«O principal inimigo do centrodereita nestes momentos é a inquedanza», avisa o expresidente do Goberno
22 jun 2025 . Actualizado á 17:43 h.En España é máis doado acadar a cima do poder, que é a presidencia do Goberno, que regresar despois —digna e limpamente— ao pobo. E niso, Mariano Rajoy Brey (Santiago, 1955) non ten rival. Claro que, para facelo así, é necesario entrar no Corpo de Rexistradores da Propiedade, Mercantís e de Bienes Mobles aos 25 anos, escalar un a un todos os niveis de responsabilidade política, e pór fin ao exercicio do servizo público a unha idade que lle permitiu regresar ao Rexistro e vivir do seu traballo. Por iso mantén unha imaxe e unha popularidade envexables, aínda que, nunha etapa rancia da política, cando o «ti máis» se conxuga en pretérito pluscuamperfecto, sexa invocado unha e outra vez para usalo como disolvente da roña cotiá. Por iso fala con seguridade, acougo e experiencia.
—Mentres vostede exercía a máis alta política, sempre lle tivemos por un excelente administrador dos tempos políticos. Que opina da recente convocatoria do congreso nacional do PP e do ritmo que pode imporlle á estratexia opositora de Alberto Núñez Feijoo?
—Aínda que pode parecer que o esprint empeza demasiado pronto, creo que a decisión de adiantar o congreso do PP é a correcta, porque, aínda que Sánchez insiste en que non haberá eleccións ata mediados do 2027, un partido de goberno, como é o PP, ten que estar preparado para competir con éxito en todo momento. Tamén recoñezo que o principal inimigo que ten neste momento o centrodereita español é a inquedanza, porque as decisións que se adoptan cando un ten demasiadas ganas poden ser equivocadas. Moita xente cre —e desde hai dez días con moita razón— que a era de Sánchez non se pode alongar moito máis. Pero cando un gobernante non se dá por aludido pola ausencia de Presupostos, polos indicios de corrupción ou porque as minorías independentistas controlan a súa maioría, o único resorte seguro para desaloxalo é o voto dos cidadáns.
—Entre os ingredientes que pode usar Núñez Feijoo para cociñar un éxito electoral, cales son os máis adecuados?
—É verdade que a moderación non cotiza á alza nestes momentos, pero é o mellor camiño para lograr a vitoria. A un extremista non se lle pode combater con outro extremismo. E ese é o motivo polo que Sánchez está a apostar tan forte pola polarización e o populismo, coa esperanza de que o PP caia na trampa e faga un extremismo alternativo. Pero se vemos o que ocorreu en España desde 1978, todo o verdadeiramente importante fíxose por consenso: a Constitución, o ingreso en Europa, a entrada no euro e a política exterior. Ese consenso rompeu o independentismo catalán, e a iso arrimáronse Zapatero e Sánchez para xerar a forte confrontación que agora padecemos.
—Como se explica que España fose máis dialogante na Transición e que se polarizou agora, cando os camiños parecen máis chairos?
—A polarización é un drama que, aínda que pode ter causas e dinámicas específicas, poténciase cos populismos que están de moda en moitos outros países. O populismo ten as súas propias características, entre as que destacan o adanismo, a promesa dun mundo feliz, a crítica da caste e, sobre todo, a procura dun inimigo ao que imputarlle todos os males. Isto é o que estamos a vivir en España, onde se están liquidando os consensos básicos que permitían xestionar os temas fundamentais.
—En España queixámonos moito de que os recortes da crise financeira e a súa mala tradución cara á realidade social fragmentaron moito o sistema de partidos. É este un problema esencial?
—Esa fragmentación é certa, pero non é esencial, xa que o noso electorado segue definindo en cada elección un amplo espazo de centro que neste momento suma 258 escanos de PP e PSOE, e ningúns outros aloxados en partidos nacionalistas ou independentistas, que supera amplamente os tres quintos do Congreso. É dicir, temos materia para formar calquera consenso maioritario ou reforzado que se puidese necesitar. Pero perdemos o principio que funcionou como un reloxo entre 1977 e 2015, que orientaba a investidura cara ao partido máis votado. O consenso político deixou paso á pura suma de escanos, e, buscando camiños para chegar ao poder, atopouse a fórmula Frankenstein, que mata o centralismo, polariza a sociedade, alimenta o populismo e reduce a dialéctica política a un choque entre bos e malos.
—Que pódese facer para recuperar unha política máis leal ás urnas?
