Aínda que moitos deses inventos logran a protección da Oficina Española de Patentes e Marcas, séguese picando á hora de transferir ese coñecemento á contorna industrial
01 jul 2018 . Actualizado ás 13:40 h.Apunten este dato e boten man del se sofren un ataque desa tendencia á autocrítica perenne que se nos achaca aos galegos. No 2017, Galicia foi a sexta comunidade autónoma que máis patentes presentou ante a Oficina Española de Patentes e Marcas. É certo que nos avantaxan Madrid, Cataluña, Andalucía, Valencia e Aragón. Pero é certo, tamén, que nos colocamos por diante do País Vasco, unha referencia indiscutible no que a desenvolvemento de I+D+i refírese. Durante o 2017, alleos ao escenario estatístico que ían debuxar, 188 inventos galegos entraron na roda de exames á que deberán ser sometidos para ver se merecen, ou non, ser protexidos por unha patente. En total, en España iniciáronse 2.150 expedientes dese estilo.
Aínda que poida parecer o contrario, a solicitude da patente non é o inicio do camiño. Para chegar ata aquí, o inventor tivo que percorrer xa unha ruta longa e confusa . Os máis avisados terán recorrido, desde o principio, a un asesor especializado que, a modo de Cicerone, acompañaraos na súa viaxe a través da burocracia. «Moita xente pensa que poden apañárselas sos, e cando por fin se dan conta de que é máis complicado e chegan a nós, ás veces xa cometeron erros fatais». Fala Luisana Brea, da empresa Ungría, unha firma cun século de historia e numerosas oficinas repartidas por todo o mundo. Unha delas está en Vigo.
Nela traballa a nosa interlocutora, que recoñece que Galicia ten as súas particularidades, tamén nisto das patentes. «Os galegos adoitan ser humildes. Chegan ata nós como titubeando, e dinnos que ‘xa debe de haber algo máis así por aí'», explica. Aínda que o volume de solicitudes que emanan desde esta terra é importante, «noutros lugares inténtanse protexer máis cousas, máis pequenas. Pero aquí parece que confiamos pouco no noso talento e por iso hai máis reticencias a iniciar o proceso de patente».
Pero está claro que hai quen inicia ese camiño. Moitas veces, sen telo o suficientemente claro. «Falta moita cultura nese sentido», argumenta Brea. E é que para protexer unha propiedade intelectual hai moitos camiños e moitas fórmulas. Non sempre fai falta recorrer a unha patente, que debe ter un compoñente industrial. Nalgúns casos é máis adecuado protexerse cun modelo de utilidade, que ten dez anos de protección, ou un deseño. Elixir a fórmula adecuada resulta fundamental. «A patente é un rexistro de propiedade que protexe bens inmateriais. Unha invención, un produto. Non podes patentar unha idea. E para que a patente sexa aprobada debe cumprir varios requisitos: a novidade -ser algo que non se coñecese antes -, ten que ter actividade inventiva -non pode resultar obvio para os técnicos que traballan na materia- e debe poder levar á práctica». Relátao Susana Torrente, experta en valorización e transferencia da Universidade de Santiago. Comprobar que cada unha das solicitudes presentadas ante a OEPM cumpren eses requisitos esixe tempo e paciencia. «Os examinadores son moi minuciosos», explica Luisana Brea. Por iso, o trámite dunha patente pode consumir grandes cantidades de tempo. Desde os cinco meses nos casos máis sinxelos, que se acollen a procedementos acelerados, ata un sumatorio de anos que adoita roldar entre os tres e os cinco. A cambio, lógrase unha protección que estará en vigor durante vinte anos.
«Á xente adóitalle parecer pouco tempo. Pero, en realidade, a maioría das patentes non chegan a estar en vigor por todo ese período, porque a tecnoloxía evoluciona moi rápido. O máis probable é que nuns anos ocorréraselle algo mellor ao propio creador, que tramitará unha nova patente e deixará caer a antiga, ou á competencia», asegura Luisana Brea.
Pero volvamos ao momento no que un inventor decide patentar a súa creación. Se non conta con asesoramento profesional, é doado que cometa algúns erros que, a longo prazo, pódenlle saír caros. «Unha cousa que adoita ocorrer é que se divulguen total o parcialmente datos da invención. É comprensible: a xente ás veces necesita investidores e nesa procura saen en prensa, dan a coñecer a súa idea, e acaban conculcando o requisito de novidade», sinala Luisana Brea. Reivindicar ámbitos de produción moi reducidos é outro fallo recorrente, igual que as redaccións «con insuficiencia descritiva» e erros. Son só algúns dos obstáculos cos que se atopan quen van detrás dun soño. «Hai cousas que se poden arranxar e outras que non. Tamén hai cousas que se poden patentar e outras que non. E dicirlle que non a un inventor é duro, porque normalmente estás a lle esnaquizar un soño», reflexiona Brea. Pero esa dose de brutal honestidade forma parte do seu traballo.
E que tipo de cousas pretendemos patentar os galegos? Pois de todo. Desde unha toalla convertible en bolsa, mochila e pareo, ata un vehículo anfibio voador con despegamento vertical. Desde un traxe protector para cans de caza, ata unha máquina para desplumar aves. Desde metros dixitais para axilizar as partidas de petanca, ata escarvadentes antiescorregadizos para as cordas de mexillón. «Nós rexistramos moitas solicitudes de patentes relacionadas co mundo do mar e da conserva», explican desde Ungría, en Vigo, o corazón desa industria do mar. Sobre esa realidade fala, tamén, o informe do Clúster Tecnolóxico Empresarial dás Ciencias dá Vida de Galicia, Bioga. No seu informe anual, destaca as solicitudes de patentes xeradas por centros tecnolóxicos como Anfaco-Cecopesca en colaboración con empresas do sector.
o valor da universidade
A conserva forma parte, á fin e ao cabo, do amplo espectro do ecosistema biotech galego, que xera unha boa cantidade das patentes que se rexistran en Galicia cada ano: ao redor dun centenar. Un dato excelente, si, aínda que cunha cara escura: dese total, só unha decena consegue licenciarse. Ou, o que é o mesmo, só un dez por cento logra comercializarse. Vexamos, por exemplo, os datos do 2016, cando a cifra de solicitudes das empresas biotecnológicas incrementouse ata as 93, recibíronse 56 concesións, pero só se licenciaron sete. «E pór o produto no mercado, beneficiando á sociedade, é o realmente interesante», explica Susana Torrente, da USC. A Universidade de Santiago, xunto coa da Coruña e a de Vigo, son tres polos fundamentais da investigación e a innovación en Galicia. Desde as súas respectivas áreas de valorización encárganse de tender unha ponte entre o mundo teórico dos investigadores e das patentes, ata o mundo práctico da empresa. En moitos casos, búscanse socios desde o principio, e en moitos casos as patentes contan con cotitulares públicos como, por exemplo, o Sergas, outras universidades. Pero tamén as empresas privadas.
