1866, o Congreso debate repartir a provincia de Pontevedra entre Ourense e A Coruña

Justo Pelayo da Costa Núñez propuxo no Congreso dos Deputados en 1866 suprimir a provincia de Pontevedra e repartir o seu territorio entre as provincias da Coruña e Ourense. Nado en Marín en 1823, Da Costa Núñez, que era curmán do mariño vigués Casto Méndez Núñez, estudou Dereito en Santiago e exerceu como avogado na Coruña, desde onde entrou en política. En 1853 foi elixido deputado polas filas progresistas no distrito electoral de Vigo.

A súa acción máis estacada no Congreso dos Deputados foi presentar un proxecto de lei dirixido á abolición dos foros, as ancestrais formas de alugueiro das terras que tanto oprimían ao campesiñado galego, iniciativa que fracasou. Tras unha tempada apartado da política, regresou en 1863 ao Congreso, nas filas da Unión Liberal, novamente representando a Vigo. Quizá unha das razóns veladas da súa proposta de eliminación da provincia de Pontevedra estivo en que perdeu en 1864 a súa acta de deputado polo distrito de Vigo en favor do conservador José Elduayen. Regresaría ao Congreso, pero xa como representante do distrito do Carballiño. Aí sitúase o seu proxecto de lei, unha cuestión que entón podían presentar os deputados de forma individual.

Foi presentado o proxecto o 1 de abril de 1866, aínda que non foi ata o 19 de maio cando defendeu os seus argumentos ante a cámara. Na súa intervención, Xusto da Costa comezou aclarando que podía resultar rara a súa proposta debido aos seus fortes lazos coa provincia de Pontevedra, pero sinalou que non lle movían «motivos misteriosos», senón o seu deber como deputado.

O seu punto de partida argumental situábase na organización provincial de 1836. A cualificada de esaxerada en canto ao número de provincias creadas, o que supuña un notable gasto para o erario público, cuestión entón moi presente no goberno presidido polo moderado Alejandro Mon e Menéndez. Cría Costa Núñez que para aliviar as contas do Estado había que reducir o número de provincias. «Esa provincia [por Pontevedra] non ten razón de ser porque é irregular na forma e moito máis irregular aínda pola súa situación e a súa extensión», afirmou no estrado do Congreso.

Entendía que cando se creou a división provincial, as vías de comunicación en España eran deficitarias, algo que no caso de Galicia habíase liquidado coa apertura da estrada de Vigo a Madrid e a mellora da conexión de Vigo con Santiago e A Coruña, salvo no caso de Lalín e A Estrada.

Da Costa sostiña que en Galicia había tres zonas claramente diferenciadas que coincidían coas tres provincias que el quería. Incluso, dicía que esas zonas distinguíanse «polo dialecto especial» de cada unha delas. A única obxección que puña á súa proposta era a administración de xustiza. Para isto consideraba que se debía manter o mesmo sistema.

A súa proposta consistía en dividir a provincia tomando como liña a canle do río Lérez. A provincia de Ourense estenderíase cara ao mar, incorporando os partidos xudiciais da Cañiza, Ponteareas, Tui, Vigo, Redondela e Ponte Caldelas. Incluía en Ourense parte dos municipios de Pontevedra, Forcarei e Cerdedo. O resto da provincia agregaríase á da Coruña.

O ministro da Gobernación, Posada Herrera, rebateu todos os argumentos esgrimidos polo deputado galego e deixou resumida a súa idea nunha frase: «Prefiro concellos grandes». A idea animaba a cambiar o mapa administrativo unificando concellos, algo que tampouco se produciu. En calquera caso, o Congreso votou en contra do proxecto do deputado polo Carballiño.

Outras cousa foi a sinalización que tivo Costa na prensa, especialmente, de Pontevedra, que o tachou de renegado e de fomentar os intereses económicos de Ourense. Chegaron a dicir que pretendía conseguir portos marítimos para Ourense. Curiosamente, o xornal liberal vigués O Miño si aceptou o argumentario do político liberal e consumiu moita tinta tratando de defender todos e cada un dos seus argumentos.

Anos despois desta polémica, Justo Pelayo da Costa Núñez chegou a ser ministro de Facenda no goberno de 1883.

---

---

---