Queimados, unha ferida para toda a vida

Nos primeiros instantes, o bombeiro forestal Andrés Viaño non era consciente de que se estaba queimando. O 23 de setembro do 2013 atopábase na Merca (Ourense), traballando na extinción dun incendio. O lume colleu. «Unha vez que logras saír desa situación, dis: ‘‘Estou vivo’’. E pensas: ‘‘Como estou!’’», rememora no programa As voces da túa cidade, de Radio Voz en Vigo. Era unha sensación estraña. «É como se o calor viñera dende dentro para fóra», describe, «como se te estiveses cocendo». Queimouse as mans, a traquea e a cara. O recordo daquelas horas segue moi vivo. «Ser un queimado implica vivir ou morrer», di.

A Andrés Viaño tratárono na unidade de queimados do Hospital Ribeira Povisa, a única do sur de Galicia. Estivo vinte días ingresado. O centro sanitario privado vigués abriu a unidade en 1976 e atendeu por centos de persoas, aínda que cada vez son menos, froito da melloría nas condicións de seguridade en todos os ámbitos da vida. Nos 70 recibía 250 pacientes ao ano, pero agora cada vez son menos. O ano pasado foron 50, o número máis baixo da serie histórica. Segue sendo a unidade de referencia para os pacientes da área de Povisa. Os grandes queimados trátanse no Chuac da Coruña.

En canto un paciente chega a urxencias de Povisa con queimaduras desencadéase unha asistencia específica. Despois do triaje inicial pásase ao paciente ao box de críticos para proporcionarlle os primeiros coidados. «O paciente sente dor coa queimadura de primeiro e, sobre todo, de segundo grao profundo, pero as queimaduras de terceiro grao son tan destrutivas que queiman ata as terminacións nerviosas», aclara o xefe de servizo de urxencias, Juan Carlos Fuego.

Se se sospeita que a vía aérea está afectada, di o médico, o ingreso é directo. É posible que ao principio non se perciba, pero pode manifestarse nas horas seguintes e pór a vida en perigo. É unha das complicacións que máis preocupan aos sanitarios.

Todo é moi delicado co paciente queimado que ingresa en lle hospital. A unidade de Povisa conta cunha bañeira na que se mergulla aos enfermos para avaliar as súas feridas e limpalas. Un elevador sobe e baixa a padiola dentro da bañeira e a alcachofa de ducha convértese nunha ferramenta esencial para as enfermeiras. «Damos unha ducha con auga morna na que imos retirar a roupa e os restos para lavar ben as feridas, sempre a baixa presión, para que non experimenten dor», especifica a enfermeira especialista da unidade Sonia Barreiros. A roupa non debe quitarse antes de chegar ao hospital. «Retírase o tecido morto e aplícase pomada antibiótica», di. Despois, a pel cóbrese con comprimidas estériles e unha vendaxe a baixa presión, para non provocar inflamación.

Eses primeiros momentos, ata que as feridas se pechan, son unha carreira contra as infeccións, que son a principal ameaza. Todo está deseñado para xerar un ambiente o máis aséptico posible. Os microorganismos provéñense coa pomada, pero tamén deixando as fiestras permanentemente pechadas e usando unha climatización con filtros de alta eficacia. As familias poden acompañar aos pacientes ingresados (de 12.00 a 21.00 horas), pero deben vestir equipos de protección individual.

As queimaduras clasifícanse segundo a súa afectación. «As de primeiro grao afectan á epiderme, son como as que provoca o sol», explica Barreiros; «as de segundo grao poden ser superficiais, que deixan o tecido vermello brillante, ou profundas, máis esbrancuxado e afectan ao folículo piloso». As peores son as de terceiro grao, que «adoitan ser traumáticas e requirir unha cirurxía ou amputación».

«As queimaduras non adoitan ser uniformes», engade., Isto dificulta o seu coidado. Moitas veces, teñen unha evolución irregular. Preocúpanlles especialmente as que están en lugares especialmente sensibles, como a cara, o pescozo, os xenitais ou encártelos da pel.

«Canto maior é a superficie queimada, maior é a taxa de mortalidade», advirte a xefa de servizo de cirurxía plástica e responsable da unidade, Margarita Arnaiz. «Hai pacientes que chegan falando a urxencias e 24 ou 48 horas despois morren pola deshidratación e o colapso que provocan as queimaduras», asegura. As queimaduras non só os expoñen a infeccións, senón que tamén provocan que os pacientes perdan electrolitos e auga e que baixen as súas defensa.

Non é raro que algúns pacientes necesiten 10 ou 15 intervencións durante o seu ingreso. Débense espazar durante polo menos unha semana. Nesas operacións, extírpase pel sa de zonas non queimadas do propio paciente e con estes enxertos cóbrense as queimaduras con pel sa. «Consiste en sacar unha capa superficial e pola na zona queimada, tras sacar o tecido queimado, que se ha morte», expón a xefa da unidade, «ás veces ponse unha lámina que cobre a zona e outras hai que expandila para cubrir unha área máis ampla, se queda pouca pel».

Cando a maior parte do corpo está ferido, hai que acudir a bancos de pel. A xenética determina se a cicatrización será mellor ou peor.

O bo facer médico pode salvar vidas, pero as secuelas son outra cousa. Doce anos despois, Andrés Viaño, o bombeiro, ten hipersensibilidade nas mans e non pode tomar nada quente porque lle arde a garganta. Bebe o café frío e á sopa bótalle auga.

E logo está a cabeza. «Cando recordo a situación dáme gana de chorar», recoñece, emocionado. Porque un queimado o é para sempre. «Tanto lume...», reflexiona Andrés, «e ti es só un punto no universo».

---

---

---