Carlos Puga, presidente da  Cantarela: «Para os cogomelos, a Costa da Morte está moito mellor que as Rías Baixas»

Martina Miser

Conversar con Carlos Álvarez Puga (Ourense, 1942) sempre constitúe un gustazo. Ao presidente da asociación A Cantarela, alumada por un grupo de afeccionados á micoloxía en Vilagarcía cando os anos 80 andaban polo seu ecuador, nótaselle os seus dotes de mestre. Unha profesión que exerceu en Caldas de Reis, Vigo, Pontevedra, Zamora e Barcelona antes de recalar definitivamente na capital arousá, onde a súa familia se había instalado (o seu pai tamén era profesor e os traslados é o que teñen) sendo el ben pequeno.

Non é Galicia unha comunidade amante, precisamente, dos cogomelos. De feito, se por algo caracterízase é por unha micofobia asombrosa. Sería cuestión de investigar por que a tradición dun pobo que en moitos períodos históricos pasou fame rexeita un recurso alimenticio tan valioso e tan a man. Basta con repasar as denominacións que aquí se lle dan aos fungos: «Pan do demo, pan de cobra, peido de lobo, pan de raposa». Apenas un puñado de especies, como as lepiotas, gañáronse un nome propio non despectivo: «Cerrotas o choupíns, por exemplo». A Carlos, de feito, a espiral entroulle durante a súa estancia en Cataluña. «Alí empecei a ir ao monte cos compañeiros, algo que aquí nunca se me ocorreu. Ao volver descubrín que tamén se daban moi ben».

En Galicia, explica o micólogo ourensán, existen moi boas zonas de recollida. No interior da provincia de Pontevedra, pero sobre todo en Lugo e Ourense. «O norte, a Costa da Morte, está moito mellor que as Rías Baixas». Non hai que devanarse demasiado os miolos para atopar as razóns. A excesiva presión urbanística, as tallas, os incendios. «Os piñeirais da Lanzada e San Vicente eran zonas moi boas que se perderon. Xiabre tamén era impresionante, pero non se recuperou dos lumes forestais do 2006».

Normal. A árbore, ao crecer, facilita o desenvolvemento dos cogomelos que se asocian a el en simbioses. Pero para que produzan os seus froitos teñen que pasar moitos anos. 25 no caso dos piñeiros, os únicos que dan acubillo a unha especie tan prezada como os níscalos. Incluso os eucaliptos admiten a aparición dalgúns tipos de fungos. Pero raramente antes dos corenta anos, unha idade que nunca acadan as súas plantacións.

Na provincia existen, insiste, excelente enclaves, «pero os bosques e as súas contornas cada vez están máis degradados», lamenta Carlos. En moitos lugares, o abandono do monte que xa non se traballa o transformou nunha selva de maleza na que o buscador é incapaz de penetrarse.

Engadamos ao cóctel o cambio climático. «O cogomelo pide moita humidade e unha temperatura suave, aínda que algunhas especies necesitan frío. Este ano as choivas atrasáronse e, loxicamente, tamén a súa aparición». A Cantarela levou a cabo unha saída na Estrada hai dez días con magros resultados. «Coa humidade adecuada, o micelio tarda uns vinte días en espertar, así que hoxe seguramente teriamos unha colleita moito mellor». Hai especies outrora frecuentes que desapareceron. Outras moi afastadas asentáronse. O que non muda é o inimigo, o cogomelo mortal. En especial a amanita phalloides. Así que ante todo moito ollo.

---

---

---