Mabel Lozano en Galicia: «O proxeneta 2.0 é mozo, móvese por TikTok e pode ir ao teu lado no tren Madrid-Santiago»
YES
A escritora e directora de cine acaba de presentar en Santiago a novela «Ava», sobre a historia real que lle deu o Goya á Mellor Curtametraxe Documental
30 nov 2025 . Actualizado á 17:44 h.Luz de aviso dos cintos de seguridade. Chegando aO Dourado de Bogotá. En breve estaremos en Colombia, no barrio de Santa Fe, se imos da man de Ava, a protagonista da primeira novela de Mabel Lozano (Toledo, 1967), que estea xoves visitou Santiago para presentar unha crúa e sobrecogedora historia. A paixón polo testemuño real, pola denuncia das novas redes e perfís de exploración sexual e trata de mulleres, levou á escritora, produtora e guionista, distinguida con dúas Goyas, ademais de diversos premios internacionais, a vestir de ficción unha sórdida realidade á que ela leva vinte anos mirando á cara. E non só, Lozano mira tamén alí onde se esconde o proxeneta e o consumidor de sexo máis inadvertido e sutil. Pero Ava (premio Letras do Mediterráneo) non é unha historia só de terror, senón de esperanza, amor, coraxe, resiliencia e sororidade.
-Por que aborda agora desde a ficción algo que tratara de forma directa noutros casos, como no curto documental do mesmo nome que esta novela, premio Goya, ou en «Pornoxplotación», serie documental onde espida a industria actual do porno?
-Para chegar a máis xente e a xente máis mozo. O ensaio chega, en xeral, menos aos mozos. E logo está inspirada a novela nunha historia real, que é a de Ava, que eu contei nese curto que gañou un Goya, pero é tamén unha novela inspirada, en realidade, en centos de casos reais que me ocorreron durante os últimos 20 anos. Na novela o chan está moito máis baixo e o teito tamén. Se escribes ensaio, é 1983, non «a década dos 80». Isto permitíame contar doutro xeito unha realidade na que estou moi documentada: proxenetismo, trata 2.0, barrio de Santa Fe... Son moitas cousas coas que levo traballando dúas décadas.
-Aínda nos custa entender que significa a vulnerabilidade das nenas e as mulleres?
-Non cho terías que levar sequera á vulnerabilidade das mulleres, porque a vulnerabilidade non é patrimonio das mulleres. Vulnerabilidade son situacións que determinan que unha persoa sexa vulnerable. Unha muller per se non é vulnerable. Eu non son vulnerable, e non creo que ti, pola contorna, séxalo. Que faiche ser vulnerable? Ter unha discapacidade ou nacer e vivir nun sitio onde non tes ningunha oportunidade. Pero isto tamén lles pasa a homes, vemos a subsaharianos recollendo debaixo dos invernadoiros a 40 graos no verán os tomates porque veñen de contornas onde non teñen traballo nin oportunidades, e non poden dar para comer aos seus fillos.
-Pero a explotación sexual cébase coas mulleres...
-Se falamos do campo onde máis se explota a vulnerabilidade das persoas, na a explotación sexual maioritariamente son mulleres, nenas. Pero non porque as mulleres levemos a etiqueta de vulnerables por ser mulleres. Que faiche vulnerable? Onde naces. Ava nace no barrio de Santa Fe, onde hai asasinatos por encargo, droga, todas mafias de Venezuela que entran coas mulleres están aí... Mujeres desprazadas polo conflito armado. Ela, Ava, nace aí, do seu pai, que é o seu avó. O mesmo tipo que viola á súa nai quérea violar a ela tamén. Ela nace vulnerable total, no medio da violencia, sen posibilidade de ir ao colexio nin oportunidades desde que abriu os ollos á vida. Non ten acceso á educación, á sanidade. E ademais presenta unha enfermidade mental. Pero é que a falta de vínculos afectivos, a proximidade ás drogas etc., xeran enfermidades mentais. Cando unha muller sae do sistema prostitucional, pode estar cun embarazo non desexado. Si. Pero ninguén che di «con esquizofrenia ou trastorno da personalidade»; é dicir, con enfermidades mentais que a van a discapacitar toda a súa vida.
-Están aínda moi estigmatizadas estas enfermidades?
-Home! A min a nai de Ava dimo. Sofres depresión e considéranche unha vaga que non quere facer nada, cando esa persoa o que quere, pola dor, é tirarse polo balcón. Se estigmatiza á persoa que o sofre. En Ava vesme a min como documentalista. Esta novela non se fai mirando en Google. Ou pode, pero non sentirías que estás na casa dunha monxa oblata ou no piso dunha muller que está a ser explotada. Eu levo dúas décadas traballando a pé de rúa, e estiven en todos eses sitios.
