Por que é tan pouco eficaz a vacina contra a gripe? Nun ano bo protexe só ao 50 % dos que lla poñen

Dar cunha vacina eficaz nin é doado, nin tampouco rápido, mesmo aínda que o inimigo a bater sexa un vello coñecido. Estes microorganismos son hábiles á hora de lavarse a cara e presentarse cada ano baixo unha nova aparencia. Agora, na carreira contra reloxo para atopar un antídoto ao coronavirus, o da gripe, pandemia que segundo a OMS mata cada ano a unhas 650.000 persoas no mundo, dá conta de o laborioso e complexo que resulta atopar unha fórmula que neutralice con puntería ao axente infeccioso, comprobar unha e mil veces que o remedio non é peor que a enfermidade e trasladalo a un fármaco capaz de chegar, se non a todos os recunchos do mundo, si polo menos onde máis se lle necesite. É probable, ademais, que estes fármacos esixan unha revisión constante e que nunca rematen de ser do todo eficaces. Un estudo da Universidade Washington acaba de pór de manifesto que a vacina anual da gripe protexe menos a aqueles que máis contacto previo teñan tido con outras cepas. A resposta do sistema inmunitario estimúlase fronte a infeccións pasadas, en lugar de facelo ante as novas mutacións, polo que a exposición repetida ás diversas formas do virus socavaría a eficacia dun medicamento que, efectivamente, sempre funcionou regular: tras décadas de persistente traballo de laboratorio (esixe unha reformulación constante), a súa capacidade como escudo segue sendo notoriamente pobre, de entre o 40 % e o 60 % nun ano típico. Nun malo, como foi o 2018, apenas chega a protexer a un 25 % dos que lla poñen.

O traballo dos científicos norteamericanos, recollido pola revista Nature, parece ter dado coa clave desta inacción: os seus ensaios suxiren que os anticorpos xerados ao contaxiarse unha vez poderían funcionar como agravante. A inmunidade parcial desenvolvida repetidas veces podería interferir coa resposta da nova vacina, que principalmente recoñecería cepas antigas, ignorando as novas. O positivo desta conclusión? Que demostra que este antídoto é capaz de fabricar anticorpos que protexen contra unha ampla gama de virus da influenza (familia da gripe), polo menos nalgunhas persoas.

Vacinar cada ano á poboación «é necesario para a saúde pública», considera o autor principal da investigación, Ali Ellebedy, «pero tamén é moi custoso e ineficiente». Defende, como solución, unha vacina única en lugar dunha nova anualmente. A clave para conseguir unha inmunidade duradeira radica nos ganglios linfáticos, uns órganos minúsculos repartidos por todo o corpo. A primeira vez que unha persoa se expón a un virus, xa sexa por infección ou por vacinación , as células inmunes capturan o axente infeccioso e trasládano ao ganglio linfático máis próximo. Alí, preséntase ás chamadas células B virxes, que maduran e comezan a producir anticorpos para combater a infección. Unha vez que se elimina con éxito, a maioría das células inmunitarias que participan na batalla morren, pero algunhas continúan circulando no sangue como células B de memoria de longa duración. A segunda vez que unha persoa se expón a un virus, estas reactívanse e comezan a producir anticorpos novamente, sen pasar polas virxes. Esta resposta inmediata xera unha eficaz protección para as persoas que foron reinfectadas coa mesma cepa exacta, pero non para as que se vacinaron contra unha lixeiramente diferente. «Se se dirixe ás células de memoria, esas células responderán as partes do virus que non cambiaron. O obxectivo é, xa que logo, actualizar o sistema inmunológico coas novas cepas».

E como se pon ao día esta defensa natural do corpo contra as infeccións? Para obter unha inmunidade que dure décadas contra as novas cepas, estas deben levar aos ganglios linfáticos. Unha vez alí, adestrarán a un novo conxunto de células B virxes e inducirán células B de memoria de longa duración deseñadas especificamente para recoñecer características únicas. O estudo de a Universidade Washington demostra que se poden involucrar distintos tipos de células nos centros germinales, pero descoñécese con que frecuencia sucede isto. A faragulla estaría aquí. «Dado que a efectividade da vacina rolda o 50 %, probablemente non suceda coa frecuencia que nos gustaría -advirte Ellebedy-. Isto constata a importancia de promover estratexias para impulsar os centros germinales como un paso cara a unha vacina universal».

---

---

---