Sen Eurovisión en sesenta anos

España decidiu non participar en Eurovisión 2026, porque Israel estará no certame a pesar da masacre provocada á poboación civil de Gaza, polo que foi acusado de vulnerar os dereitos humanos en varias ocasións. É un cambio importante, xa o verás:

Que é Eurovisión?

Eurovisión é un concurso de música onde participan moitos países de Europa e algúns invitados de fóra. Cada país elixe unha canción e un artista para competir; en España, por exemplo, elixímolo no Benidorm Fest. En Eurovisión, o público e os xurados de cada país votan polos seus favoritos. Non é só un concurso de música, tamén é un gran evento cultural e televisivo que este ano seguiron 166 millóns de persoas de todo o mundo.

Desde cando participamos?

España empezou a participar en Eurovisión en 1961, e ata o 2025 estivera presente todos os anos sen fallar. Durante ese tempo gañou dúas veces: en 1968 coa canción La, la, la... e en 1969 con Vivo cantando. Isto significa que España tiña unha tradición de máis de seis décadas no festival.

Por que non participamos?

España decidiu non ir a Eurovisión 2026 porque Israel estará no concurso, e RTVE considera que iso representa unha «normalización» da violencia institucional en Gaza. Ademais, cren que os organizadores (a Unión Europea de Radiodifusión, UER) non garantiu a neutralidade política, senón que permitiu presións. De feito, na edición de este ano (2025) o xurado profesional situou á canción de Israel no posto 14.º pero o Goberno deste país fixo unha campaña publicitaria masiva e o voto popular deixou a canción no posto 2.º

Cando se tomou a decisión?

Primeiro, o 16 de setembro do 2025, o Consello de Administración de RTVE (a cadea pública española, que forma parte da UER) votou a favor de retirarse se Israel participaba. Cando a UER confirmou que si estaría, RTVE anunciou oficialmente que España non participaría nin emitiría o concurso. O principal patrocinador do concurso, Moroccanoil, é unha empresa israelí.

Hai outros países que non acudan?

Si, os Países Baixos, Irlanda e Eslovenia anunciaron que tampouco participarán. España é o primeiro dos «Big Five» en facelo.

Que é o «Big Five»?

É o grupo formado polos cinco países que máis diñeiro achegan á UER e que teñen dereito automático a que a súa canción estea na final (hai algúns países que son eliminados nunha semifinal). Por iso, que un deles, como España, retírese debilita un pouco a estrutura do festival.

Por que o resto de países non se retiran?

Algúns pensan que o festival pode seguir sendo un espazo cultural neutral, outros cren que boicotealo non é a mellor forma de protestar.

Que dixo Israel?

Despois da noticia, o seu ministro de Exteriores escribiu nas súas redes sociais: «Que a desgraza recaia sobre eles».

O fenómeno fan que sempre acompaña o espectáculo

Eurovisión esperta un gran fenómeno fan. En España ten moitísimos seguidores. Cada ano comeza coa elección do representante no Benidorm Fest. É unha cita moi esperada, porque a xente ve as galas, pode votar, comentalo en redes sociais e ata compartir memes. Logo todo este fenómeno fan crece con Eurovisión. Xera moita expectación porque se ven as actuacións doutros países, as súas votacións e o posto no que queda España. Ten millóns de espectadores.

O artista que cada ano representa España e os custos derivados pertencen a RTVE, que é a televisión pública, por así dicilo. E supón un gran desembolso. Por exemplo, levar a Chanel ao festival, que foi o mellor resultado dos últimos anos, custou uns 630.000 euros.

A importancia que pode ter que RTVE decida non acudir ao certame

RTVE é a corporación estatal de España encargada de xestionar o servizo público de radio e televisión. É unha empresa pública cuxo capital é totalmente estatal, o que significa que pertence ao Estado. A través de RTVE funcionan medios tan coñecidos como La 1, a primeira cadea de televisión. RTVE considera que seguir no concurso coma se nada pasase non sería correcto e que é importante pórse en contra do que entende como unha violación dos dereitos humanos. Que unha cadea pública faga algo así é moi importante. Primeiro, porque representa a todos os españois. Segundo, porque chega a millóns de fogares, e coa súa decisión pode facer que a xente pense e se informe. Non obstante, non todo o mundo pensa igual. Hai persoas que cren que a política non debería mesturarse.

Boicots a través da cultura

O mundo do deporte e o da música poden ser unha ferramenta para denunciar situación inxustas, como o «apartheid» de Sudáfrica

Ás veces, deixar de participar non é un fracaso, senón unha estratexia. Tanto na política como na cultura, retirarse dun evento, cortar relacións diplomáticas ou boicotear actividades pode ser unha forma de facer presión, denunciar inxustizas ou marcar límites. Nalgúns casos, a cancelación a través da cultura pode parecer inútil, pero demostrou ser unha ferramenta poderosa para mostrar rexeitamento fronte a situacións que se consideran intolerables, porque obriga aos implicados e á sociedade a mirar de preto o que ocorre e a reflexionar sobre as súas consecuencias.

