As granxas facturaron 1.531 millóns de euros coa venda de materia prima
03 jun 2024 . Actualizado á 18:32 h.Galicia é unha potencia láctea. Tanto, que nas súas granxas se muxe/moxe o 41 % do leite producido en toda España, o que a leva a ocupar o décimo posto no ránking das vinte rexións da UE con maior produción láctea. E como explica o director da Fundación Juana de Vega, José Manuel Andrade, «mantén un ritmo de crecemento superior ao de outras áreas que están inmediatamente por riba, como Schleswing-Holstein, en Alemaña, ou Basse-Normandie, en Francia. Isto fai que sexa probable que nos próximos anos, Galicia poida escalar posicións nesa clasificación».
Pero con ter só materia prima non basta. Por iso hoxe, Día Mundial do Leite, o sector non esquece que o seu gran desafío é transformar. O obxectivo que xa se marcara a finais da noventa a Xunta de Manuel Fraga continúa vixente, despois de que hai uns anos acelerásese a carreira para, no 2025, transformar dentro da comunidade o 75 % da materia prima producida, tal e como marca a Estratexia de Dinamización do Sector Lácteo. Porque aínda que é verdade que, segundo os datos que manexa o servizo de estudos da Fundación Juana de Vega, entre o 2018 e o 2022 (último ano con datos dispoñibles), a elaboración industrial de leite en produtos de máis valor engadido en Galicia hase incrementado en 412.000 toneladas, a porcentaxe de leite procesado é o 61,5 % do total da materia prima que se muxe/moxe nas 5.665 explotacións lácteas asentadas na comunidade. Por volume, o incremento de litros transformados pola industria creceu un 29 % entre o 2018 e o 2022. Pero tendo en conta o aumento de produción rexistrado en Galicia nese período, a relación entre transformación e produción aumentou un 19 %, o que, segundo fontes da Juana de Vega, «indica unha notable mellora das capacidades de transformación industrial en Galicia».
De feito, á falta de estatísticas pechadas do 2023, Medio Rural estima que a porcentaxe de transformación estaría xa ao redor do 65 % da materia prima, que sae dunhas granxas que producen máis de tres millóns de toneladas de leite. A estimación deuna onte a conselleira do Medio Rural, María José Gómez, na gandería Quintián, no Páramo, dedicada ademais á produción de queixo. Tendo en conta a súa estimación, o aumento de leite transformado en seis anos estaría ao redor do 25 %. Aí falou tamén da importancia da formación e de aplicar a innovación para transformar unha materia prima de calidade como a galega, porque, como dixo, «esa é a forma de dar valor engadido ao produto».
Máis aló das granxas ou pequenas cooperativas que aos poucos foron abríndose camiño no campo da elaboración de queixos, iogures, kéfir ou xeados a pequena escala para comercializar directamente os seus produtos nos mercados de proximidade, as empresas que tiraron do carro da transformación son, entre outras, compañías como Inleit Ingredientes, que na súa planta de Curtis fabrica derivados de proteína láctea e produtos funcionais (aqueles destinados a un determinado nicho que achegan algo máis que os propios nutrientes do alimento); ou Entrepinares, que prevé transformar en Vilalba este ano, segundo explican desde a compañía, uns 215 millóns de litros dunhas 200 granxas da comunidade. De feito, o ano pasado o provedor de queixos de Mercadona produciu máis de 45.000 toneladas de produtos lácteos.
Pero os seus últimos investimentos na comunidade indican que os seus obxectivos van moito máis alá. A mostra é a inauguración, o pasado 1 de abril, doutra fábrica en Vilalba na que, segundo explican desde a compañía, investiron preto de 30 millóns de euros para concentrar nunha mesma instalación distintos tipos de queixo, con distintas liñas de corte ou envasado, ademais dunha área de secado do soro lácteo que xeran para poder reciclar os seus propios residuos.
A importancia de investigar
O que está claro é que non pode haber transformación sen investigación. Iso téñeno claro en Quescrem, unha empresa nada da man dun grupo de investigadores do Campus Terra da Universidade de Santiago, que basea a súa estratexia na investigación e desenvolvemento de produtos adaptados á demanda do mercado: «O 10 % do persoal son doutoras que traballan en n I+D», explican desde a compañía. De feito, lograron facer o primeiro mascarpone galego. Por non falar de que o seu queixo crema logrou chegar a 42 países: «En Galicia comercializamos 40 toneladas de queixo crema; en Chinesa, máis de 400», explican desde esta empresa de Castro Ribeiras de Lea, que procesa cada ano 30 millóns de litros de leite procedente maioritariamente de nove explotacións familiares situadas nun radio de corenta quilómetros ao redor da fábrica coas que fan uns 5 millóns de quilos de queixo crema cada ano: «O noso ritmo de crecemento é dun 15 % anual», din.
As cooperativas non quedan atrás. Aira, a través da sección de lácteos que ten na súa planta de Melide, transforma uns 40 millóns de litros de leite e 35 millóns de litros de soro de queixo: «Cando se eliminaron as cotas lácteas, os gandeiros reclamaban que se transformara o leite para poder ter unha maior estabilidade económica. A transformación ten múltiples vantaxes. No 2015 fíxose unha inversión na planta de Melide e dende entón continuamos crecendo», explica Javier Taboada, presidente de Galacteum, da cooperativa Aira.
Nos obxectivos de CLUN está transformar a maior cantidade de leite que poida. Desde a cooperativa explican que «se realizaron importantes progresos coa iogureira Clesa, en Caldas de Reis, converténdose na maior iogureira de Galicia e na cuarta de España». Mentres no 2012 transformábanse 200.000 quilos de leite ao mes, agora en Acolat SL (Clesa) son tres millóns de quilos, multiplicando por 14 o volume de leite transformado. E desde o grupo Lence tamén empezaron a dar pasos cara a novos produtos coa súa liña de batidos Optipro.
Explotacións familiares cunha media de 55 vacas sustentan o sector
O fin das cotas lácteas en marzo do 2015 fixo que as explotacións lácteas comezasen a producir acorde ao seu potencial. E aínda que desde o 2014 en Galicia entregan leite á industria unhas 3.951 granxas menos, a produción das que están en activo incrementouse nun 18 % desde o 2015, porque as que quedan son cada vez maiores. Con todo, trátase na súa maioría de granxas familiares cunha media de 55 vacas en produción, un número que está por baixo da media estatal (74 vacas).
E por suposto moi lonxe das grandes macrogranjas que se ven noutros países como Holanda ou Estados Unidos.
Porque a produción media por granxa no 2023 na comunidade galega estaba nunhas 514 toneladas, o que implica un aumento do 35 % desde o 2019.