Pintar con fíos está de moda. Cada vez hai máis xente que aprende a bordar, unha arte que transforma pezas de roupa e que é bo para o corpo e a mente
12 jun 2025 . Actualizado á 05:00 h.Durante moitas xeracións, as nenas aprendían a bordar na escola, un ensino que coa chegada da democracia foi diluíndose, se ben aínda pasou un tempo ata que as clases de labores só para elas desapareceron dos centros educativos. Durante os últimos anos do século XX aínda era unha práctica moi enfocada ao xénero feminino, reducida ás tarefas do fogar e moi pouco valorada artisticamente; cando en realidade fanse auténticas obras de arte mesturando fíos de cores cunha agulla.
O século XXI e, sobre todo, internet, axudaron a rescatar esta arte dese pequeno recuncho doméstico e a día de hoxe persoas de todas as idades e xéneros lanzáronse a aprender a utilizar a agulla e plasmar todo tipo de debuxos en camisetas, cazadoras, pantalóns ou bastidores. Unha afección que non só saca a súa vea máis creativa, senón que ten grandes beneficios para a saúde mental e para as relacións sociais: «As redes axudaron moito», reflexiona Lúa Mosqueteira, artista galega que leva dez anos ensinando a bordar por centos de galegos. «A miña alumna máis mozo ten 10 anos, a maior, 72», conta. Falar dos seus primeiros bordados leva á súa infancia e ás bonecas de trapo que facían a súa irmá e ela coa súa nai, «lles bordábamos a carita, pero aí quedaba todo», lembra. Sempre lle gustaron as manualidades e hai dez anos empezou a meterse de cheo no mundo dos fíos. «As redes sociais empezaron a estar máis activas e así coñecín todo o que se estaba facendo en Latinoamérica». De xeito autodidacta, foi aprendendo e creando bastidores para despois vendelos, «pero me dei conta do complicado que era sacarlle rendemento e descubrín que a forma máis rendible para profesionalizarme era compartir o que sabía». Así naceron os seus clubs de bordado, primeiro no bar que tiña en Miño —«o día que pechaba organizaba as reunións, moi modestas, dunhas dez persoas»—, ata chegar na actualidade para organizar cada mes sesións regulares na Coruña, Santiago, Betanzos e Cambados. E as prazas esgótanse cada semana en cuestión de minutos.
As redes sociais e Latinoamérica saen tamén na conversación con Begoña Guerrero, profesora dos talleres de bordado creativo que se imparten nos centros cívicos da Coruña. «A cultura do bordado que teñen eses países é alucinante e grazas a internet podemos acceder a todas as marabillas que se fan». Ela aprendeu a bordar de pequena coas súas avoas e tamén nun taller de bordado en branco —nos que se aprendía a facer pezas para ajuares— en Bilbao. «Recordo que a miña avoa bordó co seu pelo o nome do meu avó, co difícil que é traballar ese material», conta.
Un lugar de encontro
Os seus grupos de bordado son tamén moi heteroxéneos e sempre queda xente en lista de espera. Asegura que chega xente mozo moi creativo que busca formas de expresión coa agulla e o fío; pero tamén recoñece que se algo caracteriza a estas sesións é a relaxación que se respira no ambiente, «son un lugar de encontro». Por iso, cada curso propón un proxecto no que todos os alumnos poidan traballar en común: os grupos que finalizaron a última semana de maio elaboraron unha manta que despois se sorteou entre todos os participantes. «Sorprende descubrir os traballos dos alumnos menos veteranos», recoñece.
Este lugar onde desconectar tamén o atopa Lúa Mosqueteira nos seus clubs de bordado, «é unha actividade que achega moita calma, permíteche apartarte do ruído e desconectar»; e engade unha cousa máis: son espazos onde facer amizades. «Cando es adulto é difícil facer amigos e eu fixen verdadeiras amizades entre a xente á que ensinei a bordar», confesa.
Isto que ocorre en Galicia pódese extrapolar a outros lugares de todo o mundo. A escocesa Clare Hunter converteu a súa afección en case unha tese sobre a historia do bordado en todo o mundo: Fíos de vida (Capitán Swing), un libro que apaixonará a todo amante do bordado, e que se acaba de editar en español. Esta autora coincide con Lúa e con Begoña no que propiciou o auxe desta arte no século XXI: «As redes sociais sen dúbida impulsaron este interese entre os mozos, que rexeitan cada vez máis ser reducidos a un algoritmo e están a atopar formas alternativas e creativas de deixar a súa propia pegada individual». Para ela, o bordado e a costura están a converterse en «unha forma de capturar a firma visual das novas xeracións de xeito creativo».
Internet ofrece multitude de plataformas onde compartir ideas e métodos, hai unha avalancha de vídeos curtos que ensinan como arranxar roupa, reutilizar teas ou confeccionar tecidos, «e as redes sociais tamén abriron un espazo onde os homes poden involucrarse máis facilmente coa costura», engade Hunter. Unha tendencia que tamén se vai vendo nos grupos de bordado de Galicia, e que a escritora británica relaciona tamén cunha «práctica tanto terapéutica como expresiva». Ao longo do libro, fala en varias ocasións do poder sanador desta actividade para combater a depresión ou mellorar a axilidade das articulacións. «Cando os soldados afectados polo trauma da Primeira Guerra Mundial regresaron a Gran Bretaña, o bordado utilizouse como forma de terapia ocupacional en hospitais de convalecencia, xa que se descubriu que axudaba a acougar tanto as mans como a mente», conta. «O tacto reduce o estrés e soster a suavidade dunha tea nas mans é reconfortante», escribe. E explica que a absorción mental que esixe o bordado, «o seu fluxo rítmico», calma a mente e reduce o estrés. «En lugar de facer múltiples tarefas, obríganos a concentrarnos nunha soa cousa, é inmersivo e contemplativo: un bálsamo para os nosos nervios alterados», engade.
Pero ademais destaca o uso da costura como forma de resistencia e empoderamento: «Hai moitos exemplos de mulleres desprazadas por guerras ou desastres naturais que manteñen vivas as súas tradicións téxtiles para seguir conectadas coa súa cultura de orixe e tamén obter un pequeno ingreso», explica Clare Hunter. E tamén ela viaxa ata Latinoamérica: «En México, a xente borda panos cos nomes dos falecidos na guerra contra o narcotráfico e colgan pequenas bandeiras ao redor de prazas e avenidas».
Lúa Mosqueteira ve nas creacións das súas alumnas unha forma de empoderamento: «Ser máis feministas ten que ver con volver ao anterior e reconvertelo, se bordan moitos lemas feministas nos bordados». Lamenta que como disciplina artística segue sen chamar a atención, do mesmo xeito que ocorre coa calceta, pero asegura que hai moitos bordadores con estilo propio, «é como ilustrar con fío». E se non que llo digan a Bea Lema, a debuxante galega Premio Nacional do Cómic 2024 cO corpo de Cristo, unha obra que combina fíos e pinceis e que fala de saúde mental.
FOTO: GONZALO BARRAL