Unha muller que estivo nas «servidoras» da congregación do Verbo Encarnado denuncia a precariedade á que se enfrontan as que deixan os hábitos
08 jun 2025 . Actualizado á 14:08 h.Deixou o seu nome e comezou a chamarse Esposa Fidelis, dentro da congregación á que entrou apenas cumpridos os 18 anos. Un ano antes, cando ía á misa polo grupo de mozos onde fixera amizades, confesáralle ao cura da súa parroquia que «quería servir a Cristo pero non sabía como». A partir de entón «os cura do Verbo Encarnado empézante a mirar como a moza elixida. Só comigo non, cunha chea. O pai mírate, chámate, pecha a porta do despacho e diche: vexo algo en ti, estás preparada para facer un retiro. Eu fixera a comuñón e a confirmación, ía a misa de cando en vez pero nese momento non me sentín chamada por deus, nin moito menos, pero pensei que era importante».
Esposa Fidelis, como prefire que se lle chame nesta reportaxe, relata o xeito en que entrou á «rama feminina da familia relixiosa» do Instituto do Verbo Encarnado, chamada Servidoras do Señor e da Virxe de Matará. Fundada en 1988 en Arxentina e xa estendida por 44 países, segundo os seus propios datos, dedícanse a servir aos cura católicos en distintos destinos. En España, Esposa Fidelis, orixinaria do Brasil, estivo en Canarias e Cataluña, antes de abandonar a orde, vinte anos máis tarde.
Despois de romper a relación cos seus pais, que se opuñan a que elixise a vida de monxa, entrou ao convento. «Para nós o primeiro acto de valentía, o máis grande que podes facer ante deus, é contra os teus propios pais de sangue, a túa propia familia», asegura quen, desde entón, repetiu unha rutina diaria. «Todos os anos de relixiosa que vivín, desde o primeiro momento, levanteime ás seis da mañá, e despois da misa e adoración, tiña que limpar, cociñar, coser, pasar o ferro. O que o cura pedise. As fins de semana daba catequeses aos nenos».
Escravitude de amor
Segundo o Instituto do Verbo Encarnado, a quen contactou sen obter reposta este xornal, «as irmás dedican toda a súa vida á oración, á penitencia e á contemplación» e á «escravitude de vontade e amor» con «ofrenda de todos os nosos bienes e nós mesmos». «Todo o teu mundo é alí, cun horario moi ríxido, establecido para facer todas o mesmo, á mesma hora. Todos os días son iguais e estás obrigada a confesarte unha vez á semana».
Ata os 38 anos, Esposa Fidelis serviu dentro dos conventos. A esa idade logrou que a súa renuncia á vida relixiosa fixésese efectiva. «Saín con 38 anos, nunca traballei na miña vida, non teño estudos, só estudos teolóxicos que, polo menos se fosen válidos, se tivese un título válido, podería empezar de aí, pero para o mundo non estudei nada», explica. «Foi coma se me transportase dun planeta a outro. Saín sen saber abrir unha conta bancaria, sen amizades, sen relacións con ninguén». Aos poucos comprendeu que nunca cotizara na seguridade social, que non tiña dereito a paro nin tan sequera posuía o cartón sanitario. Cando a despediron do convento, lembra, déronlle só 500 euros.
«Non había máis nada que facer. Só agardar a morte, porque a morte levaría ao ceo»
«Este caso é parecido ao doutras sete persoas que pertenceron a esa congregación», asegura Juantxo Domínguez, presidente da Rede de Prevención Sectaria e do Abuso de Debilidade (Redune), que asesora a Esposa Fidelis e ás outras persoas para levar os seus casos aos tribunais. «Os que veñen non poden denunciar porque quedan na rúa. Ao final traballan, traballan e traballan sen seguridade social e así estarán ata que morran. É unha situación que sucede no ámbito eclesiástico, sexa católico ou evanxélico, e institucional». A demanda «enfócase, por unha banda, no aspecto de non cotizar na Seguridade Social e, por outra, na coacción para non abandonar a orde».
