29 de febreiro: por que existen os anos bisiestos?

SOCIEDADE

Cielo estrellado en Pena Trevinca (A Veiga)
Ceo estrelado en Pena Trevinca (A Veiga) Óscar Blanco

Entre as celebridades que cumpren anos este xoves atópase o presidente do Gobierno, Pedro Sánchez

29 feb 2024 . Actualizado á 09:57 h.

Unha das cualidades que diferencian ao homo sapiens do resto das especies é a súa extraordinaria capacidade para recoñecer patróns na natureza. Grazas a esta habilidade innata, o ser humano non tardou demasiado en descubrir no ceo estrelado un método para predicir cando chegaría o frío e a calor. Descifrar o ciclo lunar tampouco foi difícil.

Fai uns 11.700 anos, coincidindo cun clima máis estable e cálido, a humanidade asentouse, creou a agricultura e tamén sociedades máis complexas. Nos albores do período Holoceno fíxose necesario, sobre todo para atender as actividades agrícolas, empezar a organizar o tempo. Os primeiros intentos de pór orde foron bastante rudimentarios e baseábanse nas fases lunares.

A creación do concepto de calendario, tal como se entende actualmente, remóntase uns 4.000 anos. A civilización sumeria, unha das máis antigas coñecidas, ordenou o ano nun sistema de 12 meses, cada un deles de 30 días. O problema non tardou en aflorar. Tratábase dun método deseñado a partir das fases do satélite natural, pero que non incluíra o ciclo solar. Os axustes eran constantes e en grao sumo caóticos xa que entre as solucións que atoparon estaba engadir meses nalgúns anos.

A civilización babilonia, coñecida polos seus progresos científicos, conseguiu avances decisivos como ordenar o tempo en días de 24 horas, sesenta minutos e sesenta segundos. Pero o ano babilónico tiña 360 días. Do mesmo xeito que os sumerios non foron capaces de encaixar o ciclo solar e lunar.

Os exipcios foron os primeiros en expor un calendario solar con 365 días no que había doce meses de trinta días cada un e cinco días que se engadían ao final. Con todo, os axustes tamén eran frecuentes.

Os sumerios, babilonios e exipcios non tiveron en conta que o Universo non é tan preciso e que Terra necesita para completar unha volta ao redor do Sol exactamente 365 días, 5 horas, 48 minutos e 45,5 segundos, un tempo que se coñece como Ano Trópico. Isto implica que se só se mide o ano con 365 días e non se realiza ningunha corrección, as datas empezan a desfasarse respecto ao reloxo astronómico.

Un dos primeiros intentos de abordar a cuestión das horas, minutos e segundos adicionais levou a cabo durante a época dos romanos. Non sen antes pór orde a un sistema moi caótico. O primeiro calendario romano era lunar e só tiña dez meses, ademais de 61 días sen asignar. A Julio César preocupáballe esta desorde e encargou deseñar un novo calendario que se sincronizase coas estacións. É dicir, que a primavera, o verán, o outono e o inverno comezasen sempre nas mesmas datas.

No Concilio de Nicea celebrado no ano 325 despois de Cristo estableceuse que o inicio da estación primaveral fose o 21 de marzo. Esta medida orixinou unha reforma do calendario impulsado por Julio Cesar. Propúxose que cada catro anos houbese un con 366 días, o que bautizaron como bisiesto. O día que se engadiu foi o 24 de febreiro. O remato procede do latín bis sextus dies ante Kalendas Martias que significa «repetido dúas veces o sexto día antes do un de marzo». Esta solución corrixía as cinco horas adicionais.

O sistema funcionou moi ben durante os primeiros anos, aínda que que non tivo en conta o desfasamento que xeraban os minutos e segundos adicionais. Como consecuencia, a primavera comezou a adiantarse a razón dun día cada 128 anos.

Únete á nosa canle de WhatsApp

En 1582, a estación primaveral comezou un 11 de marzo. Un problema que o papa Gregorio XIII propúxose solucionar creando unha comisión do calendario, da que formaron parte ilustres da época como Cristóbal Clavio, un astrónomo que fora proposto por Galileo Galilei.

Tras escoitar aos científicos, Gregorio XIII tomou dúas decisións. Ordenou que ese mesmo ano, despois do 4 de outubro non fose o 5, senón o 15, roubándolle así dez días á historia. Ademais, realizou unha segunda reforma do calendario de tal modo que o día adicional sería o 29 de febreiro e ademais deixarían de ser bisiestos os últimos anos de século que non fosen divisibles por 400. Con esta nova modificación, o calendario gregoriano, que se usa practicamente en todo o planeta, aos poucos vai axustándose á duración exacta do Ano Trópico.

Entre as celebridades que cumpren ano este xoves 29 de febreiro atópanse o presidente do Gobierno, Pedro Sánchez, e o xogador do Barcelona, Ferrán Torres.