Preto de 100.000 menores están en risco de converterse en adictos ao xogo en España
SOCIEDADE
Un de cada dez mozos de entre 14 e 18 anos fixo apostas «en liña». Os psicólogos clínicos afrontan agora unha «epidemia» xestada durante anos
28 ene 2025 . Actualizado á 12:41 h.«Hai que pór en valor os datos saír do ámbito no que nos deixamos levar polo sensacionalismo no xogo, o consumo de pornografía ou o uso problemático da internet». É a reflexión que lanzou onte o secretario de Estado do ministerio de Sanidade, Javier Padilla, na presentación do «Informe sobre adiccións comportamentales 2024». É certo que en todas as áreas analizadas a tendencia mantense estable ou incluso baixou con respecto aos estudos que se veñen realizando desde o 2019, o que tampouco oculta que, «sen deixarnos levar pola apocalipse», si existe un grave problema.
De todos os parámetros analizados o máis preocupante é o que incumbe ao xogo, especialmente no grupo de idade de 14 a 18. Aínda que na poboación xeral, de 18 a 65 anos, rexistrouse un descenso de dez puntos, entre os menores detectouse un aumento dun punto. Ata 441.671 menores desta franxa de idade, un 17,7% declararon xogar diñeiro de forma presencial, ben en bingos, comecartos ou loterías, mentres que outros 266.999, un 10,7% confesan facelo de forma «en liña». O máis inquietante supono o feito de que esta práctica é ilegal para os menores de idade. «Pola súa idade non poderían xogar, pero atopan físgoas para poder facelo», constata o director do Plan Nacional sobre Drogas, Juan Ramón Villalbí.
Igual ou máis grave aínda é o feito de que o 4% destes estudantes, un total de 99.812, presentan un uso problemático co xogo, o que significa que están en risco de converterse en ludópatas. A alarma que causa semellante taxa é doado de explicar se se compara coa dos españois en idade de laboral, os de entre 15 e 64 anos, nos que o risco de adicción non supera o 1,4%. Este perfil problemático asóciase tamén co consumo de alcol e drogas. Pero o problema non é igual entre todos os estudantes de secundaria. A taxa de xogo problemático é moito maior entre os homes de 14 a 18 anos, co 6% deles en serio risco, tres veces máis que as súas compañeiras de pupitre, entre as que están o perigo o 2%.
Destes mozos en risco de adicción, o 6,4% confesan gastar máis de 300 euros nun só día, mentres que un 9,1% destinaron a este fin entre 61 e 300 euros. O perfil de xogador problemático nestas idades asóciase fundamentalmente co abuso da compra de premios en videoxogos (51%) seguidos das apostas deportivas (35,2%) e as criptomonedas e compra de activos financeiros no mercado electrónico, o trading, que irrompen por primeira vez neste tipo de estudos cun 26,8%. «Son un risco emerxente», segundo destacou o secretario de Estado de Sanidade, Javier Padilla.
O único dato positivo neste apartado é que a porcentaxe de xogadores problemáticos adolescentes non subiu desde o 2021 e é algo inferior ao do 2019. A pesar de todo, un 29% destes escolares en risco gastáronse máis de 30 euros diarios en xogos de azar no último ano.
Polo que respecta ao conxunto de españois en idade laboral, o xogo presencial presencial baixou e mantense sen cambios o en liña, á vez que se reduciu o problemático, cun descenso do 46% en catro anos. O que tamén deixa claro o estudo é que quen fai apostas deportivas ten cinco veces máis risco de estar en situación de risco e que este perigo sobe catro veces para quen opta por xogar en liña. O xogo, en calquera caso, é un problema de saúde en España, pois é esta clase de problema o que leva a pedir axudar ao 80% de quen acode ás unidades especializadas en adiccións sen substancia dos hospitais públicos.
Máis de 4.000 persoas a tratamento
Estes son os datos relativos a enquisas, pero os datos reais de persoas en tratamento por adiccións do comportamento tamén son relevantes. Son un total de 4.670 cidadáns de todas as idades as que estaban a tratamento no 2022, das que o 82% recibiron asistencia polo abuso do xogo. O 9,3% restante atopábanse en terapia por trastornos por uso compulsivo da internet, móbiles, dispositivos electrónicos, redes sociais ou videoxogos, mentres que un 3,4% foron ingresados por adición ás compras e un 2,9% por adicións relacionadas co sexo.
