A asociación cultural do barrio homenaxea a dez loitadoras da antiga vila mariñeira
01 sep 2025 . Actualizado á 14:02 h.«Quen non lembra vos caramelos, vos chicles Bazooka de tres pisos, as pipas e vos primeiros caramelos que vendía Loli cando iamos ao cine Marabillas? Na memoria está a peseta, que nos daba para a entrada do cinema e para as pipas que algúns facían voar dende ou poleiro ás butacas»». Dolores Fernández Lago naceu en Bouzas en 1918 e morreu fai tan só tres anos. Baixo a glicina da pérgola de Eduardo Cabello, a Asociación Cultural Vila de Bouzas pon en valor a traxectoria das mulleres correntes que construíron a intrahistoria do barrio, a maioría delas sen grandes fazañas, pero con moitos méritos, achegando todas esforzo ao ben común da antiga vila.
Esas mulleres, e outras, pasaron desapercibidas fronte ás figuras de Suárez Llanos, Camilo Veiga ou Eduardo Cabello. Por iso é polo que a entidade cultural expoña na pérgola, situada fronte ao Instituto de Investigacións Mariñas, unha mostra contando as historias dElas, As de Bouzas, serigrafiadas en bandeiras de lona ancoradas ás columnas de pedra. A exposición leva como subtitulo: Visibilizando as nosas abrandases, contar con elas e contalas. O soporte ten a porosidade suficiente para que non se faga un efecto vela e os pósteres non se voen. «É a terceira edición e melloramos cos anos», contan desde Vila de Bouzas, que xa suma 300 membros e ten asociados ata na Coruña, como Manuel Gándara, un editor boucense de nacemento que volve ao barrio vigués no verán. El e centos de persoas paran a ler as historias. «Todo o mundo coñece alguén a través da súa familia». Tal é o éxito da mostra, que se vai a prolongar ata a primeira semana de setembro.
A iniciativa xurdiu hai tres anos de anos polas inquietudes culturais dun grupo de persoas que queren dinamizar a antiga vila, recuperar a súa historia, tradicións e pór en valor exemplos de mulleres que «non teñen unha rúa como moitos homes», subliña Paz Cardoso, presidenta do colectivo. Entre as dez imaxes deste ano aparece a de Loli que, ademais de vender pipas no cine, traballou no Berbés, onde era coñecida como Lola de Bouzas. «Vende ou peixe non mercado de Bouzas, xoia arquitectónica de 1903 que albergaba ou barullo dás vendedoras de peixe, carne, verduras e froitas ou ou pan traído do Porriño. Alí fíxose popular e traballou non seu posto moitos anos», contan as investigadoras que se pasan todo o ano escarbando entre coñecidos e familiares para recuperar a memoria da vila.
Na exposición móstranse mulleres nomeadas este ano e outras que parecen en miniatura son das dúas primeiras edicións. A exposición faise nunha praza que a maior parte do ano esta infrautilizada.
A máis antiga da mostra é Marciana Ángel. A muller, nacida en 1875, foi moi loitadora desde mozo, nai de dez fillos que exerceu de comadrona. «Nuhna galerna non 1930 naufragaron catro barcos de Bouzas e morreron 42 mariñeiros, entre vos que estaban catro fillos dá señora Marciana. Ao coñecer a noticia, a súa filla, que padecía do corazón, tamen morreu». Ao rematar a Guerra Civil, un dos fillos que lle quedaba vivo, de 16 anos, foi coa cartilla de racionamento á Panificadora. Ao ver que había xente moi necesitada e que non recibía nada, protestou e envorcou un bidón de aceite. Detivérono e levaron preso a San Simón e, segundo relatan na exposición, condenárono á morte. Pero Marciana colleu unha chalana e plantouse na illa de San Simón dicindo: «Xa me morreron cinco fillos, non me morre ningún máis». En consideración á súa nai, ao mozo le conmutaron a pena de morte polo desterro. Marciana de Bouzas morreu en Tenerife aos 85 anos, en 1961.
Agora que está en debate a conservación de Alfageme, a mostra tamén lembra a historia de Angelita Saínza Castro, que naceu en Bouzas, na ruela da Jaineta, A marea entraba e saía das casas os días de temporal. A súa filla Marité lembra como se mollaba os pés dentro. Entón non existía o paseo.