-O porno, a explotación sexual e a ciberdelincuencia relacionado con esta móvese e funciona hoxe de xeito moi diferente?
-Ten en conta que a prostitución non é un delito en ningures do territorio español, pero cando está vinculada á explotación sexual e a trátaa si o é. Muta a gran velocidade. Cando a lei se move, estes levan mil anos traballando de xeito impune. O mundo do proxenetismo coñézoo, e estes son outros proxenetas.
-Como son os proxenetas de hoxe?
-Son intermediarios no mundo dixital, tipos que estudaron, son mozos, formados, colegas das mozas. Están constantemente buscando ás mozas. Onde? En TikTok, en Youtube, en Intstagram... Os proxenetas antigos mandaban aos cazadores aos lugares de orixe das mulleres, agora abóndalles con moverse en TikTok. Esa moza de Nixeria que está a contar en directo: «Son pobre, que caro está isto, quérome ir a España...». El a ficha, empeza a falarlle e mandarlle regalitos e ao final secuéstraa e tráella a España. Só con tirar do fío do que ela conta nos seus directos das redes sociais. O que non queira ver que é un perigo que a súa filla de 8 anos teña un móbil con acceso libre... É un perigo aquí e en todas partes. Ava representa toda esa forma de explotación vangardista, pero a súa historia non é o túnel do terror. É tamén unha historia de amor. De resiliencia. De coidados. De permanecer. Coidar é permanecer sen xulgar, sen caer en pensar que o outro debe cambiar.
-Hai un piar importante na familia de María, que adopta a Ava, e é a súa nai, feminista, unha nai que recomenda ás súas filla ler a Virginia Woolf.
-A miña nai era feminista, pero non unha feminista ilustrada. Unha muller de pobo que fixo o máis importante: educar aos seus fillos en igualdade. A min nunca me fixo porlle o pan aos meus irmáns. Os meus irmáns facían a cama, como eu. Na miña casa había pistolas e bonecas para todo o mundo. Eu xogaba coas pistolas e os meus irmáns coas bonecas. A miña nai tivo claro que eu tiña que facer motocrós cos meus irmáns. Ela deunos a todos as mesmas oportunidades, pero sen o discurso feminista. María vén dun mundo distinto: a súa nai é mestra, o seu pai é enxeñeiro. Ava chega a unha contorna privilexiada, non son ricos, pero si cultos, ilustrados, con gusto polo cine e a arte, con pensamento crítico e educación sexual. A Ava desde o primeiro momento en que se veu dinlle «vulva» e «pene», e eu vou aos institutos e vexo que non se nomean, que de di «pilila», «culito de diante», «chirlita»... Isto é así. Ninguén fala cos rapaces, con normalidade, de sexualidade. Como os pais non son referentes nisto, o porno convértese en referente. E sobre o porno non imos dicir nada que teña que ver coa moralidade; non ten nada que ver con iso. O porno reprodúcese nas mandas na rúa.
-Non todo o mundo é libre de elixir.
-Non, non todo o mundo. Hai xente que non ten as ferramentas que lle fan libre para elixir.
-Sorprende a variedade de perfís e todas as ramas pola xeografía española que ten o negocio da explotación sexual. Galicia é un dos puntos de referencia, lemos na novela. É así?
-É así. A patronal do proxenetismo coñécese. Entre eles coñécense todos e intercámbianse mulleres. Unha muller non está nun club 15 ou 20 anos. Non a compraría ninguén! Intercámbianllas e agora está o sistema de praza, que son 28 días. É dicir, elas están 28 días neste club, 28 no outro e 28 noutro... O demandante quere carne fresca, que a mesma xa a ten na casa. Non podes ter sempre ás mesmas mulleres nun club. As ramificacións son así, a delincuencia monta as súas redes. E os delincuentes están aí ao lado. O proxeneta 2.0 parte desde Galicia, ten contactos con toda España, logo establécese en Valencia e cando lles pechan aí o chiringuito vaise a Málaga. Son proxenetas moi especiais, porque desprezan ao consumidor de sexo de pago. O antigo era colega do cliente, invitáballe a copas e facíalle a pelota. Estes en realidade desprezan aos homes capaces de perder o seu status pola bragueta. En moitos casos, utiliza ás mulleres para extorsionar aos clientes. É un proxeneta moi vangardista e moi diferente. Son viláns sen ningún tipo de empatía. Un vilán mozo, tecnolóxico, formado e con cero empatía por homes e mulleres.
-Este negocio move 160.000 millóns de euros anuais no mundo? É curioso, porque en teoría parece ninguén coñece a un proxeneta nin a xente que paga por sexo...
-Si. Non o digo eu, dio a Oficina de Traballo da OIT. Ti ao proxeneta podes telo ao lado no tren, nun traxecto Madrid-Santiago. É un rapaz normal, non ten signos externos desa brutalidade.