Acordeonista coñecido como Che do Norio, é orixinario de Noicela, en Carballo
16 may 2024 . Actualizado ás 05:00 h.Cumpriu 102 anos de vida José Sánchez Muñiz, Che do Norio, un vello e querido acordeonista da colectividade galega afincada no Rio da Prata. Unha icona da nosa música e alicerce imprescindible nas festas das institucións galegas de Montevideo. Sobre todo, a súa achega de alegría que de xeito desinteresado ofrecía semanalmente aos douscentos españois acollidos no Fogar Español de Anciáns, refuxio honorable e lugar de tantas añoranzas de galegos que non puideron regresar xamais á súa terra...
Nese lugar ornado de árbores chegadas de Galicia, pero que nosa doce música, xa case esquecida por eles, permitíalles retornar e achegarse cos ollos bañados en bágoas, á aldea perdida hai tantos anos, cando a fraqueza económica e os desdeños políticos obrigáronlles a subirse a un barco e tomar camiño cara ao incerto e descoñecido.
José naceu na parroquia de Santo Tomei de Monteagudo, pertencente ao Concello de Arteixo , o 22 de abril de 1922. Pero aos poucos anos trasladouse, xunto á súa nai, ao lugar da Imende, en Noicela, Carballo. Alí, tendo como mestre a un dos veciños, aprendeu o oficio de carpinteiro . casou e tivo un fillo, pero era o momento de partir rumbo a América en busca dun porvir que a súa terra lle negaba. Tiña 30 anos.
Hoxe tan só quero enviarlle o meu abrazo, que seguramente será un máis entre os tantos. Con todo, aínda que non dubido do cariño alleo, o meu é sincero e cariñoso. Para el e para esas teclas brancas e negras do acordeón que foron corazón e soño da súa lonxeva vida.
Din que a vida é «a arte dun mesmo». Por iso quero que Che do Norio, o entrañable José, siga pondo ritmo a esa vida cargada de arte. Eu creo que o soado músico arxentino Luis Alberto Spinetta compuxo unha fermosa canción como dedicada a este acordeonista galego, e que di: «A música é como ese aire fresco da mañá que nos invita a soñar». Seguramente José tivo, días atrás, unha celebración acoutada e de carácter íntimo, en sintonía con esta etapa da súa vida máis inclinada ao coidado da súa saúde que aos excesos das celebracións.
Con todo, a pel dos seus amigos se nos eriza e os nosos corazóns tremen lembrando tantas veladas, tantas festas e tantos eventos nos cales as xotas, as muiñeiras, pasodobres e alalás, caían como bágoas no mar de Baldaio nun día de tormenta, mentres a xente levitaba alegre, contenta e contaxiada. E todo iso mentres o acordeón parecía querer esconderse entre o peito e o corazón do seu dono.
Onte, alguén me dixo: cando eles falten, xa nada será igual. Si. Como tantas outras cousas.
Carpinteiro, panadeiro, cobrador de autobús, sempre coa música
Foi aos 99 anos cando José relatou a súa longa historia persoal en La Voz. E foi entón cando evocou a Imende, na parroquia carballesa de Noicela (de onde era o seu pai; a nai, de Monteagudo), ese reduto da música tradicional que ata posúe un pasodobre, chamado loxicamente de Imende, o mesmo que hai unha muiñeira e un maneo dedicados ao lugar, e mesmo grupos como Fía na Roca (xa desaparecido) dedicáronlle un tema. De aí saíron pandeireteiras, bailarinas e músicos, e un deles é José, Che, que leva desde 1952 en Montevideo. Emigrou xa maior, con 30 anos. Nunca esqueceu o seu pasado nin as melodías que aprendeu de moza, e que de cando en vez aínda tocaba ata fai nada. O acordeón é, foi, o seu instrumento principal, o que mellor domina. A gaita, menos. Tocouna hai tempo, e especializouse nela o seu fillo, pero algo tamén lle daba.
Tivo o oficio de carpinteiro, tamén foi panadeiro, e no que máis traballou foi como cobrador dos autobuses da Cutcsa, mítica compaña fundada polo larachés José Añón, que tamén foi presidente do equipo do Nacional. A música reservábaa ao seu tempo libre. Nos últimos anos tivo un grupo, Vos de Antes, todos maiores de 80 anos. Con Ramón Baliñas, xa falecido, acudía cada semana ao Fogar Español de Anciáns, para animalos coas pezas que lembraban á súa mocidade, antes de emigrar.
A Imende chegou con 17 anos, e aí casou e naceu o seu único fillo. Os tres emigraron cando este último tiña tres anos, e a nai faleceu fai seis. En toda esta vida tan longa, a música non deixou de acompañalos nin a un nin a outro.