Os arqueólogos empezan a achar rastros que superan os 118.000 anos
28 ago 2015 . Actualizado á 05:00 h.O vindeiro luns darase por rematada a novena campaña de escavacións de Cova Eirós, en Triacastela, que aínda que non proporcionou achados espectaculares como os doutros anos, serviu para obter unha gran cantidade de materiais arqueolóxicos e supuxo un importante avance no estudo deste xacemento paleolítico. Por unha banda, ao longo deste mes recolléronse preto de 1.800 pezas arqueolóxicas, que comprenden artefactos líticos e restos fósiis de animais. «En canto a cantidade, esta é unha das campañas máis ricas desde que se iniciou o proxecto», apunta Arturo de Lombera, codirector dos traballos.
Por outra banda, os investigadores acadaron a base do nivel arqueolóxico máis antigo rexistrado ata o de agora na cova, que corresponde a ocupacións do home de Neandertal datadas fai uns 118.000 anos. Isto significa que nas escavacións que se fagan en diante nesa parte da gruta poderanse obter rastros de épocas máis antigas, das que ata o de agora non había ningún rexistro no xacemento. «Polo que estamos a ver, parece que a capa de terreo situada por baixo desta será menos abundante en pezas arqueolóxicas que as outras que escavamos ata o de agora, pero os indicios que temos apuntan a que nese período máis antigo a cova tamén foi ocupada por grupos humanos», explica.
O arqueólogo considera que o máis probable é que os rastros que poidan ir aparecendo nas próximas campañas tamén corresponderán a ocupacións neandertales. «É posible atopar este tipo de tecnoloxía en xacementos de ata uns 300.000 anos de antigüidade», comenta a este respecto. Durante esta campaña, doutra banda, seguiuse explorando un nivel máis recente -duns 84.000 anos-, no que se obtiveron moitas industrias de orixe neandertal. Por agora, os investigadores non deron unha nomenclatura propia a este nivel arqueolóxico máis profundo que só se empezou a examinar, e ao que lle correspondería levar o número 5.
Durante a campaña arqueolóxica que está a piques de rematar, os investigadores puideron reforzar a hipótese de que os grupos neandertales que viviron en Cova Eirós en diferentes épocas da prehistoria comportáronse de xeitos moi distintos no que respecta á ocupación desta gruta. Os poblamientos máis antigos -de fai ao redor de 118.000 anos- parecen ser máis frecuentes e prolongados que os das ocupacións posteriores, datadas fai uns 84.000 anos.
Arturo de Lombera apunta que esta diferenza pódese percibir con claridade nos rastros que deixaron os poboadores da cova en cada un deses períodos. No nivel máis antigo apareceron numerosos refugallos de talla, é dicir, fragmentos de mineral que indican que as ferramentas líticas dese período foron fabricadas na propia caverna. Isto é algo que non sucede no nivel arqueolóxico que corresponde á ocupación máis recente, polo que se supón que os artefactos foron tallados noutro lugar e transportados á gruta por grupos humanos que a usaron como refuxio durante períodos máis curtos e esporádicos.
Fogueiras e ósos
Doutra banda, no nivel máis antigo do xacemento atopáronse hai xa tempo os rastros dun fogar -un lugar que foi empregado repetidas veces para acender fogueiras-, o que suxire tamén que ocupantes desa época permaneceron na gruta durante períodos longos. No nivel de hai 84.000 anos, ademais, descubríronse numerosos fósiles de animais carnívoros que os neandertales non consumiron como alimento. «Isto indica que nesa etapa a cova foi usada con frecuencia como cubil polos animais salvaxes, nos momentos en que non estaba ocupada polos grupos humanos», precisa De Lombera.
Os arqueólogos non atoparon aínda unha explicación concreta para estas notables diferenzas nos patróns de ocupación da cova, que se rexistraron tamén noutros xacementos do Paleolítico. As causas destes distintos comportamentos poden ser varias, desde cambios climáticos e ambientais que fixeron que a fauna e a vexetación fosen máis abundantes ou máis escasas nunhas épocas que noutras ata a presión e a competencia exercida por outros grupos nómades que se moverían polo mesmo territorio.
Materias primas de orixe aínda ignorada
Os artefactos líticos de orixe neandertal descubertos no xacemento de Cova Eirós a campaña deste ano, do mesmo xeito que nas anteriores, están fabricados na súa maioría con dous tipos de materia prima. Unha parte deles talláronse en cuarzos de boa calidade, que -segundo se comprobou- proceden de cantos rodados que foron recollidos en ríos situados a poucos quilómetros da cova. Máis difícil é pescudar a orixe doutras pezas que se fabricaron cun tipo de cuarcita que non se atopa de forma natural nesta zona. Os investigadores aínda non conseguiron determinar a súa procedencia.
Estas cuarcitas, segundo explica Arturo de Lombera, pertencen a unha variedade de mineral composta de grans finos que permite unha gran sofisticación na talla. Este material -engade o arqueólogo- parécese moito ao que se utilizou para fabricar gran parte dos artefactos descubertos no xacemento do monte de Valverde, en Monforte. Tal industrias son moi posteriores ás de Cova Eirós, xa que se dataron no período Solutrense -entre fai 22.000 e 17.000 anos- e non son obra dos neandertales, que xa se extinguiran nesa época, senón do Homo sapiens. Os arqueólogos determinaron no seu momento que estas cuarcitas de gran fino proceden dun afloramento natural situado no lugar de Costa Grande, que se atopa tamén no municipio de Monforte, a poucos quilómetros de Valverde. «Xa se comprobou que as cuarcitas de Cova Eirós non proveñen de Costa Grande, aínda que son dun tipo moi similar», sinala De Lombera.
En Triacastela ofrecerase hoxe unha conferencia divulgativa
Os responsables do proxecto «Ocupacións humanas durante o Pleistoceno da conca media do Miño», no que se encadran as escavacións de Cova Eirós -que este ano contan por primeira vez con financiamento da Xunta-, combinou a actual campaña arqueolóxica con conferencias divulgativas dirixidas aos veciños de Triacastela e dos municipios próximos. Para hoxe está prevista unha charla que se ofrecerá ás sete da tarde no centro social Fonte do Lunar, situado onda a casa do concello. A arqueóloga Olalla Prado haberá sobre as diferenzas e semellanzas no gasto enerxético por parte dos neandertales e os Homo sapiens.
Desde que empezou a actual campaña arqueolóxica -o pasado día 5- organizáronse neste mesmo lugar outras conferencias. Unha delas dedicouse ao conxunto de arte prehistórica descuberta en Cova Eirós e a outra, ao importante papel dos fósiles dos animais de pequeno tamaño no estudo dos climas prehistóricos.