—A solución está inventada, funciona con éxito en Alemaña e chámase gran coalición. Eu propúxena no ano 2015, cando o PP, que perdera moitos votos respecto ao 2011, volveu gañar as eleccións, e o PSOE era a segunda forza política. Pero non foi posible. Houbo que repetir as eleccións no 2016, e o PP volveu gañar con máis votos que no 15. Volvín propor a gran coalición, pero os dirixentes do PSOE, tras descabalgar a Sánchez da secretaría xeral, optaron por absterse, e dar paso á maioría de 170 votos de PP e Cidadáns que armou aquela investidura. Pero é evidente que o virus Frankenstein xa estaba a facer o seu traballo, que culminou na moción de censura do 2018, que deu lugar a un Goberno absolutamente populista, coaligado con extremistas de toda condición.
«Despois do de Ábalos e Cerdán, o PSOE non se rexenerará sen ir á oposición»
—Sánchez entrilló ao PP entre a Frankenstein e Vox para facerlle moi difícil unha maioría de goberno. Que consecuencias pode ter esa xogada?
—A reconducción do multipartidismo parlamentario a tres bloques —Frankenstein, PP e Vox— fixo que o Partido Popular goce en exclusiva do centrodereita moderado, e que sexa a única alternativa posible á crise total do sanchismo. Iso quere dicir que o PP terá que gobernar só —cousa que agora xa é posible—, ou con apoios de Vox ou doutras dereitas minoritarias que se presten a pactar un programa constitucionalista e rexenerador. Pero ese debate non se pode facer sen ter sobre a mesa os resultados electorais, que é moi posible que despexen a incógnita antes de rematar o reconto das próximas eleccións xerais.
—Que liña estratéxica elixirá o congreso nacional do PP para chegar de novo á Moncloa?
—A situación do centrodereita español é moi curiosa. É o primeiro partido nas preferencias da xente, segundo todas as sondaxes que se publican, gañou recentemente as tres eleccións que dirixiu Feijoo —europeas, municipais e xerais—, e recibe ataques desde os dous extremos do mapa político, a Frankenstein e Vox. Pero eu son dos partidarios de manter unha posición de centrodereita, que é o que fomos desde hai 40 anos, non programar carambolas complicadas, e agardar a ver que din os españois co seu voto. Eu non son partidario de debater agora con quen imos pactar. Primeiro pactamos coa xente, e despois sacamos as conclusións. Porque xa hai moita xente que cre que a maior urxencia que ten España é desaloxar a Sánchez do palacio da Moncloa.
—Que utilidade teñen os cordóns sanitarios contra as extremas dereitas para a defensa da democracia?
—O primeiro que me estraña é que eses cordóns aplíquense só á extrema dereita, pero non á extrema esquerda e aos separatismos radicais ou violentos. Pero o que é moi importante é saber e entender que as chamadas extremas dereitas non son iguais entre si. Por exemplo, mentres a AfD, que é a extrema dereita alemá, rexeita a actual constitución alemá, é antieuropeísta, e aspira a modificar radicalmente a realidade política alemá, a dereita española de Vox acepta a Constitución, defende a legalidade democrática, e enmarca todos os cambios aos que aspira dentro dos procedementos e a legalidade existente. E iso significa que, mentres os alemáns utilizan a fondo o mecanismo da gran coalición para defender Alemaña, en España non nos expomos pactar coa Frankenstein para frear a Vox. Porque aquí non hai risco de perder o dominio da moderación centrista, e en Alemaña si.
—Que futuro lle ve ao PSOE a partir da grave crise que lle afecta?
—Despois do que estamos a ver de Ábalos e Cerdán, o PSOE non poderá rexenerarse sen recalar na oposición. Porque para chegar ao Goberno pactou cos maiores inimigos de España, e para manterse no poder está a inventar unha realidade que é moi difícil de discutir, porque, tras a colonización do Tribunal Constitucional, deixaron de velar pola adecuación das leis á Constitución, e embarcáronse nun proceso de interpretacións do texto fundamental que supoñen un cambio factual da propia Constitución. E todo iso será —se puidese facerse— moi difícil de reverter.
«España é unha democracia plena, pero estamos ante o peor Goberno desde a Transición en 1978»
O expresidente do Goberno intenta dar unhas pinceladas de optimismo ao clima de frustración que lle xera a incapacidade do PSOE para antepor os intereses dos cidadáns á súa supervivencia no poder. «O urxente é que se vaia Sánchez», insiste cando se lle cuestiona polo rexeitamento que nalgúns sectores do electorado pode xerar a posibilidade de ter que pactar con Vox para acadar a Moncloa.
—Que opina vostede de quen insiste en que España ten carencias democráticas polo abuso das posicións de poder que un sector do PSOE está a promover?
