A gaditana Teresa Estudillo bótase ao mar cos pescadores e acompaña aos percebeiros para relatar coa súa arte visual a beleza e a dureza da súa tarefa
10 feb 2025 . Actualizado á 05:00 h.Teresa Estudillo Ramos cambiou hai uns anos de paisaxe e de vida. Foi un cambio drástico. Gaditana de orixe, concretamente do Porto de Santa María, despois de rematar a súa carreira de Belas Artes en Sevilla, acabou recalando en Asturias. Durante a pandemia, coñeceu ao seu actual parella, un percebeiro de Tapia de Casariego, e rematou establecéndose con el fai uns cinco anos nesta vila mariñeira asturiana.
«Ao principio, foi un pouco duro», confesa. Atopouse cun mundo moi diferente, por «a personalidade, o ambiente e os costumes». E non só iso, chegou a Asturias desde unha cidade, Sevilla, con «moitísimo ambiente artístico», que implicaba ademais facilidade para atopar sitios onde comprar materiais. «Aquí teño que pedilo en liña». Pero estes inconvenientes pronto foron deixando paso a outra cousa.
A súa aterraxe en Tapia deulle un lado positivo: a oportunidade de coñecer a fondo a vida no mar. «Tiven a oportunidade de irme cos mariñeiros e estar alí para que me ensinasen; cando ven que che interesa, que non é pose, ábrenche as portas, son eles mesmos os que están máis dispostos a ensinarte», explica.
O que máis lle chamou a atención é o perigo do oficio de pescador, «xente que salgue con temporais tanto ao percebe como á faena do mar». A pesar de que xogan o tipo e do valor que ten o seu oficio, cre que os pescadores non están suficientemente recoñecidos. «Deberían ter máis axudas tanto para os mozos como para os patróns máis maiores; é certo que os menores de 35 anos teñen axudas, pero pídenche que adiantes o diñeiro; eu coñezo a un mozo de 24 anos que quere entrar no oficio pero non ten diñeiro para adiantar; debería facerse doutro xeito, non debería perderse un oficio de toda a vida».
Tamén admira o oficio da súa parella. O perigo que implica. «Nunca o podes prever do todo, vén un mal golpe de mar e lévache; os que eu coñezo, varias veces leváronse algún susto: golpes na mandíbula, fendas na cabeza». Teresa Estudillo tivo o acerto de combinar o seu oficio, a arte, co das persoas que a acolleron: os pescadores. O seu primeiro traballo foi a «Historia dun Mariñeiro», unha exposición que funciona como poesía visual con 27 ilustracións a plumilla e que se exhibiu en varias localidades mariñeiras de Galicia e Asturias.
O contacto con mariñeiros e percebeiros abriulle a porta para contar unha historia que gustou moito alá onde se presentou, e que proximamente terá unha segunda parte que promete ser «máis profunda». Quere que a continuación da historia teña maior raizame coa cultura mariñeira, «agora que a comprendo mellor, que vexo o valor de saír ao mar, a situación de cada un dos que salguen, o tempo que gastan no oficio».
Artes diferentes en Galicia e Asturias
O que ten claro é que non quere relatar un prototipo de mariñeiro universal. Se algo lle deu a súa experiencia no Cantábrico é unha visión moito máis atomizada do oficio. «O mariñeiro de Luarca non traballa igual que o de Ribadeo, hai diferentes artes e formas de traballar, e trato de adaptar o que conto a cada zona». Por exemplo, a cabadoira, a ferramenta coa que extraen os percebes, non ten a mesma lonxitude para os galegos que os asturianos E as localidades caracterízanse máis por uns produtos que por outros, algo que ela trata de reflectir nos seus traballos. En Ribadeo, o percebe; en Burela, a Xarda e o Bonito, en Castropol, as ostras.
Tres embarcacións
Para esta nova historia foi acollida por tres embarcacións. Fíxose ao mar con Punta Galiño, de Tapia, cuxo patrón é Diego García; Nova Soirana, de Viavélez, con Félix López de patrón, e Nai América, con base en Porto de Vega pero orixinaria de Ortigueira, con Marcos Pérez de patrón. Todos estiveron moi pendentes e amables, e trataron todo o tempo de ensinarlle as reviravoltas do oficio.
Aínda que non quere desvelar demasiado o contido da súa nova historia, adianta que engadirá moitas cousas. Non será todo plumilla como no seu primeiro traballo; incorporará técnicas como a acuarela e tamén proporá pezas de escultura. Será unha mostra máis complexa. Atesourou un bo número de fotografías sobre as que vai traballar. Por exemplo, no Nova Zoraina houbo un bo lance na pesca do polbo que documentou en fotografías e vídeos.
A idea é estrear a mostra en Tapia de Casariego, que é onde empezou a Historia dun Mariñeiro, e o ideal sería facelo ao redor da celebración da Virxe do Carmen, o 16 de xullo, pero non asegura que vaia estar lista para esa data. É un traballo que crece e cambia a medida que avanza e non pode estar suxeito a un prazo fixo.
En calquera caso, chegar cando chegue a mostra, Teresa Estudillo ten xa unha boa parte do seu corazón conquistada polo mar Cantábrico. A pesar do cambio que supuxo vir dunha cidade tan distinta como Sevilla, agora está onde quere estar. Ten a sorte de que, a pesar da súa orixe andaluza, está a gusto coa choiva e o frío.
«Ao principio foi duro pero agora estou nun sitio coa miña vida feita. Mereceu a pena». É bo para ela e tamén para o mundo do mar, que agora se gañou a unha cronista cunha mirada persoal e, ao mesmo tempo, moi comprometida.