A nuclear recupera o seu sitio polas altas temperaturas en pleno pulso polo seu futuro

Nun agosto no que España viviu a terceira onda de calor máis longa da historia e os aires acondicionados e outros sistemas de refrixeración a pleno rendemento, a produción de nuclear recuperou o seu peso habitual no mix enerxético durante os meses de verán. O aumento das temperaturas fixo repuntar a demanda ao redor dun 2% entre o mes de xullo e o que levamos de agosto respecto ao mesmo período do ano anterior coa enerxía atómica e os ciclos combinados como motores desta resposta.

Que a enerxía atómica represente ao redor do 21% da xeración total en agosto —con datos ata o día 22— en liña co mesmo período nos anos anteriores —22,2% no  2024, 21,7% no 2023 e 20, % no 2022— non sería unha novidade se non fose por dúas circunstancias. A primeira, que esta remontada produciuse desde os mínimos históricos aos que afundiu tras o grande apagamento —14,6% en abril e 14,7% en maio—. E a segundo, que esta fonte de enerxía mantén o seu papel crave a menos de 70 días para que finalice a data límites do 1 de novembro na que as eléctricas deberán empezar a tramitar oficialmente a parada definitiva da central de Almaraz se non se chega a un acordo entre os seus titulares e o Goberno para prorrogar o seu clausura.

Revisar a folla de ruta

Con Iberdrola, Endesa e Naturgy —as principais propietarias da central estremeña e a primeira no calendario de peche—, enrocadas nas súas posicións pola repartición do importe que suporía unha extensión da vida das nucleares e sen que exista formalmente unha negociación sobre esta extensión, a realidade é que o apagamento masivo devolveu á palestra o debate sobre a conveniencia de revisar esta folla de ruta pactada no 2019.

Todo, despois de que o cero enerxético puxese de manifesto que o sistema español non pode soportar un crecemento tan masivo das renovables sen que haxa outras tecnoloxías de respaldo, como pode ser a nuclear, e máis almacenamento.

A onda de calor, por outra banda, tamén contribuíu a agravar aínda máis o problema das horas de produción renovable e como se axustan coa demanda. E é que as restricións técnicas na rede que está a aplicar o Rede Eléctrica desde o 28 de abril están a multiplicar outro efecto indesexable: España ten abundancia de renovables, pero falta demanda firme e rede suficiente para inxectala polo que se desperdicia se non se almacena.

Renovable que o sistema non pode integrar

Segundo os propios datos do operador do sistema, a porcentaxe de enerxía renovable que unha vez xerada o sistema refuga porque non a pode integrar —curtailment, en linguaxe técnica— escalou en xullo por amais do 10%, un nivel nunca visto ata o de agora e que contrasta co 3% que acadou no mesmo mes do ano pasado, cunha penetración renovable similar e non se produciu ningún apagamento.

O último informe do xestor do sistema revela os trinta nodos eléctricos do país nos que máis enerxía verde escapa polo sumidoiro. Estes puntos concéntranse esencialmente no suroeste español, nas provincias de Ciudad Real, Cáceres e Badaxoz. Delas, a que máis verteu no último mes, un 43%, é a subestación de Arenas de San Juan, e a que menos, un 18%, sitúase en Moncayo (Zaragoza), con Estremadura sendo a rexión que xera máis renovable e sofre máis en termos absolutos e Castela-A Mancha en peor situación proporcionalmente.

Así as cousas e despois de que o Congreso tombase en xullo o paquete antiapagones e o Goberno tivese que recuperar algunhas destas propostas nun real decreto descafeinado, o Ministerio para a Transición Ecolóxica segue aferrándose ao pactado hai seis anos no que respecta ao adeus nuclear.

Rebaixa das ecotaxas

Se nada cambia, entre o 2027 e o 2035 apagaranse os sete reactores do parque atómico español. Pero entre bambalinas si se produciron movementos. A cuestión tras o intercambio de mensaxes que se produciron de xeito informal xa non se centra na cuestión de prolongar ou non o peche —asunto que provocou división no seo do Goberno polo rexeitamento de Sumar a esta posibilidade— senón a que custo.

A fiscalidade actual, que resulta adecuada para o Executivo pero inviable para asegurar a rendibilidade do negocio nuclear segundo as eléctricas, é o principal escollo para abrir unha vía de negociación xa que unha das «liñas vermellas» que esgrime o Executivo pasa porque a prórroga non supoña un maior custo para os cidadáns.

Unha das claves pode estar nunha rebaixa das ecotaxas establecidas polas comunidades autónomas. Polo momento, o primeiro paso nesta dirección deuno a Comunidade Valenciana. A Generalitat uniuse a Castela-A Mancha, que xa mantiña a tipo cero o seu gravame rexional para Trillo, e anunciou en maio que deixaría de aplicar esta taxa no seu territorio cun impacto económico de máis 14 millóns de euros para a central de Cofrentes. En Cataluña e Estremadura, o imposto autonómico ascende a 6,65 euros/MWh e 5 euros/MWh, respectivamente.

O informe da CNMC sobre o apagamento, clave para as reclamacións

As empresas máis prexudicadas polo apagamento do pasado 28 de abril están a agardar ao informe final da Comisión Nacional dos Mercados e a Competencia (CNMC) para reclamar as indemnizacións pertinentes. Aínda que o organismo ten avanzadas as investigacións, aínda quedan semanas ata que publique o documento definitivo e imparcial que guinde luz sobre o causante do incidente que deixou sen electricidade á maior parte da Península durante horas.

O Goberno foi o primeiro en presentar o seu informe, no que repartía culpas entre Rede Eléctrica e as compañas enerxéticas. Na análise de Redeia púxose o foco nas empresas, e estas —a través da patronal Aelec— devolveron as culpas cara ao xestor do sistema eléctrico.

Neste contexto, a figura independente da CNMC será crucial para repartir responsabilidades. Descoñécense os prazos que manexa o organismo para a publicación desta análise e a súa presidenta, Cani Fernández, aclarou hai unhas semanas que aínda estaban en fase de recompilación de datos coa información solicitada das empresas e a Administración.

---

---

---