O abuso problemático da internet diminuíu
En canto ás outras variables recollidas no estudo do Plan Nacional sobre Drogas, o informe revela que o uso problemático da internet mantívose estable nos últimos anos na poboación xeral e incluso descendeu tres puntos nos adolescentes de 14 a 18 anos, pero existen riscos emerxentes como as criptomonedas ou o trading -a compra e venda de valores financeiros- nas que un 26,8% dos rapaces admite xogar diñeiro.
O secretario de Estado de Sanidade, Javier Padilla, valorou que, en xeral, os datos son «positivos».
Atendendo a Internet, as persoas de entre 14 e 18 anos viron reducida nun 3% por cento a prevalencia do uso problemático respecto ao 2021, aínda que segue sendo do 15,3% en homes e do 25,9% en mulleres. As cifras son moi inferiores nas persoas de entre 15 e 65 anos, cun 3,6% e un 3,7% en mulleres.
Son cifras que se saen, segundo Padilla, dos «discursos catastróficos» que rodean o uso da internet por parte dos menores. «Do mesmo xeito que non pechamos parques porque durante un tempo había xente consumindo heroína en ningúns deles, non ten sentido facer unha emenda á totalidade ao consumo da internet porque haxa prácticas que poidan ter unha repercusión na saúde da nosa poboación», apostilou.
Case a metade de mozos consumiu porno no último mes
O acceso á pornografía foi outro dos parámetros analizados. Así, no grupo de 14 a 18 anos, un 66,8% admitiu consumir pornografía polo menos unha vez na súa vida, un 58,6% no último ano e un 44,5% nos últimos 30 días, sendo o uso moito máis maioritario en homes (66,8%) que en mulleres (19,3%).
En canto á poboación de entre 15 e 65 anos, un 63,8% recoñeceu consumilo, dos que un 29% fixérono no último ano e un 18,2% no último mes. O consumo tamén é maior en homes e diminúe a medida que aumenta a idade.
«Ata un 80% dos homes e case un 50% das mulleres viron pornografía algunha vez na vida, (...) máis frecuente nas franxas de idade máis mozos, menos frecuente nas franxas de idade máis avanzadas, e en xeral, dos que utilizaron pornografía algunha vez na vida, (...) a gran maioría do fixeron sós, ningúns en parella e ningúns con amigos», constata o traballo.
Os psicólogos clínicos afrontan agora unha «epidemia» xestada durante anos
Os pacientes de 20 a 35 anos son maioría e cada vez reciben a máis mulleres
j. v. lado
O estancamento ou incluso redución nalgúns aspectos da adicción ao xogo que apuntan as estatísticas de Sanidade de momento non se ve por ningún lado nos despachos dos psicólogos clínicos de dentro e fóra de Galicia consultados.
Rafael Yanguas, que é experto no tratamento de adiccións, fala de «unha epidemia», co que entende que esa aparente disparidade entre o que din as estatísticas e o que se ve na rúa pode deberse a un desfasamento temporal. «Cando algo se inicia de xeito tan abrupto como isto [o xogo en liña e as apostas deportivas] pode ser que puidese baixar ou estea a baixar, pero a nós os casos críticos aínda nos están chegando agora».
José Manuel Recouso, da Asociación Galega de Ludópatas en Rehabilitación (Agalure) vai máis aló. Aínda que non entra a valorar estes datos concretos porque aínda non os analizou, incide en que a metodoloxía en moitos casos deste tipo condicionan os resultados. «As preguntas teñen que ser encubertas, porque acontece o mesmo que co alcoholismo: sabes que o que estás facendo está mal e tratas de tapalo», sinala o profesional que pon distintos exemplos. «Cando lle preguntas a unha persoa canto bebe, igual che contesta que ‘‘o normal´´, pero resulta que en realidade despois diche que bebe oito cubatas cando sae o fin de semana e iso, evidentemente, non é ‘‘normal´´. E se lle dis que sustancias consumen, a resposta é que ningunha. Entón pregúntaslle: ¿tabaco e alcohol? e dinche: ‘‘Ai! tabaco e alcohol si´´», relata.
