Así lembran os lectores de La Voz o día que Franco morreu: «O meu irmán chamou á porta de casa, abriulle mamá e ensinounos a portada do xornal»
ESPAÑA
Medio século despois, quen era nenos e adolescentes rememoran como viviron a noticia. Onde estaban e como era o ambiente nas súas casas, no colexio ou no traballo
21 nov 2025 . Actualizado á 05:00 h.Natividad, unha veciña de Culleredo, lembra o día da morte de Franco porque non puxeron debuxos na televisión. «Eu tiña entón sete anos, lémbroo como un día triste e aburrido». Cóntao a La Voz, que estes días preguntaba aos seus lectores como viviron a semana na que España cambiou. Onde estaban cando recibiron a noticia e como imaxinaban o futuro que se aveciñaba por aquel entón. A mañá do 20 de novembro, nunha televisión apagada por costume —non había emisión matinal— apareceu o presidente do Goberno, Carlos Arias Navarro, con xesto pétreo, para pronunciar unhas palabras que quedaron incrustadas na memoria colectiva: «Españois, Franco morreu».
A axencia Europa Press difundira a noticia horas antes, cando quedaban dous minutos para que o reloxo marcase as cinco. As radios fixéronse eco de inmediato e os xornais levaron a portada, de modo que moitos españois souberon da morte do ditador antes incluso de escoitar a mensaxe oficial. Ana, que entón tiña 13 anos, decatouse en canto abriu os ollos. «Espertounos a miña nai coa noticia, e a nosa reacción foi de xolda, ao imaxinar unha semana sen clase», lembra esta coruñesa. Di que para quen atravesou a adolescencia durante a Transición, o proceso foi máis natural que dramático: «Franco era aquel personaxe peculiar dunha infancia que estabamos a deixar atrás».
Esa mestura de desconcerto e alivio escolar repítese en moitos relatos. Belén, veciña de Lugo, tiña nove anos e viviu unha escena parecida: «Espertei para o colexio, pero Arias Navarro choraba no televisor porque Franco morrera». Cando regresaron as clases, lembra a unha compañeira chorando no recreo porque o seu avó advertía que habería «unha nova guerra». «Tomabámonos o Tigretón apesumbrados polos vaticinios do avó de Isabelita. Os profes, en cambio, estaban contentos co rei».
Alfonso, coruñés, tiña apenas seis anos, pero lémbrao «perfectamente». Estaba a almorzar cando a súa tía chamou por teléfono: «Morreu Franco», soltoulles. O seu irmán, maior que el e que entón cursaba primeiro de BUP, xa se subiu ao autobús que o levaba ao colexio. Pouco despois o vehículo deu a volta. «O meu irmán o que fixo foi ir ao quiosco para comprar La Voz coa portada famosa de "Franco morreu". Chamou á porta de casa, abriulle mamá e ensinounos esa portada. Serían as nove da mañá». Este xornal recibiu a noticia na súa redacción a través dos teletipos, igual que o resto de diarios, durante a madrugada: «A desaparición do xefe do estado pecha un capítulo decisivo da historia de España», rezaba o subtítulo daquela famosa portada.
Dos días posteriores, Alfonso conserva a imaxe de adhesivos coa bandeira de España —«sen o aguilucho»— anunciando a inminente coroación de Juan Carlos. Cos anos, di, entendeu a magnitude do que vivira sen comprendelo: «Conseguiuse a liberdade, no sentido máis amplo: para falar, para relacionarse, para amar, para vivir», di. E remata cun desexo: «Hoxe o único que quero é que os mozos se dean conta de que con Franco non se vivía mellor».
Outros lectores eran xa adultos aquel 20 de novembro. Pedro Moreda, de Ribadeo, facía a mili como mariñeiro de segundo cando o seu superior reuniu a toda a compaña para ver xuntos o anuncio de Arias Navarro: «Eu non me atrevía a mirar para ningún lado, pero coido que sentín algún salouco e suspiros».
Candela, que vive agora alén do Atlántico, tiña vinte anos recentemente cumpridos. Lembra escoitar desde o balcón de casa «o himno da Internacional». Asegura que a súa familia viviu ben durante a ditadura —«nunca nos faltou de nada»— e celebra o que veu despois: «Estou orgullosa de como levou a transición dun goberno a outro».
A mesma idade tiña Enrique, de Pontedeume, que aquela noite puxo o espertador «cada hora» para seguir as noticias de Radio Nacional. «Cando por fin anunciaron a morte de Franco, celebrámolo tomándonos cervexas nun bar». A Romay, en cambio, a nova pilloulle facendo a quenda de noite nunha compaña situada nunha céntrica rúa de Ourense. Chamoulle o seu xefe e pediulle que, antes de marcharse, colgase a medio mastro a bandeira que había no exterior. «Mentres a manexaba, pasou un Garda Civil a fume de carozo e, ao verme tocando a bandeira, levou instintivamente a man á arma». Romay regresou dentro. A bandeira non se colocou.
Tamén hai testemuños de lectores mozos que non viviron aquel día, pero creceron escoitándoo na casa. Cóntao Dani: «Os meus pais dixéronme que na casa dos meus avós celebrouse a morte do ditador. E tamén noutras casas do barrio». Aquelas celebracións foron discretas, «sen moito ruído», porque aínda había medo ao réxime: «Dous anos despois celebraron a democracia, xa sen medo a acabar fusilados».