Un dos exemplos máis claros de boicot cultural foi contra Sudáfrica durante a época do apartheid. O apartheid foi un sistema de segregación racial que se implantou neste país entre 1948 e 1994 polo cal as leis e as políticas do Goberno obrigaban a que as persoas fosen tratadas de maneira diferente segundo o color da pel. A poboación negra, que era maioría, tiña moi poucos dereitos. Nesta situación, a comunidade internacional reaccionou con boicots culturais, deportivos e económicos: artistas, deportistas, intelectuais e países enteiros negáronse a colaborar ou participar en eventos relacionados con Sudáfrica.

Máis recentemente, cando Rusia invadiu Ucraína no 2022, moitos países, empresas e organismos culturais aplicaron sancións, vetos e boicots. Rusia foi expulsada de Eurovisión. De feito, Ucraína quedou primeira co voto do público, como unha forma de apoio e de rexeitar a invasión do seu territorio.

Rusia xa estivera no inferno diplomático en 1980, cando organizou uns xogos olímpicos en Moscova e os Estados Unidos e Alemaña, Xapón e Canadá negáronse a ir debido á recente invasión rusa de Afganistán. E Afganistán, moitos anos despois, foi vetado polo seu réxime talibán, que converte as mulleres en pouco máis que escravas, no 2000 en Sídney.

E respecto a Gaza hai agora un movemento contrario aos concertos organizados por Superstruct, unha empresa que pertence ao grupo estadounidense KKR, dono, á súa vez, de empresas de armamento israelís.

O poder brando: como ser importante sen usar a forza nin os cartos

Ás veces pensamos que a cultura, ou o deporte son cousas sen importancia. Pero non é a realidade. Na área das relacións internacionais existe unha forma de exercer poder e de influenciar a outros países dun xeito moi sutil. Falamos do termo soft power (poder brando), que describe a capacidade que ten un país de influír noutros non pola forza militar ou económica, senón a través da cultura, os valores, o estilo de vida ou as ideas. É dicir: lograr que outros o vexan como atractivo, moderno ou lexítimo e gañar simpatía. En Occidente o exemplo máis claro son os Estados Unidos. Durante anos, en España, a música e o cinema de Hollywood consideráronse mellore cós españois, cando non era necesariamente certo, pero estaban mellor vistos. Os Estados Unidos marcaban a nosa axenda cultural ata certo punto, e iso influía na nosa forma de pensar.

Para Israel, participar en Eurovisión parece que é parte desa estratexia de soft power. É dicir, supón unha oportunidade de amosar o seu lado cultural, artístico e normal, como país moderno, á marxe dos conflitos políticos nos que estea envolto. Presentar unha canción, un artista, un show atractivo: todo iso axuda a proxectar unha imaxe distinta, quizá máis amable, e captar a atención de millóns de espectadores. Por iso moitos ven na súa participación unha forma de branqueo cultural.

ENTENDER

Está ben que os artistas opinen sobre un asunto?

• Sempre aconteceu, pero agora é moito máis xeral: os artistas ocupan un lugar especial na cultura actual. Chegan a millóns de persoas e o que digan pode xerar novas conversacións públicas. Por iso, cada vez que un cantante ou un actor opinan sobre un tema social ou político xorde a mesma pregunta: deben posicionarse? Ao final, tamén son persoas que poden sentir presión, medo á polémica ou simplemente preferir manter a súa vida privada separada do seu traballo.
• Pero, ao mesmo tempo, a opinión dun artista pode lograr que un problema pase de ser invisible a converterse nun asunto do que todo o mundo fala. Iso si, este xesto non está libre de críticas: ás veces, a xente acusa os artistas de opinar sen saber suficiente ou de buscar protagonismo.
• O que é certo é que a súa influencia é real, e iso fai que moitas persoas esperen que a utilicen con responsabilidade. Que opinades?

PROFUNDAR

Organizar un espectáculo tamén é política, e demostra riqueza, estabilidade e modernidade

• Os grandes eventos culturais ou deportivos, como un mundial de fútbol, uns xogos olímpicos ou Eurovisión, moitas veces van máis aló da música, o deporte ou o entretemento. Aínda que nos parezan puro espectáculo, en realidade actúan como plataformas enormes onde países, sociedades e mesmo Gobernos proxectan unha imaxe. É dicir: son tamén ferramentas de diplomacia, influencia e posicionamento.
• A razón? Que organizar e acoller un evento deste tipo no territorio propio pode servir para amosar poder, riqueza, estabilidade ou modernidade. Ademais, serve para atraer turismo, investimento e atención internacional. Por iso, cando un país obtén a sede do mundial de fútbol ou dos xogos olímpicos, a miúdo celébrao como unha vitoria nacional, non só cultural ou deportiva.
• Temos un exemplo de hai un tempo: o caso de Pequín do 2008. China aproveitou os Xogos Olímpicos para presentarse ao mundo cunha imaxe renovada. Aparecía como un país moderno, forte e preparado para ocupar un lugar central na comunidade internacional. E isto facíase evidente coas cerimonias ou as infraestruturas.
• Outro exemplo. En Eurovisión do 2025, RTVE emitiu unha mensaxe co texto dirixido ao mundo e a Israel: «Fronte aos dereitos humanos, o silencio non é unha opción. Paz e xustiza para Palestina». Isto non estaba previsto pola organización, que non permite lanzar mensaxes políticas tan directas e que vaian en contra doutro participante.

---

---

---