Sara Meca, que traballa na cidade de Valencia, tamén confirma que á súa consulta non paran de chegar pacientes con este tipo de problemas. Asegura que na maioría dos casos «son xente mozo de entre 20 e 35 anos». O que si cre que se pode estar a dar é un transvasamento «do xogo presencial ao virtual», aínda que considera que a problemática é moi parecida. «A sintomatoloxía maioritaria é a ansiosa, inicialmente, e logo a depresiva, pola desesperanza», sinala a directora do clínica G. Sen Adiccións, que adoita ver como os seus pacientes moitas veces presentan cadros asociados de insomnio ou dores de cabeza e tamén como, nalgúns casos, arrastran este problema aparellado a outros como o consumo de alcol e de distintas substancias estupefacientes.
Evidentemente, non todas as persoas que xogan teñen unha adicción. Nin sequera son maioría as que acaban cun trastorno, pero os que si desenvolven unha patoloxía case sempre comparten o problema de non verlle sentido á vida. Ademais, como as súas débedas van en aumento, teñen moito máis risco de caer en estafas, buscar préstamos clandestinos ou incluso chegar a delinquir.
Anular o pensamento crítico
A nivel mental, aínda que, como explica Yanguas, non hai unha afectación física dos circuítos cerebrais, como si ocorre coas adiccións por consumo de substancias, os adictos si comparten moitas disfuncións cos usuarios, especialmente os máis mozos, enganchados ás pantallas ou á pornografía, que son os campos de estudo principais do psicólogo José Luis García. Ao seu xuízo, nada disto ocorre de xeito casual. Detrás hai «unha industria imparable», ademais agora esporeada co triunfo de Donald Trump en EE.UU. «O único que busca é que sexamos consumidores compulsivos adictos ás pantallas e que non teñamos pensamento crítico», afirma o profesor universitario, que ve estes fenómenos «especialmente perigosos para a xente mozo, inmatura, cuxo cerebro está en construción e que non ten aínda capacidade para tomar decisións avaliadas». Todo isto tradúcese, desde o seu punto de vista, nunha serie de disfuncións que afectan directamente á saúde, como son «trastornos alimenticios do tipo da anorexia e a bulimia», a participación en «retos virais de alto risco» e incluso «autolesiones».
As apostas a través de internet agudizan o efecto de «non ver o valor dos cartos»
A ludopatía, ao contrario que outras adiccións, adoita saír á luz pola vía económica. Á marxe de que o xogador patolóxico trastorna por completo o seu estilo de vida, ata o punto de que todo xira ao redor do xogo, o elevado gasto, o pedir diñeiro prestado a amigos ou familiares e a acumulación de débedas acostuman revelar o problema. Por iso, como destaca José Manuel Recouso, os casos máis rechamantes empezan a verse en idades nas que as persoas empezan a contar con certo poder adquisitivo. Iso non implica que non haxa mozos que xogan «a paga dá avoa», pero non é o máis habitual.
No que si coinciden a práctica totalidade dos adictos ao xogo é en «non ver o valor dos cartos», algo que para Recouso aínda se agrava máis nas modalidades dixitais porque ao perder o contacto físico co diñeiro aínda se banaliza máis. A utilidade do diñeiro é «apostalo para ver se se recupera o perdido», pero iso nunca pasa «porque se gañan volven a apostar ata que o perden todo», sinala o psicólogo, que cita exemplos dramáticos de persoas que chegan a xogarse o diñeiro do pago do alugueiro ou da hipoteca. Ademais, advirte de que neste campo si avanza a igualdade porque cada vez hai máis mulleres cos problemas tradicionalmente atribuídos aos homes.
Contratan a neurocientíficos
Para o profesor José Luis García, nada disto é casual. Detrás hai empresas que «contratan aos mellores psicólogos e neurocientíficos» para enganchar á xente e quitarlle o máis prezado que teñen, que non só é o seu diñeiro, senón tamén o seu tempo. Por iso é polo que o problema non sexan só as apostas, senón que hai mozos gastando o que non teñen «en criptomonedas» ou «supostas investimentos financeiros». Rafael Yanguas, que coincide ao describir a problemática, di que non quere «ser catastrofista» porque o xogo forma parte da natureza do ser humano e corremos o risco de «estar a crear unha sociedade demasiado puritana» na que todo se patologiza. Iso si, tamén advirte de que o desenvolve a adicción ten «un problema crónico» que lle acompaña «para sempre».