—O da colonización das institucións é evidente. O que acabamos de ver co Tribunal Constitucional coa sentenza dos ERE é indignante. E o que están a piques de facer coa lei de amnistía non ten un pase, aínda que agardemos que a Unión Europea acabe freándoo. Pero é precisamente esa pertenza á UE a que garante uns estándares de calidade da democracia. E España é unha democracia plena, pero iso non quita para que moitos pensemos que este é o peor Goberno desde a Transición, desde 1978.
—O comodín do PSOE é botarlle a culpa de todo ao PP.
—Esa é outra. A min bótanme a culpa de cousas que descoñezo, pero instaláronse na verdade alternativa. Cun PSOE normal no poder, ninguén falaría agora do que ocorreu hai quince anos. Ou fai 80. O que esquece Sánchez é que ser o presidente non te faculta para facer o que che dea a gana, senón para traballar e xestionar en beneficio de todos os cidadáns, non só duns poucos.
«A orixe de todos os males está na constitución do Frankenstein»
Rajoy ten moi claro a orixe dos problemas actuais da política española.
—Que sente cando oe dicir que a coalición Frankenstein normalizou a política catalá?
—A orixe de todos os males podería situarse na constitución do Goberno Frankenstein, porque rompeu todas as pontes de consenso e diálogo, para pór no seu lugar un populismo que esqueceu a primacía da lei, a separación de poderes e a unidade da España constitucional. O que hoxe se vende como unha Cataluña normalizada é en realidade unha Cataluña desespañolizada, á que se lle fan cesións continuas que van gretando a unidade solidaria e igualitaria do Estado. Por iso pode dicirse que se asumiu unha anormalidade de moi preocupante prognóstico.
Cando eu gobernaba, aplicamos o artigo 155 da Constitución para frear a secesión de Cataluña. Pero antes tivemos que presentar moita normativa nas Cortes, previa revisión dos organismos consultivos. Esa normativa foi recorrida pola Generalitat en diversas ocasións, e gañamos todos os recursos por unanimidade no Tribunal Constitucional. Pero o pasado día 10 de xuño tivemos noticia de que a Comisión Europea dirixiuse ao Tribunal de Xustiza da UE para deixar constancia de que a Lei de Amnistía, aquí aprobada, viola todos os tratados da UE, sen que iso paralice necesariamente a validación da devandita lei na que está a traballar o Tribunal Constitucional. Por iso me entristece moito que a opinión pública e publicada conviva con estas irracionalidades sen medir o seu problemático alcance.
«No primeiro Parlamento galego había máis nivel que neste Congreso»
Mariano Rajoy utiliza o despacho do que dispón como expresidente para atender unha axenda de compromisos amplísimo. «Intento atender todas as peticións que me chegan. Son un expresidente e son dos que cre que hai que saber apartarse cando xa non estás na primeira liña. E iso non significa que non teña opinión sobre as cousas que ocorren. Que a teño. E se alguén me pregunta, claro que vou contestar sempre», comenta relaxado nunha sala na que non falta un exemplar do seu libro de memorias políticas e unha parede repleta de imaxes do seu pasado como presidente do Goberno na que sobresaen as estampas cos estadounidenses Barack Obama e Donald Trump na Casa Blanca, o francés François Hollande ou o papa Francisco, ademais doutros momentos craves da súa carreira política. Noutra das paredes da sala, unha orla en branco e negro recolle as caras dos integrantes do Parlamento galego na súa primeira lexislatura, na que Mariano Rajoy tivo un papel destacado a pesar da súa mocidade.
Na distendida conversación mantida a mediados de xuño, Rajoy tivo tempo para reflexionar sobre o momento do xornalismo cos participantes no encontro. «O xornalismo está tamén nun momento de máximo perigo pola polarización que azouta á política e que traspasa todas as capas da sociedade. O xornalismo corre o moi serio perigo de que os xornalistas sexan substituídos por activistas. E iso sería moi malo para todos porque sería unha quebra máis orixinada polos populismos e poría en perigo un elemento clave para o control dos políticos», analiza o expresidente do Goberno entre os anos 2012 e 2018.
—Vostede iniciou a súa exitosa carreira política no Parlamento de Galicia. Que memoria garda dos seus inicios?
—A experiencia política que tiñamos a maioría dos que alí estabamos era moi pequena e a miña era cero. Pero lembro a ilusión que eu tiña e os pasos iniciais que fomos dando. Eu fun director xeral de Relacións co Parlamento, nomeado polo entón vicepresidente Xosé Luís Barreiro Rivas (risos), e recordo que nos comezos da autonomía galega puidemos acordar os temas fundamentais entre todos os partidos. Botando a vista atrás, e sen ánimo de polemizar, podería dicirlle con orgullo que entre aqueles membros do primeiro Parlamento galego da democracia había moito máis nivel global que entre os actuais membros do Congreso. Hoxe moitos debates substáncianse cun chío ou un vídeo no que é imposible tratar en profundidade a entidade dos verdadeiros problemas que afronta a sociedade española. Que son moitos ademais.
