As máquinas intelixentes chegaron para quedar. A OCDE calcula que pronto ocuparán en España ao redor dun 12 % dos actuais postos de traballo; nese escenario, unido a un cociente de 2,1 cotizantes por pensionista e unha poboación á baixa, Terían que pagar impostos para garantir o modelo?
19 novs 2017 . Actualizado ás 09:37 h.Arthur, o androide que exerce de barman na película Pasaxeiros, compaxina tarefas mecánicas como facer un cóctel con outras máis emocionais propias dun camareiro, como as de escoitar e aconsellar aos dous tripulantes que espertaron do seu hibernación noventa anos antes de chegar ao seu destino. Parece que non haberá que agardar moito tempo para que escenas de ciencia ficción como esa pasen a converterse nunha realidade. Un estudo de Oxford Martin School, publicado en setembro, apunta que as novas tecnoloxías non só van desempeñar labores rutineiros, tamén tratarán de imitar o corpo e a mente humana desenvolvendo labores como conducir camións, redactar textos legais, facer diagnósticos médicos ou traballos de vixilancia. O economista xefe de Arcano Economic Research e coautor da disrupción tecnolóxica xa está aquí. Como afecta as persoas, os gobernos e as empresas, Ignacio da Torre, expón unha pregunta: «Que porcentaxe das actividades que realizamos durante o día son automatizables? Ao redor de tres cuartas partes sono e, xa que logo, son sustituibles por un robot. Facendo unha proxección conservadora, nuns anos un 10 % dos empregos actuais poderían ser desempeñados por máquinas (a OCDE fala dun 12 %). Facendo un cálculo máis agresivo, o índice podería elevarse ao 50 %». Nese contexto, e tendo en conta que, en base aos datos da Seguridade Social, o pasado mes de xullo o cociente de cotizantes en activo por pensionista era en España de 2,1 -os expertos falan de máis de 2,5 para que sexa sostible o modelo-, que a pirámide poboacional tende a investirse e que o ritmo de creación de novos empregos en sectores derivados desta cuarta Revolución Industrial avanza a un ritmo máis lento do que as máquinas ou algoritmos van substituíndo aos traballadores, o debate aberto o ano pasado no Parlamento Europeo co Informe sobre as Persoas Electrónicas, continúa latente. A cuestión que expón é que as máquinas intelixentes paguen impostos ou coticen á Seguridade Social para garantir o modelo de benestar. A medida non só é defendida por axentes sociais como UGT. Voces como Bill Gates ou o socialista francés Benoît Hamon apostaron por iso. Pero non todo o mundo o ve tan claro. Sobre todo porque dese modo se estaría penalizando a innovación. Por non falar das complicacións de aplicar un cambio que, de non facerse de modo homoxéneo en todos os países, acabaría fomentado a deslocalización das empresas máis competitivas.
«Con propostas como a exposta por Bill Gates estar a penalizar a eficiencia e a innovación. Cando unha empresa se robotiza, ten menos custos, é máis competitiva e entón gañará máis. En consecuencia pagará máis impostos. Facer pagar unha taxa ás máquinas sería unha carga engadida», apunta o profesor de Innovación do IE Business School Enrique Dans.
Discurso populista?
Para o profesor de Deusto David Ruiz de Olano, o debate aberto en Francia «responde a un discurso populista para gañarse aos traballadores porque a realidade é máis complexa. A innovación fai un proceso produtivo máis eficiente e, xa que logo, o produto é máis barato. Ata agora investir en robots era un investimento en capital . Era algo que se incentiva en moitos países. Pór o imposto sería facer o contrario e, ademais, sería unha medida a curto prazo. O cambio hai que velo como unha oportunidade».
Aínda que o debate non é novo, porque ha ir repetíndose de forma recorrente ao longo da historia desde a invención da imprenta, a economista norteamericana Gayle Allard apunta que esta cuarta Revolución Industrial ten «a particularidade de que estes cambios tecnolóxicos van máis rápido que noutras épocas, estendéndose máis aló dos traballadores non cualificados». Por iso é polo que sexa partidaria de expor o tema do imposto, pero con matices. Máis aló de buscar fórmulas para soster as xubilacións, tamén introduce o tema da renda universal. «Hai que facer unha reciclaxe de traballadores botando man da educación. A economía non pode quedar sen o motor que supón o consumo dunha clase media que está a diminuír cada vez máis. Neste contexto é no que sae o tema da renda universal para poder manter o consumo, pero como a financiamos. Gravar aos robots directamente? Nunca o fixemos porque é gravar o investimento. Outra cousa é facelo sobre o resultado do investimento».
O complicado, para ela, é como articular ese imposto. «Cotizarían en base aos postos de traballo eliminados? Como farían? Non é doado», di. Preguntas semellantes exponse tamén Ruiz de Olano. «Habería que ver a parte legal de como pór en marcha a fiscalidade: Un robot grande pagaría máis que un pequeno? Faríao en base á produción? En función do número de postos eliminados?»
Non son só esas as múltiples cuestións que van xurdindo . O economista xefe de Arcano, Ignacio da Torre, parte dunha cuestión crave: «Que é un robot?» A partir de aí, engade, «habería que exporse a carga fiscal que se aplica a un sector, o das tecnolóxicas, que representa xa o 5 % do PIB. A cuestión que deberiamos analizar é: A tributación das compañas tecnolóxicas (a maior parte fano en estados con pouca carga) é a adecuada? Unha das cousas que expón España neste sentido é que tributen en base aos ingresos, non en base aos beneficios antes de impostos. Os tiros van por aí». Non só iso. Aínda que hai sectores nos que a substitución non resulta inminente, hai que estar preparados. «Debemos buscar solucións antes de que sexa tarde -advirte- Hai que usar a formación gratuíta que temos ao noso alcance para formar aos traballadores en novos sectores. O tema de garantir as prestacións non é un problema dos robots, habería que atrasar a idade de xubilación».
Pero sexa cal for a solución, o que todos teñen claro é que ha de ser homoxénea porque pola contra, como explica Gayle, «caeriamos no problema da deslocalización. Francia pono, Inglaterra tamén. Pero outros países da contorna non. As empresas marcharían onde non pagan a taxa».
