O barrio ofrece un percorrido que vai do castro da Guía ata a arquitectura contemporánea
06 sep 2025 . Actualizado á 23:30 h.Teis sabe a mar e a campo, aínda que este xa se circunscriba ao ámbito da horta doméstica. A un pasado industrial e a unha tradición de loita, primeiro agrarista e posteriormente obreira. Foi concello por un ano e entrou e saíu da xurisdición municipal de Vigo, o que lle outorga unha identidade propia, hoxe en día enriquecida polo multiculturalismo presente nas súas rúas. Nos seus case seis quilómetros cadrados de superficie habitan máis de 24.000 persoas.
Desde o punto de vista patrimonial, a parroquia ofrece unha ampla variedade de elementos representativos de distintas épocas, ao que hai que engadir un patrimonio natural enriquecido pola existencia de praias, o parque da Guía e o balcón da Madroa, cos seus 250 metros de altura sobre a ría.
O catálogo do patrimonio incluído no Plan Xeral de Ordenamento Municipal recolle, como testemuñas da prehistoria, o petróglifo de Gondosende, na Guía, e o castro de Sinde, na parte máis oriental da parroquia. Recóllense outros elementos arqueolóxicos descontextualizados, como os ladrillos romanos localizados en Ríos en 1962 e identificados por Pedro Díaz como parte de dous fornos abovedados. Ou a pileta hexagonal de época romana achada en 1956 na Oliveira, que hoxe se atopa na parte exterior do Museo de Castrelos.
Capítulo á parte merece o castro da Guía. Hai ano e medio, durante os traballos previos da instalación de iluminación pública do parque, foron achadas varias cabanas dun castro. Si se coñecía a súa existencia, pero non se detectaron construcións ata ese momento. Non son poucos os veciños que reclaman unha escavación máis extensa para determinar o alcance deste asentamento prerromano.
Peor sorte correu o xacemento denominado Torres de Padín, no límite con Chapela. É un lugar onde se documentou un percorrido habitacional desde a Idade de Bronce ata a Idade Media. Foi obxecto dunha escavación por parte de José Manuel Hidalgo Cuñarro en 1989. Con todo, foi destruído en gran parte hai uns anos.
As primeiras referencias documentais á existencia da parroquia eclesiástica de Teis remóntanse a mediados do século XII. O antigo templo parroquial, San Salvador, experimentou numerosos cambios ao longo dos séculos, pero aínda se pode ver algún trazo medieval, como unha gran peza de granito coa representación da cabeza dun bóvido, que foi reutilizada nalgún momento posterior. Este elemento foi estudado polo arqueólogo José Manuel Hidalgo Cuñarro. Aquel primeiro templo foi destruído na incursión de Francis Drake de finais do século XVI. Despois, construíuse o que chegou aos nosos tempos, aínda que con distintas modificacións.
No ámbito da construción eclesiástica, Teis conta con xoias, como o mosteiro das Salesas Reais, unha obra do arquitecto Antonio Palacios, que está situada nAs Coutadas. E aínda, exemplos máis recentes, como a capela da Guía, proxectada por Manuel Gómez Román; a igrexa dAs Neves, de Xosé Bar Boo; ou o colexio dos xesuítas, cuxo edificio académico orixinal foi proxectado por José Franco Montes, mentres que a súa igrexa é obra de Antonio Cominges Tapias.
No ámbito relixioso enmárcase tamén a presenza dalgún peto de ánimas, como o situado na avenida de Galicia, fronte ao parque da Riouxa, ou o que está onda a igrexa parroquial, aínda que este xa está moi deteriorado
Teis acolleu durante algo menos un século unha base naval, primeiro, e despois a Escola de Transmisións e Electricidade da Armada. Cando os militares abandonaron as instalacións de Ríos, os veciños de Teis gañaron unha praia e un espazo de lecer mentres agarda que o lugar sexa aproveitado por alguén. Foi o arquitecto Antón Román Conde quen proxectou os edificios emblemáticos da antiga escola. Este autor é o mesmo que deseñou a igrexa de Vos Picos do Calvario.
Guixar
Outra característica de Teis, aínda que xa só permanece no recordo, está situada no ámbito industrial. Guixar foi o principal nucleo conserveiro da ría. Na actual rúa de Julian Estévez sucedíanse no pasado as fábricas, mentres que agora se suceden as ruínas ou os soares baleiros. Algunha vella cheminea de ladrillos lembra aos veciños o pasado de Guixar. Queda aínda un vestixio da salgadura, a industria anterior á conserva. É un inmoble de 1808 que calquera día cae. É o edificio fabril máis antigo da cidade. Non lonxe de alí situouse ata 1945 o primeiro mercado de Teis. Tiña entrada pola Calzada e por Guixar. Foi pechado cando se abriu a actual praza de Abastos no Toural. No límite con Chapela tamén se pode ver a antiga fábrica de conservar de Francisco Virci, construída a mediados do século XIX.
O monte da Guía está bordeado por unha senda, case a pé de praia, na que se pode ver un pequeno faro de 1914. Con anterioridade, aí situouse o primeiro faro da ría e de Galicia, se non contamos o de Hércules, na Coruña.
No ámbito da arquitectura doméstica, Teis presenta varias casas incluídas no catálogo do patrimonio municipal. É o caso da coñecida como casa de Giménez Cuenca, proxectada en 1920 por Manuel Gómez Román. Ou a casa que pertenceu á familia Durán en Montecelo, que imita a arquitectura dos pazos. Moito máis moderno é o edificio proxectado por Xosé Bar Boo para o xornalista Gerardo González Martín, situado na rúa do Doutor Corbal. Este vial presenta unha das placas artísticas que posúe o rueiro da parroquia. A outra está moi preto desta, pero recolle a efixie de Sanjurjo Badía.
A todo este valor patrimonio material hai que engadir o natural, coas súas praias, monte ou o bosque do Colexio Apóstolo, onde existen 31 especies de árbores diferentes. Todo un mundo sen saír de Teis.