«Foi horrible, horrible. Nunca imaxinei que ía pasar fame, frío e estar ata tres da mañá sen saber onde durmir. Coidei á avoa dunha coñecida e na pandemia recibiume outra congregación relixiosa que me deixou vivir nun cuarto sen pagar. Pero tampouco tiña diñeiro para comida, nin para nada», rememora. «Non quixen ter máis contacto co Verbo Encarnado. Agora intento demandalos por negar que había unha relación laboral e logo dicir, sen o meu consentimento, que fora autónoma os últimos anos, cando aínda era monxa. E todos os anos que non coticei? Non teño nada destes anos, que gañaba eu, non gañei nada. Hai uns anos intentei demandar prexuízos e danos morais, cun avogado de oficio, pero non teño ningunha resposta. Farei o que estea nas miñas mans».
Renuncia e silencio
A primeira vez que tratou de renunciar sucedeu antes de facer os primeiros votos. A superiora do convento enviouna a un retiro, asegura, de onde saíu convencida de que «estaba a pagar os meus pecados e non había máis nada que facer. Só agardar a morte porque a morte levaría ao ceo». Fixo os primeiros votos, con 19 anos e renovounos anualmente. En 2004, en Tenerife, non quixo facer os votos perpetuos, mantén Esposa Fidelis, e destinárona a un mosteiro de silencio, «para que deus me mostrase que eu tiña vocación».
«Non tiñamos cartón sanitario público. Atendíannos nunha mutua privada, para evitar que vaiamos a un hospital»
Durante varios anos repetiuse a renuncia ante a superiora, o peche en mosteiros e o reencontro no convento, aínda que fóra en diferentes conventos. «Ía pondo cada vez máis triste, deixei para comer e de durmir. Tiña crise durante as noites. Díxenme: isto é froito de vivir unha vida que non é túa». O seu estado de saúde continuou deteriorándose e enviárona á «casa provincial da congregación en Barcelona, onde estaba a superiora maior. Fixéronme irme co posto». Déronlle tres meses sabáticos para recuperarse. «Dixéronme: Seica Xesucristo abandonoute cando estaba el na cruz? Morreu por ti e ti, porque estás triste, vas abandonalo?». Para entón tiña «pouco máis de trinta anos». A reiteración desta conduta é a que podería servir, nunha demanda, para demostrar a «coacción» sinalada por RedUne.
A súa saúde empeorou e comezou a acudir a un psiquiatra nun consultorio privado. «Ao mesmo psiquiatra ían máis irmás depresivas», afirma. «Non tiñamos cartón sanitario público. Atendíannos nunha mutua privada, para evitar que vaiamos a un hospital público e ternos máis controladas. Eu viña arrastrando unha depresión desde 2009 e recentemente en 2014 decidiron levarme a un psiquiatra. Xa estaba entregada, sen ganas de falar, sen forzas para loitar. Falo só do meu caso». Despois de acudir a un hospital, onde dixo que inxerira suficientes pastillas para quitarse a vida e de ser catalogada como posible suicida, Esposa Fidelis logrou, non sen antes volver pasar por peches solitarios en mosteiros, que a superiora permitise irse.
«É difícil seguir sendo crente, pero non vou negar a existencia de Dios porque son demasiado intelixente con para iso. Non é cuestión de negar, pero a relación con deus queda ferida. Queda totalmente ferida. O espiritual sóame a Verbo Encarnado e entrar a unha igrexa é como revivir un trauma. Cada vez que intento entrar nunha igrexa, acabo nunha crise de rabia, e prefiro deixalo», di Esposa Fidelis. «Cando penso na miña mocidade, vexo que perdín a miña vida. O único soño que tiña claro era ter unha familia, ter fillos».