organismo
A Xunta de Galicia ten a competencia para salvagardar a calidade das augas subterráneas e protección do medio ambiente e en materia de sanidade. «Permitiu un incremento excesivo nunha comarca como A Limia de macrogranjas (máis de 300) sen trasladar o risco ambiental á empresa destinataria do beneficio», defende o xurado. Este feito acrecéntase coa «ineficaz xestión dos residuos que remataban en lugares non controlados».
A Confederación Hidrográfica do Miño-Sil, pola súa banda, ten a obrigación do control da calidade das augas. Desde o ano 2011 é constatable o empeoramento e a autoridade de augas «debese realizar as actuacións pertinentes para os efectos estruturais contra a proliferación das autorizacións das macrogranjas», sostén a sentenza. «A poboación é escasa e a cabana gandeira é similar á dunha gran cidade», engaden.
Medidas a tomar
A sentenza recolle as actuacións de restauración do medio. Entre elas están as medidas para que cese a degradación ambiental así como o impulso de estudos, análises e controis periódicos da calidade da auga. O TSXG tamén sentenza a unha moratoria específica para a tramitación e concesión de novas licenzas de explotacións gandeiras ata que a situación de degradación ambiental revertésese. E ordena o establecemento de medidas eficaces para prohibir o uso da auga do encoro para o baño, a pesca ou as actividades recreativas.