O Consello da Cultura advirte do impacto que terán no Camiño as novas normas de patrimonio
GALICIA
O seu informe conclúe que delegar os permisos aos concellos a partir de xaneiro acabará coa homoxeneidade nas rutas. Os cámpings e aparcadoiros serán compatibles co territorio histórico e a talla de árbores na súa contorna non requirirá de autorización
27 nov 2025 . Actualizado á 12:21 h.No 2018, un veciño de Pedrafita queixábase nas páxinas de La Voz do «labirinto burocrático» que debía sortear para realizar reformas nunha vivenda da súa propiedade. Ao situarse nas inmediacións do Camino de Santiago, debía solicitar unha licenza ao concello, pero tamén un permiso á Xunta, que debía valorar se esa intervención na casa era compatible coa protección que se esixe na contorna das rutas xacobeas. Como el, moitos propietarios lamentáronse durante os últimos anos do tempo —entre 6 e 12 meses— que deben agardar para obter o visto e prace da Dirección Xeral de Patrimonio, que tramita cada ano uns 30.000 expedientes deste tipo.
Pero a partir do 1 de xaneiro, iso cambiará. No territorio histórico do Camino serán os concellos e non a Xunta quen decida se obras como ampliacións, reconstrucións ou rehabilitacións son ou non compatibles coa protección das rutas. A Consellería de Cultura xustifica o cambio para «axilizar os procedementos, desburocratizar a tramitación e garantir unha protección máis áxil, eficaz e coherente do noso patrimonio» e precisa, como se recolle na lei, que manterá as competencias no propio trazado das rutas xacobeas, nas parcelas que lindan con elas —excepto nas sete cidades—, no patrimonio artístico e arqueolóxico e nos bienes propiedade de la Iglesia Católica.
O cambio normativo no resto do territorio histórico do Camino, que se incluíu na lei de acompañamento dos Presupostos, non convence con todo ao Consello da Cultura Galega, que advirte nun informe do impacto negativo que podería ter nas rutas xacobeas esta transferencia de competencias. Teresa Nieto, coordinadora do informe, explica que «a priori, iso non supón ningún risco porque segue habendo unha tutela dunha Administración». Pero puntualiza, como se detalla no informe, que esta delegación de competencias realízase sen que a maioría dos concellos conten «con equipos técnicos especializados en todos os ámbitos de coñecemento debidamente formados» para manexar os criterios de valoración do patrimonio cultural que será necesario baremar ao autorizar as licenzas necesarias, por exemplo, para renovar un tellado ou para ampliar unha vivenda.
A isto, a Consellería de Cultura responde que calquera concello que non poida asumir esa competencia poderá pedir o apoio da Xunta, pero o informe do Consello da Cultura considera que transferir esa función aos concellos non debería producirse sen antes establecer unha serie de criterios uniformes que permitan catalogar de forma adecuada que protección debe outorgarse aos bienes protexidos que existen na comunidade.
Ausencia de criterios
De feito, o organismo estatutario lembra que, a día de hoxe, non existe en Galicia un catálogo unificado de bienes, polo que a discrecionalidad coa que os concellos —ante a falta de criterios homoxéneos— clasificaron determinados elementos podería trasladarse ás decisións que se tomarán a partir de xaneiro.
«Esta falta de criterios de coordinación e a falta de recursos técnicos pode converterse nunha arma de destrución», valora Teresa Nieto. «Podemos ceder competencias, pero antes hai que inventariar ben os bens», engade o catedrático en Xeografía da USC, Rubén Lois. Ademais, o documento asinado polo Consello da Cultura Galega critica que, a partir de xaneiro, «a Consellería non conserva ningunha técnica de control a posteriori que lle permita seguir e avaliar a coherencia da protección cultural brindada polos concellos a través da concesión de licenzas».
Esa supervisión si se establecía en cambio, segundo explícase no documento, nos convenios que os concellos podían subscribir ata o de agora coa Xunta para emitir esas autorizacións a condición de que dispuxesen dun equipo técnico con formación respecto diso.
O cambio normativo tamén se aplicará aos bienes catalogados con protección estrutural ou ambiental, unha clasificación na que aparecen pontes medievais, romanos ou pazos que non son ben de interese cultural (BIC) ou non contan coa protección integral que se esixirá a partir de xaneiro para que siga sendo a Dirección Xeral de Patrimonio quen decida sobre as intervencións que se realizan na súa contorna.
«Pero hai elementos do mesmo tipo que nuns lugares teñen protección integral e noutros non», precisa Teresa Nieto. A este respecto, o Consello da Cultura Galega lamenta que pazos como o de Faramello en Rois ou pontes romanas como o do río Arnoia en Baños de Molgas, que contan unicamente con protección estrutural —o que esixe conservar só os seus elementos máis significativos e relevantes—, «son, precisamente, os que necesitan maior investigación, estudo e análise do seu estado» antes de tomar decisións sobre que intervencións se realizan na súa contorna de protección.
Mentres o Consello denuncia que estes cambios poderían xerar un caos normativo —con consecuencias distintas segundo o concello—, e «poñer en risco de perda, destrución ou deterioro irreversible» a ningúns dos bienes, a Xunta mantén que «non afectan á protección do patrimonio» e que o obxectivo é facilitar os trámites aos cidadáns. «Pero a sociedade civil e as asociacións terán que estar máis vixilantes», conclúe o xeógrafo Rubén Lois.
Cámpings e aparcadoiros serán compatibles co territorio histórico
Cámpings, aparcadoiros e áreas de autocaravanas pasarán a considerarse a partir de xaneiro intervencións compatibles coa protección do Camino de Santiago. Así se recolle noutra das modificacións incluídas pola Xunta na lei de acompañamento.
Por unha banda, considera compatibles os cámpings que teñan construcións fixas, «máis aló dos servizos comúns», a máis de 500 metros dos núcleos de carácter tradicional. Tamén permitirá a instalación destes negocios en zonas boscosas do territorio histórico do Camino, pero sempre que as construcións fixas sexan para servizos comúns e que o resto das parcelas se destinen, explica, «a tendas de campaña».
O cambio normativo, que permite instalar carpinterías de PVC ou aluminio nas casas tradicionais rústicas, tamén abre a porta para establecer aparcadoiros de turismos e autocaravanas «sempre que se estableza un ámbito perimetral verde e elementos de integración no territorio histórico, como arboredo ornamental ou autóctono».
Para o Consello da Cultura Galega, estas intervencións «teñen un potencial de alteración dos valores do territorio histórico» e critica que se apliquen os mesmos criterios en toda Galicia, sen ter en conta as particularidades da paisaxe.
A talla de árbores na contorna das rutas non requirirá de autorización
Máis aló dos cambios relacionados co patrimonio natural, o Consello da Cultura Galega tamén inclúe no seu informe unha mención ás medidas que se introducen en materia forestal e que afectan a contorna do Camino de Santiago. A partir de xaneiro, as tallas de árbores que se realicen no territorio histórico das rutas ou que afecten a contorna dos bienes con protección estrutural non requirirán da autorización previa da Dirección Xeral de Patrimonio Cultural. No seu lugar, pasará a requirirse unicamente unha declaración responsable.
A normativa reducirá tamén o alcance das contornas de protección subsidiarios que se establecen ao redor dos bienes. Ata o de agora, ese control comprendía as edificacións e ás súas parcelas completas, pero a partir de xaneiro esas contornas de protección só incluirán ás edificacións, deixando fóra, por exemplo, ás casas ou aos muros veciños a algunhas igrexas parroquiais.