Os algoritmos xa constrúen as cidades do futuro: así cambia a xestión urbana a través de datos
OCIO@
O 80% da poboación europea vive en contornas urbanas, o que supón un desafío. A intelixencia artificial e o uso de datos de calidade permite tomar decisións máis eficientes e sostibles
22 dic 2025 . Actualizado á 05:00 h.O futuro urbano constrúese con datos. A dixitalización e o uso intelixente da información consolídanse como a gran ferramenta que permite deseñar urbes máis sostibles, eficientes e pensadas para o benestar das persoas. Nun momento en que ao redor a 80% da poboación europea vive en contornas urbanas, a xestión intelixente da enerxía, a mobilidade ou os residuos converteuse nunha prioridade. As solucións dixitais —desde a sensorización do tráfico ata a análise preditiva do consumo enerxético— permiten optimizar recursos e reducir o impacto ambiental, sempre que se dispoña de datos fiables, ben estruturados e compartidos.
«Hai aplicacións diversas —explica Antonio Rueda, director da Fundación VASS—: enerxía, mobilidade, auga, residuos ou mellora de servizos públicos. O importante é que as decisións non se tomen por inercia ou por costume, senón sobre a base de información de calidade. Coa intelixencia artificial e a tecnoloxía temos unha oportunidade extraordinaria para facelo ben». Esa é, precisamente, unha das conclusións do foro Cidades Dixitais, Cidades Sostibles, organizado pola Fundación VASS e a Universidade Complutense de Madrid, no que expertos, académicos e representantes públicos analizaron como a tecnoloxía está a transformar o xeito en que se planifica e xestiona o espazo urbano.
Rueda insistiu en que o reto principal non é tecnolóxico, senón cultural e organizativo. «Os datos moitas veces non son finos, están dispersos e dependen de actores que nin se entenden ou nin queren entenderse», advertiu. «A tecnoloxía axuda, pero hai que organizarse: compartir, interoperar, ter modelos claros de gobernanza. Ao final, a calidade dos datos depende do ser humano», afirma.
Porque a transformación dixital das cidades non consiste só en colocar sensores ou crear aplicacións,senón que implica un cambio profundo na forma de traballar de administracións, empresas e cidadáns. Na primeira mesa redonda do foro subliñouse que a coordinación entre áreas e a superación de resistencias internas son esenciais para que a dixitalización teña un efecto real. «Para facer cousas boas o primeiro é ordenar os datos. Quen non sabe o que busca, non entende o que atopa. Antes de pensar na intelixencia artificial, hai que ter claro que queremos medir e como»., afirma o responsable da Fundación VASS.
Moitas administracións acumulan información sen saber exactamente como aproveitala. Desde a planificación do transporte público ata a xestión da auga, a análise de datos pode marcar a diferenza entre unha política eficaz e unha decisión baseada en intuicións. Pero a tecnoloxía, sen unha estratexia común, corre o risco de converterse nunha ferramenta máis sen impacto real.
Un dos temas crave do foro foi a crecente dependencia dos sistemas automatizados. Aínda que a intelixencia artificial permite identificar patróns e prever comportamentos urbanos, Rueda lembrou que «o ollo humano, a experiencia e o contexto seguen sendo fundamentais».
«Moitas veces establecemos un marco de análise e xa queremos ler os datos na dirección que nos convén», sinala. «Hai que ser sensato, estar aberto a cambios e mirar os datos cunha actitude fresca, sen prexuízos».
Os expertos coinciden en que a clave está na colaboración e a interoperabilidade. «Para xestionar ben a mobilidade, por exemplo, a policía local debe compartir información, pero non sempre hai tradición de facelo», recoñece Rueda. «Se non se homogenizan e normalizan os datos, créanse sombras na recolección e a interpretación. E esas sombras acaban distorsionando a realidade».
O valor dos datos non reside só no seu volume, senón na súa capacidade para conectar realidades e actores. A integración de fontes de información diversas —desde sensores urbanos ata rexistros administrativos— permite comprender mellor os problemas e anticipar solucións. Pero compartir esa información esixe confianza e transparencia.
«Non imos inventar unha nova sociedade do dato», matiza Rueda. «O problema é que detrás de cada dato hai un responsable, e ás veces existe resistencia a compartilo por medo a que cambie as cousas». Con todo, sen colaboración e sen vontade política, a dixitalización queda a medio camiño. E esa colaboración debe incluír tamén á cidadanía, cuxa demanda de opcións sostibles pode acelerar a transición cara a un modelo urbano máis responsable.
Outro dos cambios de paradigma que emerxen coa dixitalización é o paso dos plans urbanos estáticos á monitoraxe en tempo real. Os sistemas de análises de datos permiten detectar patróns de consumo enerxético, fluxos de tráfico ou contaminación e adaptar as decisións de xeito inmediato. «Estamos a pasar dunha xestión ríxida a outra baseada en datos en tempo real. Pero iso esixe unha mentalidade nova, porque moitas veces os datos contradínnos e obrígannos a revisar as nosas propias hipóteses», afirma o director da Fundación VASS.
O uso de intelixencia artificial neste contexto abre enormes posibilidades, pero tamén expón novos retos. A dependencia excesiva dos algoritmos pode xerar unha perda de criterio propio e un aumento do impacto ambiental polo uso intensivo de enerxía nos sistemas automatizados. Por iso, os expertos reclaman unha tecnoloxía mindful, consciente e con propósito social, aliñada cos valores de sustentabilidade e equidade.
Aínda que algunhas cidades españolas como Madrid, Valencia, Vitoria ou Zaragoza deron pasos significativos no uso de datos urbanos, o camiño por percorrer segue sendo longo. «Estamos aínda nos inicios», recoñece o director da Fundación VASS. «A boa noticia é que a sustentabilidade xa non se percibe como unha bandeira ideolóxica, senón como unha necesidade común. Iso fará que os cambios cheguen moito máis rápido».
En definitiva, a dixitalización non é un fin en si mesma, senón unha ferramenta para mellorar a calidade de vida e reducir desigualdades. «A sustentabilidade urbana non pode abordarse sen unha xestión intelixente dos datos e sen unha visión tecnolóxica orientada ao benestar social», afirma Rueda. «A dixitalización permite optimizar recursos e construír cidades máis xustas, eficientes e responsables».
O desafío agora pasa por consolidar unha rede de colaboración, xa que a cidade dixital non é un proxecto do presente. En palabras de Antonio Rueda, «todo isto empeza falando de tecnoloxía e acaba falando de persoas».