Patrimonio elude a reconstrución do vestixio arqueolóxico destruído hai anos en Frades O precario estado de boa parte do patrimonio de Galicia ten un de tantos exemplos no Concello de Frades, situado á comarca de Ordes, na provincia da Coruña. Alí, un dolmen chamado Peneda de Guntín foi destruído fai uns anos no transcurso dunhas obras de concentración parcelaria. Unha asociación cultural chamada Obradoiro dá Historia denunciou no seu momento o abandono e, vista a inactividade das autoridades, repiten de cando en vez as súas declaracións. As grandes pedras que formaron o monumento xacen esparexidas nun camiño, á espera de que alguén teña unha iniciativa.
01 jun 2000 . Actualizado ás 07:00 h.A recente historia da Peneda de Guntín _tamén coñecida como Dolmen de Aiazo, nome da parroquia na que está situada_ comeza en 1991. Entón, a zona estaba en pleno proceso de concentración parcelaria, e aquí e alá abríanse novas pistas a través do monte. Segundo os membros de Obradoiro dá Historia, nun deses traballos as máquinas arrasaron a Peneda, un conxunto de pedras coñecido desde sempre polos veciños do lugar. Ademais, «atoparon non lugar outras pedras de grande tamaño que quedaron ao longo dá pista, semienterradas e tapadas pola vexetación», din os denunciantes. O feito quedou no esquecemento ata que, en 1996, dúas persoas afeccionadas á arqueoloxía estudáronas, e pensaron que se podería tratar dun dolmen e non duns pedrolos calquera. Alertaron aos responsables de Patrimonio da Xunta, que acudiron ao lugar, incluíron os restos no seu inventario e emitiron un informe. Nel afírmase que os restos corresponden a un dolmen con cámara poligonal, posiblemente con corredor: «A cámara estaría formada por cinco chantos e unha grande tampa ou cuberta. Un dous esteos mide 4,65 metros, sendo un dous maiores de Galicia». Con todo, o informe engade que «a dubidosa probabilidade de localiza-o emprazamento orixinal do xacemento faría innecesaria a realización de excavacións complementarias. Dada a dificultade de atoparlles ós restos unha nova localización como consecuencia dá súa localización fóra de contexto arqueolóxico, as lousas están amoreadas ó longo dun camiño, estando en estudo a decisión sobre ou seu definitivo emprazamento». E aí quedou todo. Os membros de Obradoiro dá Historia comezaron a enviar cartas a cantas institucións puidesen facer algo por remediar a destrución e esquecemento da Peneda. O ano pasado, puxéronse en contacto co Valedor do Pobo, e este, vista a situación, enviou unha recomendación á Dirección Xeral de Patrimonio, na que urxía a «establecer as medidas que sexan adecuadas para a protección e conservación dous restos dá Peneda de Guntín, así como acelerar ou mais posible ou estudo que está a fecer sobre ou seu definitivo emprazamento». Esta recomendación foi feita en marzo do ano pasado. Tempo despois, Patrimonio comunicou que non aceptaba o consello do Valedor do Pobo, e leste decidiu incluír o caso no informe que cada ano presenta ao Parlamento. Mentres, os enormes fragmentos da Peneda de Guntín seguen abandonados preto do lugar de Anellas, na parroquia de Aiazo. Despois de cinco mil anos baixo terra, o monumento funerario saíu á luz do peor xeito posible.