—En España valórase moito a mocidade dos políticos. Que pensa vostede diso?
—Creo no escalafón, e non se debe ser presidente do Goberno aos vinte anos. O meu primeiro acto institucional foi formar parte da mesa de idade que iniciou a andaina do Parlamento de Galicia. Era o deputado máis mozo, con 26 anos, e acompañei a Iglesias Corral que, cos seus 80 anos, era o maior de todos. Pero o meu primeiro posto político tíveno na propia Mesa do Parlamento e na dirección xeral que mencionei. Alí dei os meus primeiros pasos e fixen os meus primeiros debates, e o que alí aprendín quedoume para o futuro. En suma, estiven nun sitio onde había un bo nivel, e onde había serias disputas sen saídas de ton.
—Lembra algunha anécdota persoal?
—Durante o debate sobre a capitalidade, defendín en comisión a capitalidade de Santiago, e tiven como adversario, en defensa da Coruña, a Iglesias Corral, que xa tivera ese mesmo debate, co meu avó, en 1934. E ao saír dunha das sesións colleume do brazo e díxome: «Oír, vostedes os Rajoy non teñen arranxo». Era un tipo intelixente e con sentido do humor.
—Nunha democracia pouco experimentada, foi vostede o primeiro en substituír as invocacións aos cidadáns e os votantes pola directa apelación a «a xente». Trátase dunha deriva espontánea, ou ten algún sentido?
—Creo que a expresión «xente» é omnicomprensiva e máis humana que a terminoloxía política. Somos cidadáns por vivir nunha democracia, pero «a xente» precede á democracia e está en todos os réximes. Podemos ser cidadáns e votantes, pero somos máis cousas: pais ou nais, políticos ou enxeñeiros, mozos ou maiores. E todo iso entra na amable categoría de «xente».
—Por que Galicia sintoniza tanto co Partido Popular?
—O galego é —na miña opinión— moderado, sensato e razoable. Non lle esixe milagres ao político, nin lle pide que faga o piñeiro. O que máis esixe é seriedade, confianza e credibilidade. Os presidentes Albor, Fraga, Feijoo e Rueda foron previsibles e ocupáronse de gobernar para todos. E esa converxencia de caracteres debe explicar unha sintonía que xa cumpriu corenta anos.
«Merkel foi a única que me dixo que fixese todo o posible por evitar o rescate»
Rajoy pide cautela ante o convulso momento xeopolítico que se vive no mundo.
—Voando agora cara a Europa, acórdase moito de Merkel?
—Si, teño dela moi boa opinión. Era unha muller moi europeísta e respectada, e estudaba todos os dossieres. Nas súas conviccións era moi ríxida, e por iso mantivo algunhas políticas que —como o control do déficit e da débeda pública— supuxeron para España fortes sacrificios e recortes, que, analizados a posteriori, creo que nos conviñeron. A min escoitábame atentamente, e foi a única que me aconsellou facer todo o posible para evitar o rescate de España, mentres outros colegas propugnaban unha intervención inmediata. Ao final puidemos evitalo, e conseguimos relanzar o crecemento de España con excelentes resultados. Porque Merkel, sen presidir a Comisión Europea, liderou a cohesión da UE en circunstancias moi difíciles.
—Hai dez anos, e deixando ao carón a monótona xestión da OTAN, ninguén cría que a guerra puidese regresar a Europa. Por que agora nos estamos rearmando?
—A Unión Europea naceu, stricto sensu, para evitar as guerras. E o seu éxito foi tan grande que non só puidemos ver o derrube do bloque oriental da guerra fría, senón que tivemos a sensación de iniciar o camiño cara á utopía da paz perpetua. Pero o fracaso estrepitoso da URSS debilitou tanto a Rusia que, ao non poder competir en termos económicos e políticos, fíxolle estrañar o militarismo da guerra fría. Por iso Rusia é unha ameaza que nos obriga ao rearmamento, ao mantemento reforzado da OTAN, e a repor o tema da guerra na axenda da UE.
—Coa mesma estrañeza pregúntolle: Hai ameazas reais para a democracia europea?
—Europa é esencialmente democrática, ata o punto de que, se tivésemos unha crise democrática, desaparecería a UE e regresariamos ao belicismo estatalista da primeira metade do século XX. As nosas democracias non están directamente ameazadas polo autoritarismo, pero xa estamos a anotar unha seria diminución da nosa calidade democrática. E por iso deberiamos activar canto antes a defensa metódica da democracia.