Doutora en Telecomunicacións, leva 15 anos na contorna militar; deseñou o grao de Enxeñería Mecánica da Escola Naval e traballa na súa adaptación para incorporar a IA
05 jul 2025 . Actualizado á 19:58 h.No Centro Universitario da Defensa non hai exames os venres. Belén Barragáns Martínez (Pontevedra, 1976) tomou a decisión de eliminar as probas o último día lectivo da semana tras participar como voluntaria nunhas manobras dos seus alumnos no Grove. Acabou esgotada: «Despois dunha noite sen durmir e facendo manobras polo monte, entendín que non os podes pór a estudar álxebra». Levaba pouco tempo dando clase no Centro Universitario da Armada, adscrito á Universidade de Vigo, do que é subdirectora desde hai 15 anos; pero aquel día confirmou o que sabía desde o seu ingreso como profesora civil.
Aínda que as materias técnicas que imparte na Escola Naval de Marín sexan similares ás que explicaba como profesora da Escola de Telecomunicacións de Vigo, os seus alumnos non teñen nada que ver cos que avaliaba. «O labor docente é parecido, pero sorprende cando chegas o primeiro día e velos formando na entrada da aula, facendo o saúdo militar ou levantando a man para preguntar. Trátannos de vostede». Son futuros militares do Corpo Xeral da Armada que acabarán navegando nos barcos do Exército e do corpo de Infantería de Marina, estes últimos tamén do ámbito naval, pero destinados a misións sobre o terreo.
A relación profesor?alumno é distinta nesta contorna no que o fin último é preparar a militares para entrar en combate. «Ten moito mérito que nun mundo no que os mozos teñen unha vida doado, estes teñan esa vocación de servizo; é unha profesión que demanda moita entrega». O 40% proveñen de familias militares, pero o resto, non.
A Marín chegan cada ano alumnos de toda España que asisten ás clases da doutora, especializada en intelixencia artificial e coordinadora do grupo de investigación de Enxeñería de Telecomunicacións. Hai 15 anos que o título se homologou cos oficiais da Universidade de Vigo. «A nota de corte é de 12 sobre 14, temos boa materia prima», presume. Aínda que a súa nómina a pague o Ministerio de Defensa, Barragáns ve cos seus ollos de civil un contexto educativo onde non só se trata de formar enxeñeiros.
Nesta universidade o móbil está restrinxido as primeiras semanas e toca ir durmir ás 10.30 da noite. «O primeiro ano, algún alumno pensaba que viña a un campus civil. Enseguida déronse conta de que non. O primeiro día ponos na fila para cortarlles o pelo, danlles un uniforme e ensínanlles a desfilar, a saudar como militar ou a aprenderse as divisas». Hai que cursar a carreira de cinco anos nun máximo de oito e obrígaselles a repetir se non superan o 70% das materias. «Aquí faise un grande investimento na súa formación, España somos todos, esíxeselles compromiso».
Leonor, unha de poucas
A princesa Leonor é alumna da Escola Naval ata a súa gradación, o próximo 16 de xullo. Aínda que non cursou o plan de estudos completo, pola súa formación nos tres Exércitos, estudou no centro e superou materias da carreira a bordo do Juan Sebastián Elcano. Son poucas alumnas, ao redor do 10%. Esta minoría explícase na suma de dúas circunstancias, a contorna tecnolóxica, onde as mulleres son minoría, e o ámbito militar. «A primeira da promoción este curso é unha alumna. Elas son menos, pero teñen uns números moi bos. Van xerar moitos empregos nos próximos anos, a visión das mulleres ten que estar aí», reivindica Barragáns.
A docente, que xa participou no deseño do grao actual, traballa agora na adaptación do novo currículo. Está a modificarse o plan de estudos para incorporar a nova realidade. O novo título será Grao en Enxeñería de tecnoloxías navais para a Defensa. «Antes, a guerra eran planos físicos, falábase de combate en terra, mar ou aire, agora fálase de espazo, ciberespazo, do ámbito cognitivo, de poder distinguir a información falsa... É o contexto no que se van a mover os futuros oficiais», explica.
Belén Barragáns mantén a súa faceta como investigadora e desenvolveu un proxecto para aplicar técnicas de intelixencia artificial para detectar situacións de risco no mar. «Interesa monitorar se dous barcos aproxímanse ou navegan a unha velocidade lenta en paralelo un tempo determinado. Ou un barco que navega na mesma zona de forma prolongada ou sobre un cable submarino», son cuestións de perigo en alta mar.
Os alumnos participan destas investigacións. «Están acostumados liderar, a xestionar conflitos, a resolvelos en pouco tempo e a planificar. Estes perfís son moi demandados polas empresas, hai que traballar na retención do talento». A enxeñeira ten un punto débil, o seu non é porse ao temón: «Non aprendín nada, pero son boa invitada e gózoo moitísimo», chancea.
A súa canción
«Stronger», de Kelly Clarkson. «Reflicte moita actitudes da miña vida, pero tamén do mundo que me rodea na Escola Naval. Ves como se forman, fan instrución, manobras... É duro, pero o que non te mata, faiche máis forte. É un lema que apliquei á miña vida; eses momentos, fanche crecer».