O muíño de vento da Gramela pide chan na Coruña: «O muíño é do barrio, ten que volver»

A Coruña, dada a súa particular configuración, é un municipio apertado, pero que aínda se estruja máis en barrios como o Agra do Orzán, o de maior densidade de poboación. O desenvolvismo do século pasado atopou oco nesta veciñanza. Levantou bloques e máis bloques —ante unha poboación que abandonaba o rural—  e levou por diante, no 84, un muíño de vento. Esa edificación que Cervantes converteu en xigantes en Castela, pero que aquí llos levou o vento. A librería Ou Galgo Azul (Gramela, 16) comezou o xoves un exercicio colectivo que busca significar o muíño, lembralo e impulsar a súa volta.

A do xoves só foi unha primeira toma de contacto. O proxecto da librería busca que o barrio volva sentir a presenza do muíño, aínda que xa non estea. Outras iniciativas que virán máis adiante teñen que ver coa poesía ou a pintura. «A idea é crear murais en distintas paredes do barrio, realizados por artistas locais, a partir de fotos históricas e relatos. A idea é que eses murais formen un percorrido que permita reinterpretar a historia do muíño e, de paso, crear unha especie de galería urbana que atraía visitas», explica Juan Rodríguez, copropietario da librería. «Tamén queremos colaborar con panaderías del barrio para repartir poemas junto con el pan. Queremos vincular poesía, pan y memoria», engade Leonardo Casado, a outra pata do Galgo Azul.

Con este compromiso, apoiado pola Deputación da Coruña, este establecemento busca lembrar o muíño e, de paso, facer barrio. Con todo, é unha proposta que tamén serve para ter presente o pasado de toda a cidade. «Os muíños de vento da Coruña están documentados desde o século XVI», explica Begoña Bas, doutora en Xeografía e que tamén colaborará no proxecto de Ou Galgo Azul. Actualmente, só queda a edificación de Margarita, pero na cidade había senllos muíños na contorna do agora parque, antes monte, pero tamén noutras zonas elevadas da cidade como Monte Alto.

Esta aposta coruñesa polos muíños ten a súa explicación na actividade portuaria da cidade. «Os muíños de vento da Coruña si que tiveron unha transcendencia maior ca noutras zonas de Galicia, porque A Coruña contaba cun comercio de grans importante e cunha gran actividade portuaria, con buques que precisaban abastecerse de fariña para alimentar as tripulacións». Un negocio, por tanto, de nivel que tamén explica a propiedade dos muíños, diferente ao que sucedía nas zonas rurais. «Os construtores e promotores eran empresarios ou comerciantes moi importantes dentro da cidade», explica. Así, o Concello de entón contaba con ordenanzas que regulaban, por exemplo, as moenda.

A volta do muíño da Gramela

A asociación de veciños do barrio xa mostrou nos oitenta a súa preocupación polo desmantelamento do muíño. «Moito nos tememos que o ser destiño sexa similar ao do que foi o seu irmán xemelgo, o muiño do monte Santa Margarita, hoxe convertido en palomar», recolleu este xornal un 18 de abril de 1984. Foi un vaticinio que quedou curto: mentres que a edificación do parque estreou a súa última rehabilitación este ano, o da Gramela está gardado.

Fontes do Concello da Coruña confirman a La Voz que os restos da estrutura seguen no almacén municipal de Bens. Foron colocados alí no 2013 despois dunha longa estancia en Santa Margarita. Antes, pouco despois do desmantelamento, as pedras numeráronse —como se fai cos monumentos para o seu traslado—, pero se desperdigaron polo parque ao azar do musgo.

Esta realidade xa é unha pena. Con todo, Begoña Bas conta que durante o desmantelamento se levaron por diante a estrutura que circundaba o monólito. «Cando pensamos en muíños de vento, pensamos únicamente na torre, sen embargo, este tiña as características típicas dos muíños de vento da Coruña, que era unha plataforma circular de considerable altura sobre a que se erguía a torre no centro», afirma.

Unha posible nova vida no parque do Observatorio

A pesar deste panorama, a esperanza dos veciños da Agra nestes momentos é dobre. Primeiro porque manteñen a esperanza de que se reconstrúa o muíño, unha demanda histórica, e instálese no parque do Observatorio, outra das peticións esenciais dos veciños do barrio máis denso da Coruña. «O muíño é do barrio, ten que volver, a ver si no parque do Observatorio», di Flor Antelo, presidenta da Asociación de Vecinos Agra do Orzán.

Sobre o primeiro reclamo, este medio non atopou resposta por parte do Concello. O segundo, en cambio, parece que esta vez está máis encamiñado. A finais do pasado mes de agosto comezaron, por fin, as obras previas para o futuro parque. A alcaldesa, Inés Rey, lembrou nese fito que «a creación dunha grande área verde na Agra é unha demanda que xa vén de lonxe e, ademáis, é fundamental e totalmente razoable. A configuración urbana do barrio, un dos máis compactos da cidade, esixe gañar espazos públicos e contar con superficies de lecer máis osixenadas, abertas á cidadanía».

Este avance prodúcese despois de que o Concello obtivese en xuño a concesión demanial dos terreos da Aemet no Observatorio. A nova área verde non só se sustenta sobre as dúas superficies cedidas polo Estado ao Concello, senón que se completará coa cesión gratuíta de máis de 3.000 metros cadrados dunha parcela lindeira ao parque, o antigo soar das Adoratrices.

---

---