Ramón Patiño aborda a importancia do porto na Idade Moderna
09 jun 2024 . Actualizado á 05:00 h.O Instituto de Estudos Vigueses publicou o libro Descricións da ría de Vigo de 1500 a 1800, de Ramón Patiño Gómez. Este é un investigador veterano de recoñecido prestixio tanto en Galicia como en Portugal. De formación arqueólogo, participou e dirixiu múltiples escavacións. Nunha segunda etapa centrou o seu interese na arqueoloxía subacuática, localizando numerosos pecios en augas da ría. Agora, como derivación, céntrase en temas relacionados dunha ou outro xeito co mar. Os traballos e bo facer ao longo da súa vida son indicativos da súa contrastada calidade.
O libro que hoxe apuntamos divídese substancialmente nunha parte dedicada a documentos (155 en total) relativos a Vigo, entre 1491 e 1800; unha de menor extensión (27) ás illas Cíes; e péchase con referencias a representacións cartográficas, é dicir mapas, tanto xerais de Galicia como cartas náuticas datadas de 1543 a 1800.
A súa minuciosidade levoulle a consultar cartapacios de época en diferentes arquivos, sobre todo o xeneral de Simancas, pero tamén o Histórico Nacional, Reino de Galicia, municipais, entre outros, e ata fixo unha pequena cata no do Vaticano, aínda que lle custou o seu obter o permiso eclesiástico. Cada documento vai acompañado da correspondente explicación, transcritos dos séculos XVI-XVIII para facelos lexibles e cunha grafía accesible ao público actual; laborioso e paciente traballo. Dentro desa ampla panoplia, destacan polo seu interese e extensión a do cosmógrafo, navegante e pirata Pedro Teixeira (1634), ao servizo do Rey Planeta Felipe IV e as dos enxeñeiros e militares F. Llovet (1751) e Miguel Hermosilla Carbajal (1800); todos abarcan a totalidade da ría. Tampouco falta o asalto dos berberiscos a Cangas para facerse con escravos en 1617.
Nas súas páxinas, descobre, entre outras cousas interesantes, como o gran crecemento da vila de Vigo nos anos de 1500 e seguintes debeuse a que os buques mercantes nacionais e estranxeiros desviásense ao seu magnífico porto con mil escusas para non ter que abonar o imposto de avaría que tocaba á Facenda Real, de modo que incorría en irregularidade pois os únicos portos habilitados en
Galicia para tráfico de mercancías, por mercé dos monarcas, eran Baiona e A Coruña. Aquelas non deixaron de protestar, pero en balde.
Plans de defensa
Outro aspecto para destacar é que abundaron os enxeñeiros que elaboraron plans de defensa da desguarnecida e cobizada ría: o italiano T. Espanochi -parente dun papa- (1589), os navegantes irmáns Nodais -vinculados o conde de Gondomar- (1620). A lista é moi longa. Todos os seus proxectos, pois a iso quedaron reducidos, non tiñan utilidade ningunha, posto que a ría de Vigo era tan ancha que un buque pasando polo medio era inalcanzable para a técnica artilleira da época.
Tras o Tratado de Lisboa, en 1668, que daba fin á Guerra dá Restauraçao, sancionando a independencia de Portugal de España, o xeneral da Armada Naval de Francia, duque de Beaufot, se dentro na ría, sondándoa e recoñecéndoa. Tan boa impresión causoulle que propuxo a Luis XIV que a intercambiase por canto tiña en Flandes. Non prosperou, pero, pouco despois, o rei galo dispuxo que se concentrase nela a flota mercante para que desde aquí fosen escoltados por navíos de guerra a
Francia.
Un aspecto moi curioso é a toponimia que cada autor adaptaba ao seu idioma ou interpretaba o que oía. Así, as Cíes denominábanse illas de Bayona, de cuxo dominio era; Boças no canto de Bouzas, polo seseo do litoral; chamaban Redondella a Redondela; punta de Arroás (Moaña) convértese en Rúa etc.
Por outra banda, invita ao seu arcano coñecemento pola xente de hoxe. Desde aquí invitamos a todos/as a que se mergullen na lectura deste libro, e dese xeito trabarán coñecemento de como era Vigo e a súa ría durante a moi desatendida Idade Moderna, nunha obra ao alcance do público en xeral, sen tecnicismos e teorías profundas.